توبه در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
و یا “توبه عبارت است از [[تأسف]] شدید نسبت به خطایی که رفته است توأم با [[تصمیم]] جدی به [[پرهیز]] از [[آلودگی]] [[مجدد]] در [[آینده]]؛ پس [[توبه]] عبارت است از نَدَم و [[پشیمانی]] و [[غم]] و [[اندوه]] از آنچه بر [[انسان]] واقع شده است و آرزوی اینکه کاش چنین نشده بود”<ref>تعریفات جرجانی. فرهنگ فلسفی، ص۶۲۹.</ref>. | و یا “توبه عبارت است از [[تأسف]] شدید نسبت به خطایی که رفته است توأم با [[تصمیم]] جدی به [[پرهیز]] از [[آلودگی]] [[مجدد]] در [[آینده]]؛ پس [[توبه]] عبارت است از نَدَم و [[پشیمانی]] و [[غم]] و [[اندوه]] از آنچه بر [[انسان]] واقع شده است و آرزوی اینکه کاش چنین نشده بود”<ref>تعریفات جرجانی. فرهنگ فلسفی، ص۶۲۹.</ref>. | ||
در باب توبه و تعاریف آن سخن گفتیم و در ادامه به توبه و نتایج آن از منظر [[صحیفه سجادیه]] خواهیم پرداخت. | |||
به‌طور کلی در صحیفه سجادیه واژه توبه بیش از ۳۰ بار به کار رفته است و در ضمن آنها به [[حقیقت توبه]] و انواع آن اشاره شده است. به علت ارتباطی که توبه با پشیمانی (نَدَم) و [[آمرزش‌خواهی]] ([[استغفار]]) دارد، با ملاحظه مجموع این واژگان می‌توان تصویری روشن از [[رحمت خدا]] در [[پذیرش]] [[عذر]] [[بندگان]] به دست آورد. | در باب توبه و تعاریف آن سخن گفتیم و در ادامه به توبه و نتایج آن از منظر [[صحیفه سجادیه]] خواهیم پرداخت. به‌طور کلی در صحیفه سجادیه واژه توبه بیش از ۳۰ بار به کار رفته است و در ضمن آنها به [[حقیقت توبه]] و انواع آن اشاره شده است. به علت ارتباطی که توبه با پشیمانی (نَدَم) و [[آمرزش‌خواهی]] ([[استغفار]]) دارد، با ملاحظه مجموع این واژگان می‌توان تصویری روشن از [[رحمت خدا]] در [[پذیرش]] [[عذر]] [[بندگان]] به دست آورد. | ||
از آنجا که انسان [[عاصی]] امروزی [[رسالت]] اصلی خویش را که [[بندگی]] خداست از یاد برده و به [[بیراهه]] می‌رود، صحیفه سجادیه و [[تأمل]] در مضامین [[ارزشمند]] آن می‌تواند راهنمای دست‌یابی به [[امن]] و [[آرامش]] و بازگشت به سوی خدای [[مهربان]] باشد | |||
از آنجا که انسان [[عاصی]] امروزی [[رسالت]] اصلی خویش را که [[بندگی]] خداست از یاد برده و به [[بیراهه]] می‌رود، صحیفه سجادیه و [[تأمل]] در مضامین [[ارزشمند]] آن می‌تواند راهنمای دست‌یابی به [[امن]] و [[آرامش]] و بازگشت به سوی خدای [[مهربان]] باشد<ref>[[صدیقه بیات|بیات، صدیقه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «توبه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۵۳.</ref>. | |||
== توبه از دیدگاه [[امام]] == | == توبه از دیدگاه [[امام]] == | ||
از منظر [[امام سجاد]] {{ع}} [[قبول توبه]] [[نشانه]] [[رحمت الهی]] است در [[حق]] بندگان، تا همواره بتوانند راهی برای بازگشت به سوی [[خداوند]] داشته باشند. در این راستا، امام، در [[نیایش]] نخست [[صحیفه]] می‌فرماید: «[[سپاس]] [[خدا]] را که ما را به کارهایی [[فرمان]] داد تا [[میزان]] [[فرمانبرداری]] ما را بیازماید، و از اعمالی [[نهی]] کرد تا [[شکرگزاری]] ما را بسنجد؛ ولی ما از فرمانش سرپیچیدیم و بر مرکب نافرمانی‌اش تکیه زدیم. با این همه، او به [[کیفر]] دادن ما شتاب نکرد و بر [[انتقام]] گرفتن از ما پیشی نگرفت، بلکه از روی [[رحمت]] خویش با ما [[مدارا]] نمود و از سر [[مهربانی]] و [[بردباری]] ما را مهلت داد تا به سوی