غزوه ودان: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۲۴

غزوه ودان یا اَبواء و یا غزوه بنی‌ضمره در محلی به نام "ودان" در مدینه و در نزدیکی منطقه "أبواء" رخ داد. این غزوه، اوّلین غزوه رسول خدا(ص) بود. ایشان برای به دست آوردن اموال کاروانی از قریش و جنگ با قبیله "بنی‌ضمرة بن بکر کنانی" مدینه را به قصد أبواء ترک کردند که به نوشته شدن قرارداد صلحی میان پیامبر و آن قبیله تمام شد.

مقدمه

رسول گرامی اسلام (ص) ده سال در مدینه اقامت داشت و غزوات^[۱] و سریه‌های متعددی را با مشرکان و غیر مشرکان به منظور مطیع ساختن و یا جلوگیری از توطئه آنها انجام می‌داد؛ به گونه‌ای که طبری به نقل از ابن‌اسحاق می‌گوید: "غزوات پیامبر (ص) به عدد ۲۶ می‌رسد و اولین غزوه‌ای که پیامبر (ص) در طول این سال‌ها انجام دادند، غزوه ودان بود" که به آن اَبواء یا غزوه بنی‌ضمره نیز گفته می‌شود^[۲].

علت نام‌گذاری

این غزوه در محلی به نام "ودان" در مدینه و در نزدیکی منطقه "أبواء" رخ داد. ودان بین جحفه و أبواء قرار دارد. از آنجا که بین ودان و أبواء شش میل فاصله است^[۳] و در نزدیکی هم قرار دارند، در منابع به هر دو نام آمده است^[۴].^[۵]

اصل ماجرا

این غزوه، اوّلین غزوه رسول خدا (ص)^[۶] در صفر دوازدهمین ماه هجرت به وقوع پیوست^[۷]. ایشان برای به دست آوردن اموال کاروانی از قریش و جنگ با قبیله "بنی‌ضمرة بن بکر کنانی" مدینه را به قصد أبواء ترک کردند^[۸]. در این غزوه، کسی از انصار حضور نداشت^[۹]. پیامبر (ص) قبل از خروج از مدینه، سعد بن عباده را برای رسیدگی به امور در مدینه به جای خود منصوب فرمود^[۱۰]. رسول خدا (ص) همراه دویست تن از یاران خویش^[۱۱] با پرچمداری حمزه عموی پیامبر (ص)^[۱۲] به سوی ودان حرکت کرد. در آنجا بنی‌ضمره برای صُلح به حضور پیامبر (ص) آمد^[۱۳]، مخشی بن عمرو ضمری بود که در آن زمان، ریاست قبیله مذکور را به عهده داشت^[۱۴] و قرارداد صلح را امضا کرد^[۱۵].

مفاد صلح‌نامه

در این قرارداد صلح مقرر شد:

نه آنها و نه پیامبر (ص) علیه یکدیگر دسته‌بندی نکنند.
کسی را به این منظور یاری ندهند^[۱۶].

سپس میان خود عهدنامه‌ای نوشتند و با پیامبر (ص) به مدینه بازگشتند^[۱۷]. مدت غیبت رسول اکرم (ص) در مدینه، پانزده شب بود^[۱۸].^[۱۹]

منابع

تاج‌الدین، علی محمد، غزوه ودان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲

پانویس

↑ مجموعه جنگ‌هایی که پیامبر علیه خود شخصاً در آنها حضور داشتند.
↑ تاج‌الدین، علی محمد، غزوه ودان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲، ص۱۹۹.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۵؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷.
↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۲۴.
↑ تاج‌الدین، علی محمد، غزوه ودان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲، ص۱۹۹.
↑ عبدالرحمن سهیلی، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویه، ج۵، ص۵۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۹۱.
↑ احمدین یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۳، ص۰۹
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۹۱؛ ابن سید الناس عیون الأثر، ج۱، ص۲۵۹؛ عبدالرحمن سهیلی، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویه، ج۵، ص۵۱
↑ محمد بن یوسف صالحی، سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۴، ص۱۴.
↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۱، ص۲۵۸؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۲۴.
↑ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۲۴.
↑ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۲۴.
↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷.
↑ عبدالرحمن سهیلی، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویه، ج۵، ص۵۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۱۹؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۸۹.
↑ تاج‌الدین، علی محمد، غزوه ودان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲، ص۱۹۲-۲۰۰.
↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۲.
↑ محمد بن یوسف صالحی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۴، ص۱۴؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۲.
↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۸۹؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۲.
↑ تاج‌الدین، علی محمد، غزوه ودان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲، ص۲۰۰.

