اهداف اسلام

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اسلام است. اهداف اسلام از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اهداف اسلام در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

اهداف اسلام شامل چهار مؤلفه «توحید»، «قسط و عدالت»، «حیات طیبه» و «مهدویت» است.

اهداف و مقاصد اسلام

جریان معنویت و حقیقت در تمام ابعاد حیات انسانی، مقصد اعلایی است که خداوند متعال برای بشریت مقرر کرده است. غرض از ارسال پیامبران، آن بوده که مسیر زندگی بشر به سوی این هدف روشن شود. انبیاء در رسالت الهی‌شان علاوه بر تبیین زبانی مسیر تعالی بشر، با مجاهده و استقامت در برابر کارشکنی‌های دشمنان، راهنمای عملی این مسیر نیز بوده‌اند. اهداف و مقاصد اسلام شامل چهار مؤلفه «توحید»، «قسط و عدالت»، «حیات طیبه» و «مهدویت» است.

توحید

همچنین ببینید: توحید

هدف عالی دین اسلام تحقق کلمه توحید در حیات فردی و اجتماعی بشر است. شکل‌گیری امت واحده‌ای که پیشانی بندگی برابر خداوند بر زمین می‌ساید، هدفی است که هر یک از عبادات و فرائض اسلامی زمینه‌ساز تحقق آن است.

اسلام واقعی تسلیم شدن در برابر خداوند است؛ کنار گذاشتن و ترک همه عبودیت‌ها و بندگی خالص خداست. رستگاری دو دنیا در گرو چنین بندگی است و هر جا چنین نباشد، اسلام کامل نیست.

قسط و عدالت

همچنین ببینید: قسط و عدل

هدف متعالی اسلام که رشد معنوی انسانی است بدون مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی و برپایی قسط و عدل در جامعه محقق نمی‌شود. اقامه قسط هدف مشترک همه ادیان الهی است و قیام و جهاد انقلابی اولیاء الهی همگی برای رسیدگی به مظلومان و عمل بر طبق سنت الهی بوده است. حاکمیت اسلام مقدمه‌ای برای تحقق این هدف والای انبیاء الهی است. عدالت اسلامی مبتنی بر حق است و از همین رو الزام‌آور است، همین نکته تفاوت اساسی آن با مفاهیم رایج در مکاتب غیر اسلامی است.

حیات طیبه

همچنین ببینید: حیات طیبه

هدف اسلام تربیت و رشد انسان‌هاست، چنان‌که دل‌های نورانی‌شان از هر بدی پاک شود و از لذت معنوی بهره‌مند گردد. این معنویت محدود به آنات محراب و نماز نیست و همه اوقات زندگی را در محیط کار و درس و جنگ و سازندگی در نظر دارد. چنین انسانی است که منبع نورانیت در محیط عالم می‌شود و با ریشه‌کن کردن جنگ و ظلم و بی‌عدالتی و پلیدی حیات طیبه بشری را رقم می‌زند. حیات طیبه آن است که افراد یک ملت در حالی که برای پیشرفت‌های مادی تلاش می‌کند، دلشان با خداست و آشنایی‌شان با خدا روزافزون است. با بعثت نبی مکرم اسلام(ص)، راه این حیات نورانی و معنوی برای بشر گشوده شد. تعالیم پیامبر اکرم(ص) راه عدالت، امنیت و سلامت را بازنمود تا امان و آرامش از محیط درونی قلب تا جامعه و خانواده و کسب و کار و محیط بین الملل گسترده باشد.

مهدویت؛ سرنوشت تاریخ بشریت

همچنین ببینید: مهدویت

تمام جریان حرکت بشریت در سایه تعالیم انبیاء، برای رسیدن به مسیر همواری است که به سوی اهداف والای الهی باشد. رسیدن به این شاهراه اصلی و هموار، آغاز حرکت اصلی و نهایی بشریت به شمار می‌رود که مسیر فراروی انسان‌ها به سوی حقیقت گشوده خواهد بود. ظهور امام زمان(ع) همان شاهراه اصلی و همواری است که هدف حرکت تکاملی همه انبیاء بوده است. بدون مهدویت، تمام تلاش اولیاء الهی در دعوت به خداوند بی‌فایده و بی‌ثمر می‌ماند. این حقیقتی است که حرکت عالم به سوی صلاح است و مهدویت باور امیدبخشی است که بر اراده مستکبران و زورمدارن غلبه می‌کند.

اهداف ولایت (اهداف مشترک پیامبران و امامان)

1. اهداف ولایت در بُعد فردی:
   1. ایمان به مبدأ متعالی، تزکیه و تعلیم نفس: اهداف انبیاء به دو دسته اهداف میانی و اهداف نهایی تقسیم می‌شود. در میان اهداف پیغمبران، هدف اصلی آن است که انسان را به سر منزل تعالی برسانند. انسان به عنوان یک موجود که دارای استعدادهای فراوان است می‌تواند چیزی بالاتر و شریف‌تر از آنچه هست بشود. هدف از فرستادن پیامبر در نهایت، انجام همین تربیت و سازندگی است که قرآن با تعبیرات «تزکیه» و «تعلیم» به آن اشاره کرده است.
   2. رها ساختن انسان از اقسام گوناگون شرک: دومین هدف ولیّ الهی رها ساختن انسان از اشکال متنوع شرک است. یکی از مهم‌ترین برکات وجود پیامبر هدیه کردن توحید به جوامع بشری بود.
2. اهداف ولایت در بُعد اجتماعی:
   1. تشکیل جامعه و نظام توحیدی: برای دستیابی به هدف نهایی دین (تربیت انسان)، مقدماتی باید طی شود. انبیاء معتقدند برای ساختن انسان باید محیط مناسب تأسیس کرد که بتواند فرد را در خود بپروراند. کارخانه انسان‌سازی، جامعه و نظام اسلامی است. به همین منظور هدف میانی انبیاء عبارت است از: تشکیل جامعه توحیدی و نظام الهی که با قوانین و مقررات الهی اداره شود.
   2. برقراری عدالت: مقدمه دیگری که برای تربیت انسان توحیدی لازم است، تحقق عدالت اجتماعی است. دین الهی و واقعی بدون عدالت اجتماعی تحقق پیدا نمی‌کند.
   3. استقرار ولایت الهی: استقرار ولایت الهی هدف تمام زحمات پیغمبر اکرم و بزرگان دین و انبیاء الهی(ع) است.
   4. جهل‌ستیزی: هدف میانی دیگری که مقدمه تربیت توحیدی است، مبارزه با جهل است. امیرالمؤمنین(ع) در توصیف هدف بعثت پیامبر(ص) می‌فرماید: «لیثیروا لهم دفائن العقول».
   5. پیاده شدن ارزش‌های وحیانی در زمین: پیامبر پس از دریافت مکتب به عنوان نظام فراگیر نیازهای بشر، مأمور به پیاده ساختن آن معارف بود. این امر مهم باید پس از پیامبر توسط امامان محقق می‌شد که حوادث صدر اسلام مانع آن گردید. اگر تدبیر پیامبر درباره جانشینی علی(ع) عملی می‌شد بدون تردید مسیر تاریخ بشر تغییر نموده و در جایگاه بسیار جلوتری از تاریخ طولانی بشر قرار داشتیم.

جستارهای وابسته

• اهداف قرآن
• اهداف ولایت

منابع

1. حاج سید جوادی، سید فرید، مقاله «اسلام‌شناسی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