او بازگردیم. [[سپاس]] خداوندی را که [[راه]] [[توبه]] به ما نمایاند و این بهره را جز از عطای او نیافتیم و اگر تنها همین یک عطیه از عطایای او را به حساب آوریم همانا انعام او در [[حق]] ما [[نیکو]] و احسانش درباره ما [[عظیم]] و فضلش بر ما بی‌منتهاست، چرا که [[سنت]] [[خداوند]] در [[پذیرش توبه]] پیشینیان این‌گونه نبوده است. [[تکلیف]] به آنچه [[برتر]] از توان ما بود ننمود و جز به [[میزان]] توان ما از ما تکلیف نخواست، و ما را جز به کار آسان نگمارد، و هیچ بهانه و عذری برای ما باقی نگذاشت». آنچه از این سخنان [[ارزشمند]] فهمیده می‌شود این است که خداوند از سر [[لطف]] و رحمت خویش باب توبه را گشوده و باز از سر لطف و کرامتی افزون بر [[امّت]] [[محمدی]] {{صل}}، [[شرایط توبه]] را نسبت به گذشتگان سهل‌تر قرار داده است. و مسلماً در این حالت دیگر عذری برای کوتاهی در توبه پذیرفته نیست | از منظر [[امام سجاد]] {{ع}} [[قبول توبه]] [[نشانه]] [[رحمت الهی]] است در [[حق]] بندگان، تا همواره بتوانند راهی برای بازگشت به سوی [[خداوند]] داشته باشند. در این راستا، امام، در [[نیایش]] نخست [[صحیفه]] می‌فرماید: «[[سپاس]] [[خدا]] را که ما را به کارهایی [[فرمان]] داد تا [[میزان]] [[فرمانبرداری]] ما را بیازماید، و از اعمالی [[نهی]] کرد تا [[شکرگزاری]] ما را بسنجد؛ ولی ما از فرمانش سرپیچیدیم و بر مرکب نافرمانی‌اش تکیه زدیم. با این همه، او به [[کیفر]] دادن ما شتاب نکرد و بر [[انتقام]] گرفتن از ما پیشی نگرفت، بلکه از روی [[رحمت]] خویش با ما [[مدارا]] نمود و از سر [[مهربانی]] و [[بردباری]] ما را مهلت داد تا به سوی او بازگردیم. [[سپاس]] خداوندی را که [[راه]] [[توبه]] به ما نمایاند و این بهره را جز از عطای او نیافتیم و اگر تنها همین یک عطیه از عطایای او را به حساب آوریم همانا انعام او در [[حق]] ما [[نیکو]] و احسانش درباره ما [[عظیم]] و فضلش بر ما بی‌منتهاست، چرا که [[سنت]] [[خداوند]] در [[پذیرش توبه]] پیشینیان این‌گونه نبوده است. [[تکلیف]] به آنچه [[برتر]] از توان ما بود ننمود و جز به [[میزان]] توان ما از ما تکلیف نخواست، و ما را جز به کار آسان نگمارد، و هیچ بهانه و عذری برای ما باقی نگذاشت». آنچه از این سخنان [[ارزشمند]] فهمیده می‌شود این است که خداوند از سر [[لطف]] و رحمت خویش باب توبه را گشوده و باز از سر لطف و کرامتی افزون بر [[امّت]] [[محمدی]] {{صل}}، [[شرایط توبه]] را نسبت به گذشتگان سهل‌تر قرار داده است. و مسلماً در این حالت دیگر عذری برای کوتاهی در توبه پذیرفته نیست<ref>[[صدیقه بیات|بیات، صدیقه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «توبه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۵۵.</ref>. | ||
== [[پشیمانی]] جوهر درونی توبه == | == [[پشیمانی]] جوهر درونی توبه == | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۶: | ||
== [[توبه]] [[راستین]] == | == [[توبه]] [[راستین]] == | ||
