خلافت ظاهری

این مدخل زیرشاخهٔ بحث خلافت است. خلافت ظاهری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: خلافت ظاهری در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

خلافت

ولایت در منظومه اسلامی تنها به معنای اقتدار و سیطره بر مردم نیست، بلکه ارتباط و پیوندی میان ولی و مردم در سه ساحت فکر، روح و رفتار است که ناشی از ارزش‌هاست. از دیگر واژگان مرتبط با ولایت خلافت است. مقام معظم رهبری خلافت را به معنای حکومت مبتنی بر پایه‌های دین می‌دانند که با سلطنت و پادشاهی متفاوت است. ایشان در تبیین این تفاوت به گفتگوی سلمان و عمر اشاره می‌کنند که عمر از سلمان پرسید آیا من خلیفه یا پادشاهم؟ سلمان پاسخ داد اگر یک درهم یا کمتر یا بیشتر از بیت المال برداشته و در غیر موضع خود هزینه کنی پادشاهی و خلیفه نیستی. با توجه به بررسی مفاهیم نبوت، امامت و خلافت می‌توان دریافت این سه مفهوم با معنای اصلی ولایت که بیانگر اتصال و پیوند مردم با ولی و ماهیت ارزشی و مردمی نظام سیاسی اسلامی است ارتباط وثیق دارند.

ولایت و سلطنت

در منظومه فکری رهبر انقلاب، هر یک از تعابیر حکومت، سلطنت، زمامداری و... به یکی از ابعاد پدیده سیاسی حاکمیت بر افراد و جوامع اشاره دارد. مثلاً واژه حکومت به حکم کردن حاکم و اطاعت و فرمان‌برداری مردم و واژه سلطنت به مسلط بودن حاکم اشاره دارد. اما اسلام در میان این اصطلاحات بیشتر بر واژه ولایت تأکید نموده و حاکم را با عنوان ولی معرفی می‌نماید؛ زیرا طبق این اصطلاح شخص حاکم پیوندهای عاطفی و فکری با آحاد مردم دارد و ارتباط حاکم با مردم در عین اقتدار، ارتباطی فکری، عقیدتی، عاطفی، انسانی و محبت‌آمیز است؛ مردم به او متصل و علاقه‌مندند و او منشأ نظام سیاسی است و وظایف خود را از خدا و خود را بنده خدا می‌انگارد. رهبر معظم انقلاب معتقدند درون مفهوم ولایت معنای توجه به حقوق مردم نهفته است و ولی یک سلطان صرف نیست که هر آنچه مایل است انجام دهد و این سِمَت از این نظر که سرپرست مسلمین است مورد توجه واقع می‌شود. به اعتقاد ایشان با شکافتن مفهوم ولایت در می‌یابیم که مردمی‌ترین شکل ممکن حکومت است؛ زیرا ولایت به معنای حاکمیت انسان‌های پارسا، مخالف با شهوات، انسان‌های عامل به نیکی‌هاست. هیچ یک از مفاهیمی که در مفهوم حکومت بار معنایی زشت دارد اعم از استبداد، خودسری، رعب‌افکنی، بی‌اعتنایی به افکار و احساسات مردم، امتیازات خاص از تمتعات دنیوی و... در مفهوم ولایت راه ندارد. ولایت در اسلام، ناشی از ارزش‌هاست؛ ارزش‌هایی که به مردم مصونیت می‌بخشد. یکی از این ارزش‌ها عدالت به معنای خاص است که ولایت را آسیب ناپذیر می‌سازد؛ زیرا به مجرد سرزدن کوچک‌ترین عمل خلاف شرع از ولی یا والی، شرط عدالت سلب می‌شود. ولی با کوچک‌ترین ظلم، کج‌رفتاری و تبعیض، از منصب خود منعزل می‌شود. پیوستگی و پیوندی که در روح معنای ولایت موجود است مفهوم وحدت، دست به دست هم دادن، با هم بودن و حرکت کردن، اتحاد در هدف، اتحاد در راه و وحدت در همه شئون سیاسی و اجتماعی را میان والی و مردم تداعی می‌کند.

منابع

1. محمدی، عبدالله، مقاله «ولایت»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