غدیر خم در سیره و معارف فاطمی: تفاوت میان نسخه‌ها

یکی از مهم‌ترین رخدادهای [[مبارک]] اواخر [[زندگی]] [[فاطمه]] {{س}} [[واقعه غدیر]] بود. [[سال]] آخر [[حیات رسول خدا]] {{صل}} هم کم‌کم از راه رسید و آن حضرت در آخرین [[حج]] خود مأموریت یافت تا [[جانشینی]] و [[امامت]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} را اعلام کند<ref>الامالی، شیخ صدوق، ص۴۳۵.</ref> و از [[مردم]]، بر [[ولایت]] آن حضرت و نیز دیگر [[امامان معصوم]]، [[پیمان]] بگیرد<ref>روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۸۹؛ الامالی، شیخ صدوق، ص۴۳۵.</ref>.

وقتی با چوب و سنگ، چیزی شبیه [[منبر]] آماده شد<ref>روضه کافی، کلینی، ج۸، ص۲۷؛ غایة المرام، سید هاشم بحرانی، ج۲، ص۱۱۶.</ref>، [[رسول خدا]] {{صل}} بر روی آن رفت و [[خطبه]] خواند<ref>روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۹۱. در منابع اهل سنت عموماً با تقطیع خطبه غدیر آن را در حد یک جمله و یا چند جمله نقل و چنین وانمود کرده که خطبه‌ای در کار نبوده است در حالی که در قدیمی‌ترین منابع آن از سخنان رسول خدا {{صل}} در غدیر به خطبه پیامبر {{صل}} تعبیر شده است. (حدیث اسماعیل بن جعفر، اسماعیل بن جعفر، ج۱، ص۴۸۸؛ مسند ابن ابی شیبه، ابی شیبه، ج۱، ص۳۵۲؛ مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۷۲). درباره غدیر در بسیاری منابع اهل سنت مطلب نقل شده است که تنها به ذکر نام برخی از آنها تا قرن چهارم بسنده می‌کنیم. به طور مثال، در یکی از این منابع آمده است: رسول خدا {{صل}} در روز غدیر خم امر فرمود تا مردم سکویی بسازند و بر فراز آن رفت و از مردم پرسید: آیا من مقدم‌تر از خود شما به شما نیستم؟ مردم گفتند: آری. فرمود: هر که من مولای اویم علی مولای اوست. خدایا! هر که او را دوست دارد دوستش بدار و هر که او را دشمن بدارد دشمن دار. (حدیث اسماعیل بن جعفر، اسماعیل بن جعفر، ج۱، ص۴۸۷). برخی دیگر از منابع اهل سنت تا قرن چهارم از این قرار است: المصنف، ابی شیبه کوفی، ج۶، ص۳۷۲؛ فضائل الصحابه، شیبانی، ج۲، ص۵۸۶ و ۵۹۶ و ۵۹۷ و ۶۱۰ و ۶۱۳ و ۶۸۲؛ مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۱، ص۱۱۸ و ج۴، ص۲۸۱؛ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۲۸۱؛ البحر الزخار، بزار، ج۲، ص۱۳۳ و ۳۳۵ و ج۳، ص۲۵ و ج۱۰، ص۲۱۲؛ خصائص امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، نسائی، ج۱، ص۹۶، ۱۰۲، ۱۴-۱۱۳، ۱۱۷ و ۱۶۷؛ فضائل الصحابه، نسائی، ج۱، ص۱۵؛ السنن الکبری، نسائی، ج۵، ص۴۵، ۱۳۰، ۱۳۲، ۳۶-۱۳۴ و ۱۵۴؛ صحیح ابن حبان، ابن حبان، ج۱۵، ص۳۷۶؛ المعجم الکبیر، طبرانی، ج۲، ص۳۵۷؛ و نیز ر. ک: جلد اول دایرة المعارف صحابه (همین کتاب)، شرح حال امام علی {{ع}}.</ref>. بعد از خواندن [[خطبه]]، [[عمر بن خطاب]] نزد [[امیرمؤمنان]] {{ع}} آمد و به ایشان چنین تبریک گفت: {{عربی|بَخْ بَخْ يَا ابْنَ أَبِي طَالِبٍ أَصْبَحْتَ مَوْلَايَ وَ مَوْلَى كُلِّ مُسْلِمٍ}}<ref>الامالی، شیخ صدوق، ص۵۰؛ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۳۵۰؛ مناقب الامام امیرالمؤمنین {{ع}}، محمد بن سلیمان کوفی، ج۲، ص۴۳۰؛ الهدایة الکبری، خصیبی، ص۱۰۴؛ و نیز ر. ک: سر العالمین، غزالی، ج۱، ص۱۸. او پس از نقل این سخن عمر، مینویسد: {{عربی|فهذا تسليم و رضى و تحكيم ثم بعد هذا غلب الهوى و تحب الرياسة و حمل عمود الخلافة و عقود النبوة و خفقان الهوى في قعقعة الرايات و اشتباك ازدحام الخيول و فتح الأمصار و سقاهم كأس الهوى فعادوا إلى الخلاف الأول، فنبذوه وراء ظهورهم و اشتروا به ثمنا قليلا}}.</ref>. سپس [[رسول خدا]] {{صل}} به [[مردم]] [[دستور]] داد تا در [[بیعت]] با [[امیرمؤمنان]] {{ع}} بر یکدیگر [[سبقت]] بگیرند و با عنوان امیرمؤمنان به او [[سلام]] دهند و هر که پیش قدم شود، [[رستگار]] خواهد بود<ref>روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۹۹.</ref>، همه آنها را به [[بیعت]] با [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[امر]] کرد و کسی نماند مگر آنکه با [[علی]] {{ع}} [[بیعت]] کرد<ref>قرب الاسناد، حمیری قمی، ص۵۷؛ الخصال، شیخ صدوق، ص۳۷۱؛ الاختصاص، شیخ مفید، ص۱۷۰؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۲۸، ص۲۰۶ و ج۳۸، ص۱۷۳.</ref> بدون آنکه کسی چیزی بگوید<ref>قرب الاسناد، حمیری قمی، ص۵۷.</ref>. و به [[پیامبر]] {{صل}} [[دستور]] داد تا [[شاهدان غدیر]] خبر [[انتصاب]] [[امیرمؤمنان]] ما را به غائبان<ref>اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۲۸۹؛ دعائم الاسلام، قاضی نعمان مغربی، ج۱، ص۱۵؛ الخصال، شیخ صدوق، ص۳۷۱؛ تحف العقول، ابن شعبه حرانی، ص۳۵؛ الاختصاص، شیخ مفید، ص۱۷۰؛ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۹۶؛ الاحتجاج، طبرسی، ج۱، ص۱۰۶.</ref> و پدران به پسرانشان تا [[روز قیامت]] برسانند<ref>روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۹۶؛ الامالی، شیخ صدوق، ص۴۳۵.</ref> و نیز روز [[غدیر خم]] را [[برترین]] [[عید]] [[امت]] خود اعلام فرمود<ref>الامالی، شیخ صدوق، ص۱۸۸؛ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۱۰۲. امام صادق {{ع}} نیز از آن به بزرگترین عید خداوند یاد کرده است (تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج۳، ص۳).</ref>.

