فرزندان امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۵ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۴۸

مؤرخان، در تعداد فرزندان امیرالمؤمنین (ع) اختلاف دارند برخی 27 فرزند و برخی دیگر تا ۳۹ فرزند را برای آن حضرت شمرده‌اند.

مقدمه

در تعداد فرزندان آن حضرت اختلاف است^[۱]. تداخل نام‌ها، کنیه‌ها و تکرار برخی نام‌ها سبب اختلاف در تعداد فرزندان آن حضرت شده است^[۲].^[۳]

مؤرخان، بر عدد واحدی در تعداد فرزندان امام علی (ع) اتفاق ندارند. شیخ مفید، آنان را ۲۷ پسر و دختر می‌داند و ابن سعد، تعداد آنان را به ۳۴ نفر می‌رساند و مِزی، آنان را ۳۹ نفر می‌شمارد. اختلاف موجود در کتاب‌های تاریخی را می‌توان ناشی از تداخل نام‌ها و کنیه‌ها و تکرار برخی از آنها دانست. برای ما پس از جستجو و تلخیص نام‌ها، روشن شد که فرزندان ایشان، ۳۴ نفرند:

حسن (ع)؛
حسین (ع)؛
زینب (س)؛
ام کلثوم (س)؛
محسن (که مادر ایشان، فاطمه دختر پیامبر خدا و محسن، آخرین فرزند ایشان بود که در جریان هجوم غوغاییان به خانه وحی، سِقط و کشته شد)؛
عباس؛
عبد الله؛
عثمان؛
جعفر (که مادر ایشان، ام البنین دختر حزام بود و همه آنها همراه امام حسین (ع) در کربلا به شهادت رسیدند)؛
محمد بن حنفیه (که مادرش خوله دختر جعفر بن قیس بود)؛
ابوبکر^[۴] (که مادرش لیلی بود که احتمالًا همان دختر مسعود دارمی است. او همراه امام حسین (ع)، در کربلا شهید شد)؛
عبیدالله(که مادرش لیلی بود. او نیز با امام حسین (ع) در کربلا شهید شد)؛
محمد اصغر (که مادرش، ام ولد^[۵] بود^[۶]. او نیز همراه امام حسین (ع) در کربلا شهید شد)؛
یحیی (که مادرش اسماء بنت عمیس بود و در حیات امام علی (ع) درگذشت)؛
عون (که مادرش اسماء بنت عمیس بود)؛
محمد اوسط (که مادرش امامه بود)؛
عمر (که مادرش ام حبیب، صهبای تغلبی نام داشت)^[۷]؛
رقیه (که مادرش ام حبیب، صهبای تغلبی نام داشت. او همسر مسلم بن عقیل بود و از وی سه فرزند داشت که از میان آنان، عبدالله بن مسلم در کربلا شهید شد)؛
ام حسن‌^[۸] (که مادرش ام سعید بود و ابتدا همسر جعدة بن هبیره، خواهرزاده امام (ع) بود و سپس به ازدواج جعفر بن عقیل درآمد و چون جعفر در واقعه کربلا شهید شد، او در زمره اسیران کربلا درآمد)؛
ام هانی (که عبدالله اکبر، پسر عقیل، با او ازدواج کرد. «عبد الله» و پسرش «محمد»، همراه امام حسین (ع) در کربلا شهید شدند)؛
فاطمه (محمد بن ابی سعید بن عقیل که همراه امام حسین (ع) در کربلا کشته شد، با او ازدواج کرد)؛
زینب صغرا (که محمد بن عقیل با او ازدواج کرد)؛
میمونه (که عبد الله بن عقیل با او ازدواج کرد)؛
نفیسه (که عبد الله بن عقیل با او ازدواج کرد)^[۹]؛
خدیجه (که عبدالرحمان بن عقیل با او ازدواج کرد)؛
امامه (که صَلت بن عبد الله بن نوفل بن حارث بن عبد المطلب با او ازدواج کرد و در حیات امام (ع) درگذشت)؛
رَمْله کبرا (که مادرش ام سعید بود و به همسری عبد الله بن ابی‌سفیان پسر حارث بن عبد المطلب درآمد)؛
جُمانه‌^[۱۰] (که در حیات امام (ع) درگذشت)؛
ام سلمه؛
رقیه صغرا؛
ام کلثوم صغرا^[۱۱]؛
رَمْله صغرا؛
ام کرام؛
ام جعفر^[۱۲].

