{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = صحابه | عنوان مدخل = ابوتمیمه | مداخل مرتبط = [[ابوتمیمه در تراجم و رجال]] - [[ابوتمیمه در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }}
#تغییر_مسیر [[ابوتمیمه (ابهام‌زدایی)]]
{{جعبه اطلاعات اصحاب
| نام = ابوتمیمه
| مشهور به =
| نام تصویر = تصویر قدیمی مدینه.jpg
| عرض تصویر =
| توضیح تصویر = تصویر قدیمی مدینه
| نام کامل = ابوتمیمه
| نام‌های دیگر =
| جنسیت = مرد
| کنیه =
| لقب =
| اهل =
| از قبیله =
| از تیره =
| پدر =
| مادر =
| همسر =
| پسر =
| دختر =
| خواهر =
| برادر =
| خویشاوندان =
| وابستگان =
| تاریخ تولد =
| محل تولد =
| محل زندگی =
| تاریخ درگذشت =
| محل درگذشت =
| تاریخ شهادت =
| محل شهادت =
| طول عمر =
| محل دفن =
| دین =
| مذهب =
| از اصحاب = [[پیامبر خاتم]]
| از طبقه =
| در جنگ =
| نقش‌ها =
| فعالیت‌ها =
| علت شهرت =
| علت درگذشت =
| علت شهادت =
| راوی از =
| روایات مشهور =
| مشایخ او =
| راویان از او =
| آخرین راوی از او =
}}
== مقدمه ==
اطلاعی از نام و [[نسب]] وی در دست نیست و برخی [[صحابه‌نگاران]]، در وجود فردی با [[کنیه]] ابوتمیمه میان صحابه تردید کرده‌اند<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۸۰؛ و ر. ک: مغلطای، ج۲، ص۲۶۴؛ ابن اثیر، ج۶، ص۳۹.</ref>. بیشتر شرح حال نویسان، در شمار [[تابعین]] از ابوتمیمه هُجَیمی ([[طریف بن مجالد]]) یاد می‌کنند و اطلاعات موجود در کتب را مربوط به وی می‌دانند (نه ابوتمیمه غیر منسوب). اما تعابیر [[حسن بصری]] و [[ابن منده]] درباره ابوتمیمه، نشان از آن دارد که وی را از صحابه می‌دانسته‌اند. حسن بصری با تعبیر {{عربی|«كان ممن ادرك النبي»}}؛ درباره ابوتمیمه، از او [[حدیثی]] نقل می‌کند که وی بدون واسطه از [[رسول خدا]] {{صل}} درباره [[قسط]] و [[هوای نفس]] می‌پرسد<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۸۴۳؛ این حدیث گاه از ابو ضمیمه نیز نقل می‌شود؛ ابن اثیر، ج۶، ص۱۷۵؛ ابن حجر، ج۷، ص۱۹۰ که تصحیف است.</ref>. ابن منده نیز با تعبیر {{عربی|«سمع النبي»}}؛ از وی یاد کرده است<ref>ابن حجر، ج۷، ص۴۵.</ref>، ولی حدیثی که از او درباره [[دعا]] نقل می‌کند<ref>مغلطای، ج۲، ص۲۶۴.</ref>، باتوجه به اسناد [[روایت]] در موارد دیگر، به ابوجُری هجیمی مربوط است که ابوتمیمه هُجیمی (نه ابوتمیمه) از او روایت نقل می‌کند <ref>ر. ک: مدخل ابوجری مجیمی.</ref>. [[ابواحمد عسکری]] <ref>م. ۳۸۲ که کتاب صحابه‌ای داشته است.</ref> نیز [[پدر]] ابوتمیمه غیر منسوب را از صحابه دانسته است، نه خود وی را<ref> مغلطای، ج۲، ص۲۶۵.</ref>، ولی نام پدر وی معلوم نیست. [[طبری]]<ref>تاریخ، ج۴، ص۸۵.</ref> نیز در ذکر حوادث [[فتح]] [[شوشتر]] (سال ۱۷) از فردی با کنیه ابوتمیمة نام می‌برد که در کنار دلاوران دیگر، شمار قابل توجهی از [[دشمن]] را کشت. وی می‌تواند همین ابوتمیمه مورد نظر ما باشد.
