ام‌الکتاب در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۴۵: خط ۴۵:


=== کاربرد "[[ام الکتاب]]" در [[سورۀ آل عمران]] ===
=== کاربرد "[[ام الکتاب]]" در [[سورۀ آل عمران]] ===
سومین کاربرد أمّ‌الکتاب‌ در‌ [[سورۀ آل‌عمران]] است که می‌فرماید: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِيَ أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاء تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ}}<ref> اوست که این کتاب را بر تو فرو فرستاد؛ برخی از آن، آیات محکم‌اند، که بنیاد این کتاب‌اند و برخی دیگر آیات متشابه‌اند؛ اما آنهایی که در دل کژی دارند، از سر آشوب و تأویل جویی، از آیات متشابه آن، پیروی می‌کنند در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی‌داند و استواران در دانش، می‌گویند: ما بدان ایمان داریم، تمام آن از نزد پروردگار ماست و جز خردمندان، کسی در یاد نمی‌گیرد؛ سوره آل عمران، آیه ۷.</ref>. این آیه کتابِ نازل‌شده‌ بر‌ [[پیامبر اسلام]] {{صل}} را ضمن آنکه به دو بخش آیاتِ [[محکمات]] و [[متشابهات]] تقسیم کرده‌، آیات‌ محکم را نیز به أمّ‌الکتاب‌ خوانده‌ است<ref>علی رضا فخاری|فخاری، علی رضا، [[نسبیت معنایی در کاربرد قرآنی ام‌الکتاب (مقاله)| نسبیت معنایی در کاربرد قرآنی ام‌الکتاب]]، مجلۀ سراج منیر، ش ۲، ص۳۱ ـ ۴۶.</ref>.
سومین کاربرد أمّ‌الکتاب‌ در‌ سورۀ آل‌عمران است که می‌فرماید: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِيَ أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاء تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ}}<ref> اوست که این کتاب را بر تو فرو فرستاد؛ برخی از آن، آیات محکم‌اند، که بنیاد این کتاب‌اند و برخی دیگر آیات متشابه‌اند؛ اما آنهایی که در دل کژی دارند، از سر آشوب و تأویل جویی، از آیات متشابه آن، پیروی می‌کنند در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی‌داند و استواران در دانش، می‌گویند: ما بدان ایمان داریم، تمام آن از نزد پروردگار ماست و جز خردمندان، کسی در یاد نمی‌گیرد؛ سوره آل عمران، آیه ۷.</ref>. این آیه کتابِ نازل‌شده‌ بر‌ [[پیامبر اسلام]] {{صل}} را ضمن آنکه به دو بخش آیاتِ [[محکمات]] و [[متشابهات]] تقسیم کرده‌، آیات‌ محکم را نیز به أمّ‌الکتاب‌ خوانده‌ است<ref>علی رضا فخاری|فخاری، علی رضا، [[نسبیت معنایی در کاربرد قرآنی ام‌الکتاب (مقاله)| نسبیت معنایی در کاربرد قرآنی ام‌الکتاب]]، مجلۀ سراج منیر، ش ۲، ص۳۱ ـ ۴۶.</ref>.


در این [[آیه شریفه]]، مراد از امّ‌الکتاب، اصل و ریشه [[قرآن]] است که در جایگاه بلند و خزینه [[غیب الهی]] قرار دارد و از آن به [[کتاب مکنون]] یا [[لوح محفوظ]] نام برده شده است<ref>المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین. ۱۴۱۷ه-ق.). ج۱۸، ص۸۴.</ref>. گاه أمّ الکتاب وصف [[آیات محکم]] [[الهی]] قرار گرفته که در این صورت، به معنای آیاتی است که محور و [[مرجع]] [[آیات متشابه]] قرآنند و به واسطه آنها می‌توان رفع ابهام از [[متشابهات]] [[قرآن]] کرد. نسبت [[محکمات]] به متشابهات در هر بیانی، نسبت مبادی [[بدیهی]] به نظری است. همان طور که امور نظری با ارجاع به بدیهیات روشن می‌شوند و در کنار آنها پرده ابهام از چهره برمی‌افکنند، [[آیات متشابه]] نیز با ارجاع به محکمات قرآن، در مدلول خود روشن و قابل استناد می‌گردند. در [[آیه]] مورد [[استدلال]]، معنای دوم از محکم مراد است که در مدلول خود روشن و [[مرجع]] آیات متشابه در تبیین [[هدف]] است<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ط. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ ه. ش.)، ج۱، ص۱۳۷.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵]]، ص۲۳۹.</ref>
در این [[آیه شریفه]]، مراد از امّ‌الکتاب، اصل و ریشه [[قرآن]] است که در جایگاه بلند و خزینه [[غیب الهی]] قرار دارد و از آن به [[کتاب مکنون]] یا [[لوح محفوظ]] نام برده شده است<ref>المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین. ۱۴۱۷ه-ق.). ج۱۸، ص۸۴.</ref>. گاه أمّ الکتاب وصف [[آیات محکم]] [[الهی]] قرار گرفته که در این صورت، به معنای آیاتی است که محور و [[مرجع]] [[آیات متشابه]] قرآنند و به واسطه آنها می‌توان رفع ابهام از [[متشابهات]] [[قرآن]] کرد. نسبت [[محکمات]] به متشابهات در هر بیانی، نسبت مبادی [[بدیهی]] به نظری است. همان طور که امور نظری با ارجاع به بدیهیات روشن می‌شوند و در کنار آنها پرده ابهام از چهره برمی‌افکنند، [[آیات متشابه]] نیز با ارجاع به محکمات قرآن، در مدلول خود روشن و قابل استناد می‌گردند. در [[آیه]] مورد [[استدلال]]، معنای دوم از محکم مراد است که در مدلول خود روشن و [[مرجع]] آیات متشابه در تبیین [[هدف]] است<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ط. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ ه. ش.)، ج۱، ص۱۳۷.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵]]، ص۲۳۹.</ref>
۱۱۱٬۹۱۱

ویرایش