[1] مجموعه جنگ‌هایی که پیامبر علیه خود شخصاً در آنها حضور داشتند.

[2] تاج‌الدین، علی محمد، غزوه ودان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲، ص۱۹۹.

[3] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۵؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷.

[4] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۲۴.

[5] تاج‌الدین، علی محمد، غزوه ودان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲، ص۱۹۹.

[6] عبدالرحمن سهیلی، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویه، ج۵، ص۵۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۹۱.

[7] احمدین یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۳، ص۰۹

[8] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۹۱؛ ابن سید الناس عیون الأثر، ج۱، ص۲۵۹؛ عبدالرحمن سهیلی، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویه، ج۵، ص۵۱

[9] محمد بن یوسف صالحی، سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۴، ص۱۴.

[10] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۱، ص۲۵۸؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۲۴.

[11] ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۲۴.

[12] ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۲۴.

[13] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷.

[14] عبدالرحمن سهیلی، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویه، ج۵، ص۵۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۱۹؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۸۹.

[15] تاج‌الدین، علی محمد، غزوه ودان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲، ص۱۹۲-۲۰۰.

[16] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۲.

[17] محمد بن یوسف صالحی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۴، ص۱۴؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۲.

[18] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۸۹؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۲.

[19] تاج‌الدین، علی محمد، غزوه ودان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲، ص۲۰۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