دو روایت و حادثه‌ای که تنها [[طبرانی]] درباره ابوتمیمه هُجیمی [[تابعی]] نقل کرده، احتمال دارد به ابوتمیمه [[صحابی]] مربوط باشد؛ زیرا این دو روایت، نشان دهنده [[دیدار]] وی با رسول خدا {{صل}} است. از جمله اینکه وی سوار بر مرکب، [[پیامبر]] را دید و از آن [[حضرت]] خواست بر مرکب وی سوار شود. [[رسول خدا]] {{صل}} ضمن اجابت خواسته او فرمود: «صاحب مرکب به نشستن بر جلو آن سزاوارتر است»، اما با [[اصرار]] ابو تمیمه، [[پیامبر]] بر جلو مرکب و وی بر پشت آن نشست<ref>طبرانی، ج۵، ص۳۸۰؛ هیثمی، ج۸، ص۱۰۸.</ref>. این [[روایت]] در منابع دیگری که در اسناد اشتراکی با طریق [[طبرانی]] ندارد، نقل شده و حادثه به فرد ناشناخته‌ای ([[رجل]]) ختم می‌شود<ref>احمد بن حنبل، ج۵، ص۳۵۳؛ ابوداوود، ج۱، ص۵۸۰.</ref>. همچنین در ماجرایی دیگر، وی شیفته زنی در [[مدینه]] شد و پی او را گرفت. او در تعقیب [[زن]] از سر [[غفلت]] و بی‌توجهی به دیواری برخورد کرد و صورتش جراحت برداشت. چون [[خدمت]] پیامبر رسید، آن [[حضرت]] فرمود: «[[خداوند]] چون خیر بنده‌ای را بخواهد، [[عقوبت]] [[گناه]] او را در همین [[دنیا]] بدو چشاند و [[پروردگار]] بزرگوارتر از آن است که بنده‌ای را دو بار سزا دهد» <ref>طبرانی، المعجم الأوسط، ج۵، ص۲۸۰؛ هیثمی، ج۶، ص۲۶۵.</ref>. این گزارش، از طرق دیگری نیز که در اسناد، با طریق طبرانی اشتراک ندارد نقل شده است. حادثه به فردی از [[اصحاب رسول خدا]] (رجل) منسوب می‌شود که نامش معلوم نیست<ref>طبرانی، معجم الکبیر، ج۱۱، ص۲۴۸؛ ابن علی، ج۵، ص۱۸۹؛ هیثمی، ج۱۰، ص۱۹۱.</ref>.
به جز دو گزارش یاد شده طبرانی (که می‌توان آن را درباره ابوتمیمه [[صحابی]] دانست و رجل ناشناخته در اسناد دیگر را بدو گویا کرد)، در موارد دیگری که ابوتمیمه هجیمی [[تابعی]] بدون واسطه از رسول خدا {{صل}} روایت نقل می‌کند، قاعدتاً وسایط حذف شده است. این مسئله با پیگیری [[اسناد روایات]] مشابه که با [[سند]] کامل نقل شده، کاملاً آشکار است<ref>ر. ک: مدخل ابوتمیمه هجیمی.</ref>. اما جستجو برای یافتن سند کامل دو گزارش طبرانی که وسایط در آن حذف نشده باشد، به نتیجه نرسید. بنابراین، تا به دست آمدن اطلاعات بیشتر، می‌توان احتمال داد که برخی گزارش‌های مربوطه به ابوتمیمه صحابی، به ابوتمیمه هجیمی نسبت داده شده است.<ref>[[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوتحیی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۱۹۶-۱۹۷.</ref>
