استقامت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۰ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۶

استقامت به معنای اعتدال، ثبات و مداومت و پایداری است و در عرف به معنای ثبات قدم و تحمل همه سختی‌هاست و در مفهوم قرآنی اصطلاحی برای پایداری در دین و مسیر حق در برابر کژی‌هاست. اساس پیروزی در کارها استقامت و پایمردی است که آثاری را در پی دارد مانند: بهره‌مندی از ولایت الهی در دنیا و آخرت.

معناشناسی

استقامت از ریشه «قوم» دارای معانی مختلفی مانند اعتدال^[۱]، ثبات و مداومت^[۲]، استمرار^[۳]، پایداری، ایستادن، درست شدن و قیمت نهادن^[۴] است^[۵].^[۶]

در ادبیات فارسی استقامت به معنای راستی، ایستادن، پایداری‌کردن، ثبات و استقرار در کار آمده است^[۷]. این واژه در عرف رایج به معنای ثبات قدم و تحمل همه سختی‌ها و ناامید نشدن در مقابل آنهاست^[۸].^[۹]

استقامت در مفهوم قرآنی اصطلاحی برای پایداری در دین و مسیر حق در برابر کژی‌هاست^[۱۰].^[۱۱]

استقامت در آیات و روایات

از نگاه قرآنی

قرآن در سطح فردی به استقامت در برابر وسوسه‌های شیطان و در سطح اجتماعی به ثبات قدم امر کرده است. استقامت ابعاد مختلفی دارد، در بُعد سیاسی، موفقیت‌ها در صحنه سیاسی رهین همت مردم و استقامت رزمندگان و در بُعد اقتصادی، حل مشکلات اقتصادی نیازمند مقاومت ملت است و در بُعد فرهنگی ـ اجتماعی، مراکز دانشگاهی محلی برای تربیت انسانی و ایجاد استقامت عمومی است^[۱۲].

استقامت در انجام وظایف، در آیاتی چون فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ^[۱۳] و إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا^[۱۴] و نظایر آنها تأکید شده است. در روایات نیز استقامت در حق به عنوان لازمه ایمان و شرط بهره‌مندی از آثار آن فراوان آمده است^[۱۵].

از نگاه روایی

در گفتار امام علی (ع) چنین می‌یابیم: بر شما باد کار و تلاش باز هم کار و تلاش سپس کار را به پایان رساندن باز هم پایان رساندن کار آنگاه استقامت در حفظ عمل و حراست از آثار و برکات آن باز هم استقامت^[۱۶].^[۱۷]

نقش و جایگاه استقامت

از قرآن و روایات اسلامی فهمیده می‌شود اساس پیروزی در کارها استقامت و پایمردی است. قرآن سربازان کم‌تعدادِ اسلام را که یاری خداوند شامل آنان شده با همین وصف معرفی می‌کند و صابران را کسانی می‌داند که در سختی‌ها، استقامت به خرج می‌دهند و از پای درنمی‌آیند يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ إِن يَكُن مِّنكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ يَغْلِبُواْ مِئَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ يَغْلِبُواْ أَلْفًا مِّنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَّ يَفْقَهُونَ ^[۱۸].^[۱۹] استقامت تنها تسلیم‌ نشدن در برابر مشکلات نیست؛ چنان‌که پایداری در میدان جهاد و عدم خضوع در برابر دشمن به مراتب اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند؛ به گونه‌ای که مجاهدت‌های امت‌های پیشین به همراه پیامبران الهی (صبر و شکیبایی طالوتیان در برابر سپاه جالوت) الگویی آموزنده برای مجاهدان آینده معرفی شده استوَلَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ^[۲۰].^[۲۱]

آثار و موانع استقامت

در قرآن کریم آثاری برای استقامت بازگو شده که بخشی از آن، پاداش اهل استقامت در دنیا و پاره‌ای دیگر پاداش در آخرت است؛ برخی از این آثار عبارت‌اند از:

ویژگی بهره‌مندی از ولایت الهی، در دنیا و آخرت شامل بندگان با استقامت می‌گردد^[۲۲].
اهل استقامت، از رهگذر بهره‌ای که از ولایت الهی و نزول فرشتگان بشارت دهنده دارند، از چنبره ترس و اندوه آزادند^[۲۳].
اهل استقامت در دنیا از برکات خداوند بهره‌مند می‌شوند^[۲۴].
در آخرت زندگی جاودانه در بهشت موعودی که همه چیز در آن فراهم است، فرجام نیکوی بندگانی است که بر ربوبیت خداوند استقامت می‌ورزند^[۲۵].^[۲۶]