لازم به یادآوری است که بعدها در محل [[انتصاب الهی]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} مسجدی به نام [[مسجد غدیر]] ساخته شد و [[امامان معصوم]] {{عم}} بسیار به آنجا توجه داشتند. از جمله [[نقل]] شده، روزی [[امام صادق]] {{ع}} به این [[مسجد]] وارد شد و با نگاه به سمت چپ این [[مسجد]]، فرمود: "این جا محلی بود که [[رسول خدا]] {{صل}} در آن [[ولایت]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} را اعلام کرد". و به سمت راست نگریست و فرمود: "اینجا محل [[خیمه]] فلانی و فلانی و سالم [[خادم]] [[ابی حذیفه]] و [[ابی‌عبیده جراح]] بود که وقتی دیدند [[رسول خدا]] {{صل}} دستانش را بالا برد، به یکدیگر گفتند: به چشمانش بنگرید! همچون چشمان دیوانه‌ای می‌چرخد<ref>فروع کافی، کلینی، ج۴، ص۵۶۶. جمله اخیر آنان در حدیثی از امام باقر {{ع}} نیز آمده است (روضه کافی، کلینی، ج۸، ص۳۴۴). </ref> و تا [[ابلیس]] این [[جسارت]] آنان را به [[رسول خدا]] {{صل}} شنید، فریاد [[شادی]] سر داد و زیر دستان خود را جمع کرد و گفت: " آیا می‌دانید من با [[آدم]] بودم؟ " گفتند: بله؛ گفت: " [[آدم]]، [[پیمان‌شکنی]] کرد و به [[پروردگار]]، [[کافر]] نشد اما اینان [[پیمان‌شکنی]] کرده و به [[رسول]]، [[کافر]] شدند"<ref>روضه کافی، کلینی، ج۸، ص۳۴۴؛ من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج۲، ص۵۵۹.</ref>.