از آنجا که پیامبر و علی (ع) پدران روحی و معنوی امّت‌اند،^[۱۳] همۀ معتقدان به رسالت نبوی و ولایت علوی، فرزندان آن بزرگوارند. امّا فرزندان نسبی آن امام را گوناگون نقل کرده‌اند. در طبقات ابن سعد ۳۳ نفر، در انساب الأشراف ۳۴ یا ۳۵ نفر ذکر شده است. شیخ مفید تعداد آنان را ۲۷ نفر ذکر کرده است، امّا نسل علی بن ابی طالب|علی (ع) از پنج پسر تداوم یافته است: امام حسن و امام حسین، محمد حنفیه، عباس و عمر.^[۱۴] نام برخی از فرزندان آن حضرت که در کتب آمده است: حسن، حسین، زینب و ام کلثوم (از حضرت فاطمه)، محمد حنفیه (از خوله)، رقیه و عباس (از صهباء)، عباس، جعفر، عثمان و عبد اللّه (از امّ البنین)، یحیی و عون (از اسماء بنت عمیس)، ابوبکر و عبید اللّه (از لیلی دارمیّه)، خدیجه، امّ هانی، میمونه و فاطمه (از یک کنیز)، امّ الحسن و رمله (از ام شعیب دارمی)^[۱۵].^[۱۶]

پرسش‌های وابسته

نام فرزندان امام علی چیست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲
محدثی، جواد، فرهنگ غدیر

پانویس

↑ بنگرید: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۴؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۵۵؛ بلاذری، الانساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۰.
↑ برای تفکیک نام فرزندان امام علی(ع) از همسران مختلف بنگرید: بدخشانی، نزل الابرار، ص۱۲۷.
↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲ ص ۲۰.
↑ برخی منابع، نام او را «محمد اصغر» گفته‌اند و یک مصدر، «عبد الله».
↑ یعنی کنیزی که از صاحبش فرزند آورد.
↑ أنساب الأشراف، نام او را «ورقاء» می‌داند.
↑ با وجود دعوت امام حسین (ع) از او به کربلا نیامد و دیر زمانی زیست و با عبدالله بن زبیر و حجاج، بیعت کرد.
↑ در کتاب نسب قریش، او را «ام الحسین» نامیده‌اند.
↑ از متن المجدی فهمیده می‌شود که عقیل، دو پسر به نام عبد الله داشته است که برادر بزرگ‌تر، همسر میمونه و برادر کوچک‌تر، همسر نفیسه بوده است.
↑ در تاریخ آمده است که کنیه‌اش «ام جعفر» بود.
↑ در أنساب الاشراف آمده: کثیر بن عباس با او پس از خواهرش یا پیش از او ازدواج کرد.
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۳۹.
↑ احادیث آن در بحار الأنوار، ج ۳۶ ص ۴ آمده است
↑ بحار الأنوار، ج ۴۲ ص ۷۴
↑ همان، ص ۷۴ و ۹۱، دربارۀ فرزندان علی به صورت تحلیلی ر. ک: «علیّ و بنوه» طه حسین
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۷.

[1] بنگرید: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۴؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۵۵؛ بلاذری، الانساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۰.

[2] برای تفکیک نام فرزندان امام علی(ع) از همسران مختلف بنگرید: بدخشانی، نزل الابرار، ص۱۲۷.

[3] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲ ص ۲۰.

[4] برخی منابع، نام او را «محمد اصغر» گفته‌اند و یک مصدر، «عبد الله».

[5] یعنی کنیزی که از صاحبش فرزند آورد.

[6] أنساب الأشراف، نام او را «ورقاء» می‌داند.

[7] با وجود دعوت امام حسین (ع) از او به کربلا نیامد و دیر زمانی زیست و با عبدالله بن زبیر و حجاج، بیعت کرد.