استقامت‌ورزی برای مؤمنان، به سبب عوامل بازدارنده‌ای در بیرون و درون وجود آدمی، همواره با موانع و دشواری‌هایی همراه است که با توجه به مفهوم استقامت، هر کوتاهی و نقصی در عبودیت خدا را، می‌توان مانع استقامت تلقی کرد، ازاین‌رو در بعضی از آیات مرتبط با استقامت به چند عامل کلی اشاره شده است. این موانع عبارت است از: فراموشی یاد خدا^[۲۷]؛ پیروی از هوا و هوس^[۲۸]؛ پیروی از راه نادانان^[۲۹]؛ ممانعت شیطان از حرکت انسان در صراط مستقیم^[۳۰]؛ اختلاف و تنازع^[۳۱] و دنیاطلبی^[۳۲].^[۳۳]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ تاج العروس، ج۱۷، ص۵۹۲؛ الصحاح، ج۵، ص۲۰۱۷؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۵۶۶.
↑ النهایه، ج۴، ص۱۲۵.
↑ الفروق اللغویه، ص۵۱؛ ترتیب العین، ص۶۹۴.
↑ لغت‌نامه، ج۶، ص۲۱۸۱؛ فرهنگ فارسی، ج۱، ص۲۵۵.
↑ القاموس المحیط، ج۲، ص۱۵۱۷؛ المعجم الوسیط، ص۷۶۸؛ الصحاح، ج۵، ص۲۰۱۷.
↑ رضوی، سید عباس و قدمی، غلام رضا، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۳.
↑ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۲/۱۸۳۹.
↑ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱/۳۸۴–۳۸۵.
↑ طبرسی، منیره، مقاله «استقامت»، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص ۶۸۲ – ۶۸۷.
↑ التحریر والتنویر، ج۱۱، ص۲۸۲.
↑ رضوی، سید عباس و قدمی، غلام رضا، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۳.
↑ طبرسی، منیره، مقاله «استقامت»، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص ۶۸۲ – ۶۸۷.
↑ «پس چنان که فرمان یافته‌ای پایداری کن» سوره هود، آیه ۱۱۲.
↑ «آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس پایداری کردند» سوره فصلت، آیه ۳۰.
↑ إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ «آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس پایداری کردند نه بیمی خواهند داشت و نه اندوهگین می‌گردند» سوره احقاف، آیه ۱۳؛ إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ «فرشتگان بر آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس پایداری کردند، فرود می‌آیند که نهراسید و اندوهناک نباشید و شما را به بهشتی که وعده می‌دادند مژده باد!» سوره فصلت، آیه ۳۰.
↑ «الْعَمَلَ الْعَمَلَ ثُمَّ النِّهَايَةَ النِّهَايَةَ وَ الِاسْتِقَامَةَ الِاسْتِقَامَةَ»، نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶.
↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۱۶۰.
↑ «ای پیامبر! مؤمنان را به کارزار برانگیز، اگر از شما بیست تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز می‌گردند و اگر از شما صد تن باشند بر هزار تن از کافران پیروز می‌شوند زیرا آنان گروهی هستند که درنمی‌یابند» سوره انفال، آیه ۶۵.
↑ طباطبایی، المیزان، ۹/۱۲۲–۱۲۳.
↑ «و چون با جالوت و سپاه وی رویاروی شدند گفتند: پروردگارا! ما را از شکیب، سرشار کن و گام‌های ما را استوار دار و ما را بر کافران پیروز گردان» سوره بقره، آیه ۲۵۰.
↑ طبرسی، منیره، مقاله «استقامت»، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص ۶۸۲ – ۶۸۷.
↑ سوره فصلت، آیه ۳۰-۳۱.
↑ سوره فصلت، آیه ۳۰-۳۱.
↑ سوره جن، آیه ۱۶.
↑ سوره فصلت، آیه ۳۰-۳۱؛ سوره احقاف، آیه ۱۴.
↑ المیزان، ج۱۸، ص۱۹۶.
↑ سوره جن، آیه ۱۷.
↑ سوره شوری، آیه ۱۵.
↑ سوره یونس، آیه ۸۹.
↑ سوره اعراف، آیه ۱۶.
↑ سوره انفال، آیه ۴۶.
↑ سوره آل عمران، آیه ۱۵۲.
↑ رضوی، سید عباس و قدمی، غلام رضا، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۳.