[[رسول خدا]] {{صل}} در [[پنجشنبه]] آخر [[حیات]] خویش در حالی که [[امیرمؤمنان]] {{ع}} و مردانی از [[صحابه]] همچون [[ابن عباس]] و [[عمر]] در آن [[خانه]] حاضر بودند، لب به سخن گشود و فرمود: "قلم و ورقی بیاورید تا چیزی برای شما بنویسم که پس از من هرگز [[گمراه]] نشوید". ناگاه [[عمر]] صدا زد: "درد بر او [[غلبه]] یافته که چنین می‌گوید (یعنی [[هذیان]] می‌گوید)؛ [[قرآن]] نزد ماست و برای ما کافی است". [[اختلاف]] در میان حاضران بالا گرفت؛ برخی می‌گفتند: ورق و قلمی بیاورید و برخی دیگر همان حرف عمر را می‌زدند<ref>المصنف، صنعانی، ج۵، ص۴۳۸؛ مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۱، ص۳۲۴؛ صحیح البخاری، بخاری، ج۱، ص۵۴ و ج۶، ص۲۶۸۰؛ صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، ج۳، ص۱۲۵۹؛ صحیح ابن حبان، ابن حبان، ج۱۴، ص۵۶۳؛ گفتنی است که ابو حامد غزالی، عالم معروف اهل سنت، سخن عمر را چنین نقل می‌کند: رسول خدا {{صل}} فرمود: "دوات و کاغذ بیاورید تا شک و شبهه را برطرف سازم و شما را متوجه سازم که چه کسی پس از من شایسته خلافت است". عمر گفت: این مرد را رها سازید، زیرا که هذیان میگوید (سرّ العالمین و کشف ما فی الدارین، ج۱، ص۱۸)؛ و ر. ک: الشامل فی الصناعة الطبیه، ابی الحزم قرشی، ج۱، ص۴.</ref> و وقتی زن‌ها گفتند: [[حاجت]] [[رسول خدا]] {{صل}} را برآورید، عمر با [[تندی]] به آنان گفت: "ساکت شوید! وقتی او [[بیمار]] است، [[اشک]] می‌ریزید و وقتی سالم بود، گردنش را گرفته بودید (در فشار شما بود)". در اینجا بود که [[رسول خدا]] {{صل}} به عمر فرمود: "آنها از شما بهترند"<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۲، ص۲۴۴؛ نهایة الأرب فی فنون الأدب، نویری، ج۱۸، ص۲۴۶؛ جامع الاحادیث، سیوطی، ج۱۳، ص۲۵۹.</ref> و وقتی آن حضرت چنین صحنه‌هایی را دید، به آنها فرمود: "از [[خانه]] بیرون بروید". [[نقل]] شده، [[ابن عباس]]، پسر عموی [[رسول خدا]] {{صل}} که خود [[شاهد]] این [[جسارت]] به [[رسول خدا]] {{صل}} بود، هرگاه این حادثه را یادآوری می‌کرد، می‌گفت: بزرگترین [[مصیبت]]، جدایی افکندن بین [[رسول خدا]] {{صل}} و بین نوشته آن حضرت، به سبب [[اختلاف]] آنان بود<ref>صحیح البخاری، بخاری، ج۱، ص۵۴ و ج۶، ص۲۶۸۰؛ السنن الکبری، نسائی، ج۴، ص۳۶۰.</ref>.

او به خاطر می‌آورد که در یکی از روزها نزد [[پیامبر]] {{صل}} و [[رسول خدا]] {{صل}} با دیدن او گریست و در جواب سؤال برخی [[اصحاب]] که از علت [[گریه]] آن حضرت پرسیدند، فرمود: "وقتی او را دیدم به یاد حوادثی افتادم که پس از من بر سر او خواهد آمد؛ گویا می‌بینم که [[خواری]] به [[خانه]] او وارد شده و حرمتش شکسته می‌شود و حقش [[غصب]] شده و [[مانع]] گرفتن ارثش می‌شوند و پهلویش شکسته و جنینش سقط می‌شود و او مرا می‌خواند و می‌گوید: یا محمدا! و جوابی نمی‌شنود؛ او پس از من همیشه محزون و [[رنج]] دیده و گریان خواهد ماند؛ گاهی [[قطع]] شدن [[وحی]] از خانه‌اش را به خاطر می‌آورد، گاهی دوری مرا و شبانگاه از نشنیدن صدای من که همیشه موقع [[تهجد]] شبانه [[قرآن]] خواندن مرا می‌شنید، [[غمگین]] می‌شود و خود را [[خوار]] می‌یابد. پس از [[عزت]] دوران [[حیات]] پدرش، در این هنگام است که [[خداوند متعال]] به [[فرشتگان]] [[امر]] می‌فرماید تا با او [[انس]] گرفته و با همان ندایی که [[مریم]] را صدا می‌زدند به او بگویند: ای [[فاطمه]]! [[خدا]] تو را [[برگزیده]] و [[پاک]] ساخته و بر تمام [[زنان]] [[جهان]] [[برتری]] داده است"<ref>این جمله برگرفته از آیه {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ}} [«و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲] است.</ref>.

[[فاطمه]] {{س}} به صورت‌های گوناگون در مقابل این [[انحراف]] و [[پاسداری]] از [[حریم]] [[دین]] و [[ولایت]]، تا پای [[جان]] ایستاد و [[غم]] سنگین [[رحلت]] [[پدر]] ذره‌ای او را از [[دفاع از ولایت]] [[الهی]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} باز نداشت<ref>[[محمد کرمانی کجور | کرمانی کجور، محمد]]، [[فاطمه زهرا دختر رسول خدا (مقاله)| مقاله «فاطمه زهرا دختر رسول خدا»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱]]، ص۲۶۹-۲۸۵.</ref>.