[8] در کتاب نسب قریش، او را «ام الحسین» نامیده‌اند.

[9] از متن المجدی فهمیده می‌شود که عقیل، دو پسر به نام عبد الله داشته است که برادر بزرگ‌تر، همسر میمونه و برادر کوچک‌تر، همسر نفیسه بوده است.

[10] در تاریخ آمده است که کنیه‌اش «ام جعفر» بود.

[11] در أنساب الاشراف آمده: کثیر بن عباس با او پس از خواهرش یا پیش از او ازدواج کرد.

[12] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۳۹.

[13] احادیث آن در بحار الأنوار، ج ۳۶ ص ۴ آمده است

[14] بحار الأنوار، ج ۴۲ ص ۷۴

[15] همان، ص ۷۴ و ۹۱، دربارۀ فرزندان علی به صورت تحلیلی ر. ک: «علیّ و بنوه» طه حسین

[16] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 == مقدمه ==
-در تعداد [[فرزندان]] آن حضرت [[اختلاف]] است<ref>بنگرید: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۴؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۵۵؛ بلاذری، الانساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۰.</ref>. تداخل نام‌ها، [[کنیه‌ها]] و تکرار برخی نام‌ها سبب اختلاف در تعداد فرزندان آن حضرت شده است<ref>برای تفکیک نام فرزندان امام علی{{ع}} از همسران مختلف بنگرید: بدخشانی، نزل الابرار، ص۱۲۷.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۲۰.</ref>
+در تعداد [[فرزندان]] آن حضرت [[اختلاف]] است<ref>بنگرید: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۴؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۵۵؛ بلاذری، الانساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۰.</ref>. تداخل نام‌ها، کنیه‌ها و تکرار برخی نام‌ها سبب اختلاف در تعداد فرزندان آن حضرت شده است<ref>برای تفکیک نام فرزندان امام علی{{ع}} از همسران مختلف بنگرید: بدخشانی، نزل الابرار، ص۱۲۷.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۲۰.</ref>
 مؤرخان، بر عدد واحدی در تعداد فرزندان امام علی {{ع}} اتفاق ندارند. [[شیخ مفید]]، آنان را ۲۷ پسر و دختر می‌داند و [[ابن سعد]]، تعداد آنان را به ۳۴ نفر می‌رساند و مِزی، آنان را ۳۹ نفر می‌شمارد. [[اختلاف]] موجود در کتاب‌های [[تاریخی]] را می‌توان ناشی از تداخل نام‌ها و کنیه‌ها و تکرار برخی از آنها دانست. برای ما پس از جستجو و تلخیص نام‌ها، روشن شد که [[فرزندان]] ایشان، ۳۴ نفرند:
@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 # [[زینب]] {{س}}؛
 # [[ام‌کلثوم دختر امام علی|ام کلثوم]] {{س}}؛
-# [[محسن بن علی بن ابی‌طالب|محسن]] (که مادر ایشان، [[فاطمه دختر پیامبر خدا]] و [[محسن]]، آخرین [[فرزند]] ایشان بود که در جریان [[هجوم]] غوغاییان به [[خانه]] [[وحی]]، سِقط و کشته شد)؛
+# [[محسن بن علی بن ابی‌طالب|محسن]] (که مادر ایشان، [[فاطمه دختر پیامبر خدا]] و [[محسن]]، آخرین [[فرزند]] ایشان بود که در جریان هجوم غوغاییان به [[خانه]] [[وحی]]، سِقط و کشته شد)؛