[1] تاج العروس، ج۱۷، ص۵۹۲؛ الصحاح، ج۵، ص۲۰۱۷؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۵۶۶.

[2] النهایه، ج۴، ص۱۲۵.

[3] الفروق اللغویه، ص۵۱؛ ترتیب العین، ص۶۹۴.

[4] لغت‌نامه، ج۶، ص۲۱۸۱؛ فرهنگ فارسی، ج۱، ص۲۵۵.

[5] القاموس المحیط، ج۲، ص۱۵۱۷؛ المعجم الوسیط، ص۷۶۸؛ الصحاح، ج۵، ص۲۰۱۷.

[6] رضوی، سید عباس و قدمی، غلام رضا، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۳.

[7] دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۲/۱۸۳۹.

[8] انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱/۳۸۴–۳۸۵.

[9] طبرسی، منیره، مقاله «استقامت»، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص ۶۸۲ – ۶۸۷.

[10] التحریر والتنویر، ج۱۱، ص۲۸۲.

[11] رضوی، سید عباس و قدمی، غلام رضا، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۳.

[12] طبرسی، منیره، مقاله «استقامت»، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص ۶۸۲ – ۶۸۷.

[13] «پس چنان که فرمان یافته‌ای پایداری کن» سوره هود، آیه ۱۱۲.

[14] «آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس پایداری کردند» سوره فصلت، آیه ۳۰.

[15] إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ «آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس پایداری کردند نه بیمی خواهند داشت و نه اندوهگین می‌گردند» سوره احقاف، آیه ۱۳؛ إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ «فرشتگان بر آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس پایداری کردند، فرود می‌آیند که نهراسید و اندوهناک نباشید و شما را به بهشتی که وعده می‌دادند مژده باد!» سوره فصلت، آیه ۳۰.

[16] «الْعَمَلَ الْعَمَلَ ثُمَّ النِّهَايَةَ النِّهَايَةَ وَ الِاسْتِقَامَةَ الِاسْتِقَامَةَ»، نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶.

[17] عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۱۶۰.

[18] «ای پیامبر! مؤمنان را به کارزار برانگیز، اگر از شما بیست تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز می‌گردند و اگر از شما صد تن باشند بر هزار تن از کافران پیروز می‌شوند زیرا آنان گروهی هستند که درنمی‌یابند» سوره انفال، آیه ۶۵.

[19] طباطبایی، المیزان، ۹/۱۲۲–۱۲۳.

[20] «و چون با جالوت و سپاه وی رویاروی شدند گفتند: پروردگارا! ما را از شکیب، سرشار کن و گام‌های ما را استوار دار و ما را بر کافران پیروز گردان» سوره بقره، آیه ۲۵۰.

[21] طبرسی، منیره، مقاله «استقامت»، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص ۶۸۲ – ۶۸۷.

[22] سوره فصلت، آیه ۳۰-۳۱.

[23] سوره فصلت، آیه ۳۰-۳۱.

[24] سوره جن، آیه ۱۶.

[25] سوره فصلت، آیه ۳۰-۳۱؛ سوره احقاف، آیه ۱۴.

[26] المیزان، ج۱۸، ص۱۹۶.

[27] سوره جن، آیه ۱۷.

[28] سوره شوری، آیه ۱۵.

[29] سوره یونس، آیه ۸۹.

[30] سوره اعراف، آیه ۱۶.

[31] سوره انفال، آیه ۴۶.

[32] سوره آل عمران، آیه ۱۵۲.

[33] رضوی، سید عباس و قدمی، غلام رضا، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