هرچند باب توبه باز و گشوده است و [[آدمی]] هماره از این [[فرصت]] برخوردار است که با اظهار [[پشیمانی]] به درگاه [[خدا]] بازگشت نماید و در جبران گذشته‌اش تلاش و کوشش نماید، و در این مسیر حتی آنان که توبه را شکسته و شرایط آن را به‌جا نیاورده‌اند باز در [[رحمت خدا]] به سوی ایشان بسته نیست؛ اما [[شایسته]] است که توبه [[انسان]] توبه‌ای عمیق و راستین باشد و شرایط آن را با [[مردانگی]] و البته با [[توفیق الهی]] به‌جا آورد. [[قرآن]] به ما [[دستور]] می‌دهد که به‌سوی خدا توبه کنیم، آن هم توبه‌ای راستین: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا}}<ref>«ای مؤمنان! به سوی خداوند توبه‌ای راستین کنید» سوره تحریم، آیه ۸.</ref>. بر همین اساس، [[امام]] از [[خداوند]] درخواست “توبه نصوح” می‌نماید: «بار خدایا (مرا)... به توبه‌ای بی‌بازگشت [[توبه نصوح]] و راستین که پس از آن نه گناه خُردم باقی ماند و نه [[گناه بزرگ]]، نه [[گناه آشکار]] و نه گناه پنهان، [[توفیق]] ده»<ref>نیایش چهل‌و‌هفتم.</ref>. | هرچند باب توبه باز و گشوده است و [[آدمی]] هماره از این [[فرصت]] برخوردار است که با اظهار [[پشیمانی]] به درگاه [[خدا]] بازگشت نماید و در جبران گذشته‌اش تلاش و کوشش نماید، و در این مسیر حتی آنان که توبه را شکسته و شرایط آن را به‌جا نیاورده‌اند باز در [[رحمت خدا]] به سوی ایشان بسته نیست؛ اما [[شایسته]] است که توبه [[انسان]] توبه‌ای عمیق و راستین باشد و شرایط آن را با [[مردانگی]] و البته با [[توفیق الهی]] به‌جا آورد. [[قرآن]] به ما [[دستور]] می‌دهد که به‌سوی خدا توبه کنیم، آن هم توبه‌ای راستین: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا}}<ref>«ای مؤمنان! به سوی خداوند توبه‌ای راستین کنید» سوره تحریم، آیه ۸.</ref>. بر همین اساس، [[امام]] از [[خداوند]] درخواست “توبه نصوح” می‌نماید: «بار خدایا (مرا)... به توبه‌ای بی‌بازگشت [[توبه نصوح]] و راستین که پس از آن نه گناه خُردم باقی ماند و نه [[گناه بزرگ]]، نه [[گناه آشکار]] و نه گناه پنهان، [[توفیق]] ده»<ref>نیایش چهل‌و‌هفتم.</ref>. | ||
امام {{ع}} در برخی از مناجات‌هایش به شرط‌هایی که توبه‌کار راستین به آنها ملتزم است اشاره می‌کند و چنین می‌گوید: «ای خداوند در همین مکان که ایستاده‌ام... به درگاه تو توبه می‌کنم، چونان توبه کسی که از آن پس حتی با خود سخن از گناه نگوید و در خاطر نگذراند که خطای پیشین را از سر گیرد»<ref>نیایش سی‌و‌یکم.</ref>. سپس با [[یادآوری]] [[وعده خداوند]] که توبه بندگانش را می‌پذیرد و توبه‌کنندگان را [[دوست]] می‌دارد، با خدایش چنین شرط می‌کند: «ای [[پروردگار]]، من نیز شرط می‌کنم که زین پس کاری را که تواش ناخوش داشته‌ای مرتکب نشوم و برعهده می‌گیرم که عملی را که تواش [[ناپسند]] دانسته‌ای انجام ندهم و از هرچه [[معصیت]] توست دوری گزینم»<ref>نیایش سی‌و‌یکم.</ref>. | امام {{ع}} در برخی از مناجات‌هایش به شرط‌هایی که توبه‌کار راستین به آنها ملتزم است اشاره می‌کند و چنین می‌گوید: «ای خداوند در همین مکان که ایستاده‌ام... به درگاه تو توبه می‌کنم، چونان توبه کسی که از آن پس حتی با خود سخن از گناه نگوید و در خاطر نگذراند که خطای پیشین را از سر گیرد»<ref>نیایش سی‌و‌یکم.</ref>. سپس با [[یادآوری]] [[وعده خداوند]] که توبه بندگانش را می‌پذیرد و توبه‌کنندگان را [[دوست]] می‌دارد، با خدایش چنین شرط می‌کند: «ای [[پروردگار]]، من نیز شرط می‌کنم که زین پس کاری را که تواش ناخوش داشته‌ای مرتکب نشوم و برعهده می‌گیرم که عملی را که تواش [[ناپسند]] دانسته‌ای انجام ندهم و از هرچه [[معصیت]] توست دوری گزینم»<ref>نیایش سی‌و‌یکم.</ref>. | ||