@@ خط ۲۴: / خط ۲۴: @@
 سپس میان خود عهدنامه‌ای نوشتند و با [[پیامبر]] {{صل}} به [[مدینه]] بازگشتند<ref>محمد بن یوسف صالحی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۴، ص۱۴؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۲.</ref>. مدت [[غیبت]] [[رسول اکرم]] {{صل}} در [[مدینه]]، پانزده شب بود<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۸۹؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۲.</ref>.<ref>[[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[غزوه ودان (مقاله)|غزوه ودان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۰۰.</ref>
-==وَدّان==
-از سه موضع با نام [[ودان]] یاد شده است. یکی از آنها مکانی است بین [[مکه]] و [[مدینه]] و آن روستایی است جامع از نواحی فرع.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۵.</ref> این روستا در نزدیکی [[جحفه]]<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۵.</ref> و در دو میلی غرب گردنه هرشی،<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۳۴۳.</ref> و به [[نقلی]] به فاصله سه<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۵.</ref> یا ۵ میلی<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۳، ص۹۵۴.</ref> [[عقبه]] هرشی واقع است. این مکان، فاصله ۸ میلی تا [[ابواء]] دارد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۵.</ref> ودان، [[دیار]] [[مردم]] ضمره، [[غفار]] و [[کنانه]] و فهر [[قریش]]<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۳، ص۱۰۵۳.. نیز ر. ک. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۵.</ref> به شمار رفته و از امهات [[قری]] در منطقه محسوب می‌‌شده است؛<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۳۷۴.</ref> چندان که در وصفش گفته شده، روستایی بزرگتر از آن در کرانه [[دریای احمر]] نبوده است.<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۳، ص۱۰۵۳.</ref> از ودان در [[تاریخ]] [[اسلامی]] مکرر یاد شده که از جمله آن عبور [[رسول خدا]]{{صل}} از این منطقه در آغاز دوازدهمین ماه [[هجرت]]، در اثنای [[غزوه]] الأبواء است.<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۹۱؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ج۱، ص۲۵۹.</ref> این مکان، مدت طولانی است که از بین رفته است. برخی از محققین [[گمان]] دارند که ودان، همان مکان «مستوره» فعلی است حال آنکه چنین نیست و ودان در شرق مستوره به سمت جنوب در نعف [[حره]] الأبواء قرار دارد. این نعف، «العُصعُص» نامیده می‌‌شود و فاصله آن تا مستوره نزدیک به [[دوازده]] کیلومتر است و [[اهل]] آن امروز، قومی از بنی محمد از تیره‌های [[بنی عمرو]] از [[قبیله]] حرب‌اند. از دیگر مواضعی که نام ودان به خود گرفته است، کوهی دراز بین [[فید]] و جبلین است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۵.</ref> ودان همچنین شهری در جنوب افریقیه است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۶ به نقل از بکری.</ref> این [[شهر]] در بلاد بربر از نواحی برقه واقع بوده و فاصله‌اش تا قصر ابن میمون - آخرین نقطه از نواحی تحت [[حاکمیت]] طرابلس - ۶ [[روز]] راه،<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۳۷۵. نیز ر. ک. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۵.</ref> و تا زدیله ۱۰ روز راه از سمت افریقیه است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۶ به نقل از بکری.</ref> [[ودان]] دارای قلعه‌ای رفیع و شهری با چند دروازه است. این شهر در واقع دو شهرند که در آن دو [[قبیله]] از [[عرب]] به نام سهمیون و حضرمیون ساکنند که پیوسته با هم در نزاع‌اند.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۶ به نقل از بکری.</ref> [[معیشت]] اکثر مردمانش از خرماست و در آن اندکی کشت و زرع وجود دارد که بواسطه آب پاشی آبیاری می‌‌شود. بین این شهر تا شهر «تاجّرفت» سه روز راه است و آنجا [[روستاها]] و منازلی است تا قصر ابن میمون.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۶ به نقل از بکری.</ref> ودان دو بار توسط [[مسلمانان]] فتح شد. یک بار در ایام [[خلافت عمر بن خطاب]] که در آن، [[عمرو بن عاص]] - [[کارگزار]] و [[فرمانده]] نظامی [[خلیفه]] در [[مصر]] و شما [[افریقا]] - [[بسر بن ابی ارطاة]] را جهت فتح ودان، به سوی این شهر فرستاد. بسر، آن را در [[سال ۲۳ هجری]] محاصره و فتح کرد اما ساکنانش اندکی بعد سر به [[شورش]] نهادند و از پرداخت [[جزیه]] و وجه المصالحه به مسلمانان خودداری کردند. تا این که [[عقبة بن نافع]]، در ایام [[معاویه]]، همراه با سپاهی در [[سال ۴۶ هجری]] دگر بار به ودان [[لشکر]] کشید و آن را مجددا فتح کرد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۶ به نقل از بکری.</ref>.<ref>[[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص۳۳۳.</ref>
 == منابع ==
 {{منابع}}
 # [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[علی محمد تاج‌الدین|تاج‌الدین، علی محمد]]، [[غزوه ودان (مقاله)|غزوه ودان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲''']]
-# [[پرونده:IM010527.jpg|22px]] [[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|'''معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة''']]
 {{پایان منابع}}

v t e غزوه‌ها
۲ هجری	غزوه ابواء • غزوه بُواط • غزوه عُشیره • غزوه بدر اولی • غزوه بدر کبری • غزوه بنی‌قینقاع • غزوه سویق
۳ هجری	غزوه قرقرة الکدر • غزوه غطفان • غزوه بحران • غزوه احد • غزوه حمراء‌الاسد
۴ هجری	غزوه بنی‌نضیر • غزوه ذات الرقاع • غزوه بدرالوعد
۵ هجری	غزوه دومة الجندل • غزوه خندق • غزوه بنی‌قریظه
۶ هجری	غزوه بنی لیحان • غزوه ذی قرد • غزوه بنی‌مصطلق • غزوه حدیبیه
۷ هجری	غزوه خیبر • غزوه عمرة القضا
۸ هجری	فتح مکه • غزوه حنین • غزوه طائف
۹ هجری	غزوه تبوک