@@ خط ۲۶: / خط ۲۶: @@
 == آثار و موانع استقامت ==
 در [[قرآن کریم]] آثاری برای استقامت بازگو شده که بخشی از آن، [[پاداش]] اهل استقامت در [[دنیا]] و پاره‌ای دیگر [[پاداش]] در [[آخرت]] است؛ برخی از این آثار عبارت‌اند از:
-# ویژگی بهره‌مندی از [[ولایت الهی]]، در [[دنیا]] و [[آخرت]] شامل [[بندگان]] با استقامت می‌گردد{{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ}}<ref>«فرشتگان بر آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس پایداری کردند، فرود می‌آیند که نهراسید و اندوهناک نباشید و شما را به بهشتی که وعده می‌دادند مژده باد!» سوره فصلت، آیه ۳۰.</ref>، {{متن قرآن|نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ}}<ref>«ما دوستان شما در این جهان و در جهان واپسینیم و در آنجا هر چه دلتان بخواهد هست و هر چه درخواست  کنید دارید» سوره فصلت، آیه ۳۱.</ref>.
+# ویژگی بهره‌مندی از [[ولایت الهی]]، در [[دنیا]] و [[آخرت]] شامل [[بندگان]] با استقامت می‌گردد<ref>سوره فصلت، آیه ۳۰-۳۱.</ref>.
-# اهل استقامت، از رهگذر بهره‌ای که از [[ولایت الهی]] و [[نزول فرشتگان]] [[بشارت دهنده]] دارند، از چنبره [[ترس]] و [[اندوه]] آزادند {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ}}<ref>«فرشتگان بر آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس پایداری کردند، فرود می‌آیند که نهراسید و اندوهناک نباشید و شما را به بهشتی که وعده می‌دادند مژده باد!» سوره فصلت، آیه ۳۰.</ref>، {{متن قرآن|نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ}}<ref>«ما دوستان شما در این جهان و در جهان واپسینیم و در آنجا هر چه دلتان بخواهد هست و هر چه درخواست  کنید دارید» سوره فصلت، آیه ۳۱.</ref>.
+# اهل استقامت، از رهگذر بهره‌ای که از [[ولایت الهی]] و [[نزول فرشتگان]] [[بشارت دهنده]] دارند، از چنبره [[ترس]] و [[اندوه]] آزادند<ref>سوره فصلت، آیه ۳۰-۳۱.</ref>.
-# اهل استقامت در [[دنیا]] از [[برکات]] [[خداوند]] بهره‌مند می‌شوند{{متن قرآن| وَأَلَّوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُم مَّاء غَدَقًا}}<ref>«و اینکه (به من وحی شده است) اگر بر راه (حقّ) پایداری ورزند  آنان را از آبی (و رفاهی) فراوان سیراب می‌کنیم؛» سوره جن، آیه ۱۶.</ref>.
+# اهل استقامت در [[دنیا]] از [[برکات]] [[خداوند]] بهره‌مند می‌شوند<ref>سوره جن، آیه ۱۶.</ref>.
-# در [[آخرت]] [[زندگی]] جاودانه در [[بهشت]] موعودی که همه چیز در آن فراهم است، فرجام نیکوی بندگانی است که بر [[ربوبیت خداوند]] استقامت می‌ورزند {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ}}<ref>«فرشتگان بر آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس پایداری کردند، فرود می‌آیند که نهراسید و اندوهناک نباشید و شما را به بهشتی که وعده می‌دادند مژده باد!» سوره فصلت، آیه ۳۰.</ref>، {{متن قرآن|نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ}}<ref>«ما دوستان شما در این جهان و در جهان واپسینیم و در آنجا هر چه دلتان بخواهد هست و هر چه درخواست  کنید دارید» سوره فصلت، آیه ۳۱.</ref>؛ {{متن قرآن|أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«آنان به پاداش آنچه انجام می‌دادند بهشتی‌اند در حالی که در آن جاودانند» سوره احقاف، آیه ۱۴.</ref>.<ref>المیزان، ج۱۸، ص۱۹۶.</ref>
+# در [[آخرت]] [[زندگی]] جاودانه در [[بهشت]] موعودی که همه چیز در آن فراهم است، فرجام نیکوی بندگانی است که بر [[ربوبیت خداوند]] استقامت می‌ورزند<ref>سوره فصلت، آیه ۳۰-۳۱؛ سوره احقاف، آیه ۱۴.</ref>.<ref>المیزان، ج۱۸، ص۱۹۶.</ref>