چنین توبه‌ای آن چنان [[استوار]] است که دیگر پس از آن به [[توبه]] [[مجدد]] نیاز نمی‌افتد و از [[برکات]] آن، محو گذشته و تضمین [[سلامت]] [[انسان]] از معصیت در [[آینده]] است: «ای [[خداوند]] این توبه مرا آن‌گونه قرار ده که بعد از آن [[نیازمند]] توبه نشوم. توبه‌ای که موجب زدودن [[گناهان]] گذشته من باشد و سبب درامان ماندن در باقی [[عمر]] از گناهکاری»<ref>نیایش سی‌و‌یکم.</ref>.<ref>[[صدیقه بیات|بیات، صدیقه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «توبه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۵۵.</ref> | چنین توبه‌ای آن چنان [[استوار]] است که دیگر پس از آن به [[توبه]] [[مجدد]] نیاز نمی‌افتد و از [[برکات]] آن، محو گذشته و تضمین [[سلامت]] [[انسان]] از معصیت در [[آینده]] است: «ای [[خداوند]] این توبه مرا آن‌گونه قرار ده که بعد از آن [[نیازمند]] توبه نشوم. توبه‌ای که موجب زدودن [[گناهان]] گذشته من باشد و سبب درامان ماندن در باقی [[عمر]] از گناهکاری»<ref>نیایش سی‌و‌یکم.</ref>.<ref>[[صدیقه بیات|بیات، صدیقه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «توبه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۵۵.</ref> | ||
== توبه‌کاران [[محبوب]] خدایند == | == توبه‌کاران [[محبوب]] خدایند == | ||
به [[پیروی]] از آموزه‌های [[ارزشمند]] [[قرآن]] که بر [[محبت خدا]] نسبت به توبه‌کنندگان تأکید می‌کند - {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ}}<ref>«بی‌گمان خداوند توبه کاران و شست‌وشوکنندگان را دوست» سوره بقره، آیه ۲۲۲.</ref>؛ در [[صحیفه سجادیه]] نیز در موارد متعدد از این موضوع یاد شده است: «ای خداوند من، تو خود در کتاب محکمت گفته‌ای که توبه [[بندگان]] را می‌پذیری و گناهانشان را [[عفو]] می‌کنی و توبه‌کنندگان را [[دوست]] می‌داری، پس همچنان که [[وعده]] داده‌ای توبه من بپذیر و همچنان که برعهده گرفته‌ای از خطاهای من درگذر و آن‌سان که شرط کرده‌ای [[محبت]] خود نصیب من ساز»<ref>نیایش سی‌و‌یکم.</ref>. | به [[پیروی]] از آموزه‌های [[ارزشمند]] [[قرآن]] که بر [[محبت خدا]] نسبت به توبه‌کنندگان تأکید می‌کند - {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ}}<ref>«بی‌گمان خداوند توبه کاران و شست‌وشوکنندگان را دوست» سوره بقره، آیه ۲۲۲.</ref>؛ در [[صحیفه سجادیه]] نیز در موارد متعدد از این موضوع یاد شده است: «ای خداوند من، تو خود در کتاب محکمت گفته‌ای که توبه [[بندگان]] را می‌پذیری و گناهانشان را [[عفو]] می‌کنی و توبه‌کنندگان را [[دوست]] می‌داری، پس همچنان که [[وعده]] داده‌ای توبه من بپذیر و همچنان که برعهده گرفته‌ای از خطاهای من درگذر و آن‌سان که شرط کرده‌ای [[محبت]] خود نصیب من ساز»<ref>نیایش سی‌و‌یکم.</ref>. | ||
به‌راستی چنین است و خداوند محبت خود را شامل حال توبه‌کاران می‌نماید؛ بلکه آنها را به مقامی بلند می‌رساند. همان‌طور که [[حرّ]] در صحرای [[کربلا]] توبه‌اش پذیرفته شد و نامش تا امروز هماره به [[سربلندی]] و [[افتخار]] برده می‌شود | |||
به‌راستی چنین است و خداوند محبت خود را شامل حال توبه‌کاران می‌نماید؛ بلکه آنها را به مقامی بلند می‌رساند. همان‌طور که [[حرّ]] در صحرای [[کربلا]] توبه‌اش پذیرفته شد و نامش تا امروز هماره به [[سربلندی]] و [[افتخار]] برده می‌شود<ref>صدیقه بیات|بیات، صدیقه، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «توبه»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۱۵۶.</ref>. | |||
== نتایج توبه == | == نتایج توبه == | ||