 # [[عباس بن علی بن ابی‌طالب|عباس]]؛
 # [[عبدالله بن علی بن ابی‌طالب|عبد الله]]؛
@@ خط ۴۷: / خط ۴۷: @@
 # [[ام جعفر]]<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۳۹.</ref>.
-* از آنجا که [[پیامبر]] و [[امام علی|علی]] {{ع}} [[پدران]] [[روحی]] و [[معنوی]] امّت‌اند،<ref>احادیث آن در بحار الأنوار، ج ۳۶ ص ۴ آمده است</ref> همۀ معتقدان به [[رسالت]] [[نبوی]] و [[ولایت]] [[علوی]]، [[فرزندان]] آن بزرگوارند. امّا [[فرزندان]] نسبی آن [[امام]] را گوناگون [[نقل]] کرده‌اند. در طبقات [[ابن سعد]] ۳۳ نفر، در انساب الأشراف ۳۴ یا ۳۵ نفر ذکر شده است. [[شیخ مفید]] تعداد آنان را ۲۷ نفر ذکر کرده است، امّا [[نسل]] [[امام علی|علی بن ابی طالب|علی]] {{ع}} از پنج پسر تداوم یافته است: [[امام حسن]] و [[امام حسین]]، [[محمد حنفیه]]، [[عباس]] و [[عمر]].<ref>بحار الأنوار، ج ۴۲ ص ۷۴</ref> نام برخی از [[فرزندان]] آن [[حضرت]] که در کتب آمده است: [[حسن]]، [[حسین]]، [[زینب]] و [[ام کلثوم]] (از [[حضرت فاطمه]])، [[محمد حنفیه]] (از خوله)، [[رقیه]] و [[عباس]] (از صهباء)، [[عباس]]، [[جعفر]]، [[عثمان]] و [[عبد]] [[اللّه]] (از امّ البنین)، [[یحیی]] و [[عون]] (از [[اسماء بنت عمیس]])، [[ابوبکر]] و عبید [[اللّه]] (از لیلی دارمیّه)، [[خدیجه]]، امّ هانی، [[میمونه]] و [[فاطمه]] (از یک [[کنیز]])، امّ الحسن و [[رمله]] (از ام [[شعیب]] دارمی)<ref>همان، ص ۷۴ و ۹۱، دربارۀ فرزندان علی به صورت تحلیلی ر. ک: «علیّ و بنوه» طه حسین</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۵۷.</ref>.
+از آنجا که [[پیامبر]] و [[امام علی|علی]] {{ع}} [[پدران]] [[روحی]] و [[معنوی]] امّت‌اند،<ref>احادیث آن در بحار الأنوار، ج ۳۶ ص ۴ آمده است</ref> همۀ معتقدان به [[رسالت]] [[نبوی]] و [[ولایت]] [[علوی]]، [[فرزندان]] آن بزرگوارند. امّا [[فرزندان]] نسبی آن [[امام]] را گوناگون [[نقل]] کرده‌اند. در طبقات [[ابن سعد]] ۳۳ نفر، در انساب الأشراف ۳۴ یا ۳۵ نفر ذکر شده است. [[شیخ مفید]] تعداد آنان را ۲۷ نفر ذکر کرده است، امّا [[نسل]] [[امام علی|علی بن ابی طالب|علی]] {{ع}} از پنج پسر تداوم یافته است: [[امام حسن]] و [[امام حسین]]، [[محمد حنفیه]]، [[عباس]] و [[عمر]].<ref>بحار الأنوار، ج ۴۲ ص ۷۴</ref> نام برخی از [[فرزندان]] آن [[حضرت]] که در کتب آمده است: [[حسن]]، [[حسین]]، [[زینب]] و [[ام کلثوم]] (از [[حضرت فاطمه]])، [[محمد حنفیه]] (از خوله)، [[رقیه]] و [[عباس]] (از صهباء)، [[عباس]]، [[جعفر]]، [[عثمان]] و [[عبد]] [[اللّه]] (از امّ البنین)، [[یحیی]] و [[عون]] (از [[اسماء بنت عمیس]])، [[ابوبکر]] و عبید [[اللّه]] (از لیلی دارمیّه)، [[خدیجه]]، امّ هانی، [[میمونه]] و [[فاطمه]] (از یک [[کنیز]])، امّ الحسن و [[رمله]] (از ام [[شعیب]] دارمی)<ref>همان، ص ۷۴ و ۹۱، دربارۀ فرزندان علی به صورت تحلیلی ر. ک: «علیّ و بنوه» طه حسین</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۵۷.</ref>
 == پرسش‌های وابسته ==