{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = }}
'''اسماعیل بن ابراهیم''' ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
== مقدمه ==
# [[اسماعیل بن ابراهیم (پیامبر)]]
اسماعیل بن ابراهیم فرزند [[موسی بن جعفر]] {{ع}} و برادرزاده [[امام رضا]] {{ع}} است<ref>جمهرة أنساب العرب، ص۶۳.</ref>. در منابع کهن، [[حدیثی]] از [[معمر بن خلاد]] [[روایت]] شده است که می‌گوید: شنیدم اسماعیل بن ابراهیم در [[محضر امام]] [[رضا]] {{ع}} از لکنت زبانی که پسرش دچار آن بود سخن به میان می‌آورده و اجازه می‌خواهد فردای آن [[روز]] پسرش را نزد [[امام]] بفرستد تا [[حضرت]] دستی بر سر او بکشد و برای بهبودش [[دعا]] کند. [[اسماعیل]] در ادامه می‌گوید: پسرم [[غلام]] شماست. امام رضا {{ع}} در جواب فرمود: او غلام [[ابوجعفر]] است، او را فردا نرد او بفرست<ref>الکافی، ج۱، ص۳۲۱؛ کتاب الوافی، ج۲، ص۳۷۹؛ بحار الأنوار ج۵۰ ص۳۶؛ مدینة المعاجز، ج۷، ص۲۹۵؛ مرآة العقول، ج۳، ص۳۷۷.</ref>.
# [[اسماعیل بن ابراهیم خزاز]]
این [[حدیث]] را که از [[نصوص امامت]] [[حضرت جواد]] {{ع}} و در باب اشاره امام رضا {{ع}} به [[امامت]] فرزندش [[ابو جعفر محمد بن علی]] {{ع}} بعد از ایشان است، نخستین بار [[کلینی]] ذکر کرده است<ref>الکافی، ج۱، ص۳۲۱.</ref> و پس از آن به [[کتب حدیثی]] و [[روایی]] دیگر نیز راه یافته است<ref>کتاب الوافی، ج۲، ص۳۷۹؛ بحار الأنوار، ج۵، ص۳۶.</ref>.
# [[اسماعیل بن ابراهیم بن موسی]]
درباره شرح حال و زندگی‌نامه [[اسماعیل بن ابراهیم بن موسی بن جعفر]] {{ع}} اطلاعات دقیقی در دست نیست و با وجود نسبت [[خویشاوندی]] میان اسماعیل و امام رضا {{ع}} در هیچ یک از متون رجالی قدیم از وی با عنوان [[راوی حدیث]] حضرت یاد نشده است. تنها روایت مزبور که [[راوی]] آن نیز خود اسماعیل نیست، بلکه معمر بن خلاد است، به [[مصاحبت]] و محاوره او با امام رضا {{ع}} اشاره دارد. چنین روایتی اگر چه در کتب حدیثی معتبر مانند [[الکافی]] موجود است<ref>الکافی، ج۱، ص۳۲۱.</ref>، هیچ دلالتی بر راوی بودن اسماعیل بن ابراهیم ندارد. بنابر این، چنین داده [[تاریخی]] نمی‌تواند مستند کسانی قرار گیرد که او را در زمره [[راویان امام رضا]] {{ع}} جای داده‌اند.
{{ابهام‌زدایی}}
در میان متون رجالی و روایی [[فرزندی]] با نام [[محمد]]<ref>قاموس الرجال، ج۹، ص۱۰۹.</ref>، مکنی به [[ابوعلی]]<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۶، ص۴۵۶؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۶، ص۱۱۵.</ref>، برای اسماعیل بن ابراهیم یاد شده است که او روایت‌هایی را از [[حضرت رضا]] {{ع}} نقل کرده است<ref>الأمالی، طوسی، ص۵۷۱؛ بحار الأنوار، ج۵، ص۳۰۵، ۳۲۸؛ مسند الإمام علی {{ع}}، ج۱۰، ص۳۱۰؛ دلائل الإمامة، ص۶۹. </ref>، اما در سلسله [[راویان]] آن [[احادیث]] هم نامی از پدرش [[اسماعیل]] نیاورده است.
یکی از احادیثی را که [[محمد بن اسماعیل بن ابراهیم]] نقل کرده و [[کلینی]] آن را در [[الکافی]] ذکر کرده است، [[میرزا حسین نوری طبرسی]] در کتاب خویش آورده و ذیل آن مدعی شده است که ظاهراً لفظ [[ابراهیم]] در [[سند روایت]] توسط کاتب (نسخه‌بردار) [[حدیث]] اضافه شده است. وی بر ادعای خویش به این دلیل [[تمسک]] جسته است که در میان [[فرزندان]] [[ابراهیم بن موسی]] {{ع}} اصلاً کسی با نام اسماعیل وجود ندارد! به علاوه، در بعضی نسخه‌های الکافی نیز اسم ابراهیم ساقط است و در برخی [[نسخ]] دیگر نیز جای این نام خالی و سفید است<ref>خاتمة المستدرک، ج۹، ص۲۱.</ref>. دیگران چون اردبیلی در جامع الرواة و [[سید]] [[علی اصغر]] [[بروجردی]] در طرائف المقال نیز با مطرح نمودن ادعای او، خالی بودن جای اسم ابراهیم را در سند روایت با علت احراز از وقوع [[اشتباه]] محتمل دانسته‌اند، اما نظری [[قطعی]] در این باب ارائه نکرده‌اند<ref>جامع الرواة، ج۲، ص۶۸؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۵۲.</ref>. این نظریه از سویی وجود شخصیتی با نام اسماعیل بن ابراهیم را که [[معمر بن خلاد]] از او سخن گفته به چالش می‌کشد و از سویی دیگر [[راوی]] آن حدیث، محمد را فرزند [[اسماعیل بن موسی بن جعفر]] {{ع}} می‌داند.
اسماعیل بن ابراهیم در منابع رجالی و [[حدیثی]] مشترک میان افراد بسیاری است و قرینه متقنی مبنی بر اینکه اسماعیل بن ابراهیم در حدیث معمر بن خلاد همان [[ابن موسی]] {{ع}} و [[برادر]] زاده [[امام رضا]] {{ع}} باشد، وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد تنها کسی که هم‌عصر امام رضا {{ع}} و به این نام موسوم است، اسماعیل بن ابراهیم بن [[موسی بن جعفر]] {{ع}} می‌باشد.<ref>[[فاطمه روحانی|روحانی، فاطمه]]، [[اسماعیل بن ابراهیم - روحانی (مقاله)|مقاله «اسماعیل بن ابراهیم»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۲۱۹.</ref>
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده: 1100515.jpg|22px]] [[فاطمه روحانی|روحانی، فاطمه]]، [[اسماعیل بن ابراهیم (مقاله)|مقاله «اسماعیل بن ابراهیم»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۲''']]
{{پایان منابع}}
== پانویس ==
{{پانویس}}
[[رده:راویان امام رضا]]
[[رده:اعلام]]
نسخهٔ ۹ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۱۱
اسماعیل بن ابراهیم ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
این صفحه برای ابهام‌زدایی ایجاد شده است و پیوندهایی به صفحات گوناگون با نام‌‌های مشابه دارد. اگر یک پیوند داخلی شما را به اینجا هدایت کرده‌است، در صورت تمایل آن پیوند را برای اشارهٔ مستقیم به مقالهٔ مورد نظر تغییر دهید.