-استقامت‌ورزی برای [[مؤمنان]]، به سبب عوامل بازدارنده‌ای در بیرون و درون وجود [[آدمی]]، همواره با موانع و دشواری‌هایی همراه است که با توجه به مفهوم استقامت، هر کوتاهی و نقصی در [[عبودیت]] [[خدا]] را، می‌توان مانع استقامت تلقی کرد، ازاین‌رو در بعضی از [[آیات]] مرتبط با استقامت به چند عامل کلی اشاره شده است. این موانع عبارت است از: [[فراموشی]] [[یاد خدا]]{{متن قرآن|لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَمَنْ يُعْرِضْ عَنْ ذِكْرِ رَبِّهِ يَسْلُكْهُ عَذَابًا صَعَدًا}}<ref>«تا آنان را در آن بیازماییم و هر کس از یاد پروردگارش روی گرداند او را به عذابی بسیار دشوار گمارد» سوره جن، آیه ۱۷.</ref>؛ [[پیروی]] از [[هوا و هوس]] {{متن قرآن|فَلِذَلِكَ فَادْعُ وَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَقُلْ آمَنْتُ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ كِتَابٍ وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ اللَّهُ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ لَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ لَا حُجَّةَ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ اللَّهُ يَجْمَعُ بَيْنَنَا وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ}}<ref>«پس به همین (یگانگی مردم را) فرا خوان و چنان که فرمان یافته‌ای پایداری کن و از هوس‌های آنان پیروی مکن و بگو: به هر کتابی که خداوند فرو فرستاده است ایمان دارم و فرمان یافته‌ام که میان شما دادگری کنم، خداوند پروردگار ما و شماست، کردارهای ما از آن ما و کردارهای شما از آن شما، هیچ چالشی میان ما و شما نیست، خداوند میان ما را جمع می‌گرداند و بازگشت (هر چیز) به سوی اوست» سوره شوری، آیه ۱۵.</ref>؛ [[پیروی]] از راه نادانان {{متن قرآن|قَالَ قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُمَا فَاسْتَقِيمَا وَلَا تَتَّبِعَانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«فرمود: دعای شما پذیرفته شد پس پایداری ورزید و از روش کسانی که دانایی ندارند پیروی نکنید» سوره یونس، آیه ۸۹.</ref>؛ ممانعت [[شیطان]] از حرکت [[انسان]] در [[صراط مستقیم]] {{متن قرآن|قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ}}<ref>«گفت: پس از آنجا که مرا بیراه نهادی  بر سر راه راست تو، به کمین آنان می‌نشینم» سوره اعراف، آیه ۱۶.</ref>؛ [[اختلاف]] و تنازع {{متن قرآن|وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و از خداوند و پیامبرش فرمانبرداری کنید و در هم نیفتید  که سست شوید  و شکوهتان از میان برود و شکیبا باشید که خداوند با شکیبایان است» سوره انفال، آیه ۴۶.</ref> و [[دنیاطلبی]]{{متن قرآن|وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَعَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا أَرَاكُمْ مَا تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيَا وَمِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنْكُمْ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و به راستی خداوند به وعده خود وفا کرد که (در جنگ احد) به اذن وی آنان را از میان برداشتید؛ تا اینکه سست شدید و در کار (خود) به کشمکش افتادید و پس از آنکه آنچه را دوست می‌داشتید به شما نمایاند سرکشی کردید؛ برخی از شما این جهان را و برخی جهان واپسین را می‌خواستید؛ سپس شما را از (دنبال کردن) آنان روگردان کرد تا بیازمایدتان؛ و از شما در گذشت و خداوند به مؤمنان بخشش دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۵۲.</ref>.<ref> [[سید عباس رضوی|رضوی، سید عباس]] و [[غلام رضا قدمی|قدمی، غلام رضا]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>
+استقامت‌ورزی برای [[مؤمنان]]، به سبب عوامل بازدارنده‌ای در بیرون و درون وجود [[آدمی]]، همواره با موانع و دشواری‌هایی همراه است که با توجه به مفهوم استقامت، هر کوتاهی و نقصی در [[عبودیت]] [[خدا]] را، می‌توان مانع استقامت تلقی کرد، ازاین‌رو در بعضی از [[آیات]] مرتبط با استقامت به چند عامل کلی اشاره شده است. این موانع عبارت است از: [[فراموشی]] [[یاد خدا]]<ref>سوره جن، آیه ۱۷.</ref>؛ [[پیروی]] از [[هوا و هوس]]<ref>سوره شوری، آیه ۱۵.</ref>؛ [[پیروی]] از راه نادانان<ref>سوره یونس، آیه ۸۹.</ref>؛ ممانعت [[شیطان]] از حرکت [[انسان]] در [[صراط مستقیم]]<ref>سوره اعراف، آیه ۱۶.</ref>؛ [[اختلاف]] و تنازع<ref>سوره انفال، آیه ۴۶.</ref> و [[دنیاطلبی]]<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۵۲.</ref>.<ref> [[سید عباس رضوی|رضوی، سید عباس]] و [[غلام رضا قدمی|قدمی، غلام رضا]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>
 == جستارهای وابسته ==