تربیت فرزند: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۷ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۰۵

آموزش عبادت در کودکی

علی (ع) فرمود: «كَانَتْ فَاطِمَةُ (س) لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا يَنَامُ تِلْكَ اللَّيْلَةَ وَ تُدَاوِيهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَيْرَهَا»^[۱]؛ روش فاطمه (س) این بود که نمی‌گذاشت کسی از اهل خانه در شب‌های قدر به خواب رود. به آنان غذای کم می‌داد و از روز قبل برای احیای شب قدر آماده می‌شد و می‌فرمود: محروم کسی است که از برکات این شب محروم باشد^[۲].

انتخاب واژه‌های تربیتی

نخستین آموزه‌های پدران و مادران به کودکان، در شخصیت و ساختار فکری کودکان نقش مهمی دارد؛ از این رو پدران و مادران باید با دقت و وسواس بسیار به آموزش کودکان توجه کنند و سعی نمایند آموزه‌هایی را که دربردارنده معارف الهی است، برای کودک انتخاب نمایند.

در روایات، هنگامی که امام حسن (ع) در حال طفولیت و شیرخوارگی بود، زهرا (س) او را در آغوش پاک خود می‌گرفت و چنین زمزمه می‌نمود: «أَشْبِهْ أَبَاكَ يَا حَسَنُ‌ وَ اخْلَعْ عَنِ الْحَقِّ الرَّسَنَ‌ وَ اعْبُدْ إِلَهاً ذَا مِنَنٍ‌ وَ لَا تُوَالِ ذَا الْإِحَن‌»^[۳]

فرزندم حسن (ع)، مانند پدرت علی (ع) باش. فرزندم! باید ریسمانی را که حق‌ستیزان بر گردن حق نهاده‌اند، برداری و حق را از خفه شدن و جان سپردن برهانی.

در این مصرع، آن حضرت به مهم‌ترین مسئولیت اجتماعی انسان اشاره نموده و فرزندش را به حق‌طلبی و احیای حقوق دیگران فراخوانده و به مبارزه با حق‌ستیزان تشویق فرموده است؛ همان گونه که علی (ع) نیز به فرزندش امام حسن (ع) وصیت نمود: بر کسی ظلم نشود؛ در حالی که شما قدرت منع از ظلم را دارید^[۴]. فرزندم! خدای صاحب نعمت و احسان کننده را پرستش کن.

حضرت زهرا (س) در این مصرع، دو نکته اساسی را مطرح فرموده است:

توحید و خدامحوری؛ یعنی پذیرفتن عبودیت و بندگی خداوند و این که تنها او سزاوار پرستش است و غیر او سزاوار پرستش نیست؛ همان عبادتی که خداوند از ما بندگانش پیمان گرفته است: ﴿أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ * وَأَنِ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ﴾^[۵].
منعم از اوصاف خداست. آن حضرت به فرزندش فرمود: عبادت کن خدا را که او صاحب نعمت و احسان کننده است و باید شکر گزار ولی نعمت خود باشی. «و لا توال ذا الإحن»: فرزندم! با افراد بدخواه و کینه‌توز دوستی مکن.

در این مصرع، فاطمه (س) به نکته مهم دیگر تربیتی پرداخته است که عبارت است از انتخاب دوست و همراه. رفیق بد انسان را به بیراهه می‌کشاند. قرآن کریم این دوستان را موجب پشیمانی می‌داند: ﴿يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا﴾^[۶].^[۷]

تربیت اجتماعی فرزندان

امام حسن (ع) می‌فرماید: دیدم مادرم زهرا (س) در شب جمعه، در محراب عبادت ایستاده و تا صبح مشغول رکوع و سجود بود و می‌شنیدم که برای مردان و زنان با ایمان بسیار دعا می‌کرد و آنان را نام می‌برد؛ ولی برای خودش دعا نمی‌کرد. به مادرم گفتم: مادر! چرا همان طور که برای دیگران دعا می‌کنی، برای خود دعا نمی‌کنی؟ مادرم فرمود: فرزندم! اول همسایه، بعد اهل خانه^[۸].

امام موسی بن جعفر (ع) فرمود: هرگاه فاطمه (س) دعا می‌کرد، برای زنان و مردان مؤمن دعا می‌کرد و برای خود دعا نمی‌کرد. به او گفته شد: چرا شما برای مردم دعا می‌کنید؛ اما برای خودتان نه. آن حضرت فرمود: اول همسایه، آنگاه خانه^[۹].^[۱۰]

منابع

مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم

پانویس

↑ دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۸۲؛ بحارالانوار، ج۹۴، ص۱۰.
↑ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص۱۰۹.
↑ مناقب ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۴۳۹؛ بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۸۶.
↑ تحف العقول، ص۱۶۸.
↑ «آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شماست؟ * و اینکه مرا بپرستید که این راهی است راست؟» سوره یس، آیه ۶۰-۶۱.
↑ «ای وای! کاش فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم!» سوره فرقان، آیه ۲۸.
↑ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص۱۰۹.
↑ علل الشرایع، ص۱۷۲؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۶۸.
↑ علل الشرایع، ص۲۱۶.
↑ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص ۱۱۱.

[1] دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۸۲؛ بحارالانوار، ج۹۴، ص۱۰.

[2] مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص۱۰۹.

[3] مناقب ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۴۳۹؛ بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۸۶.

[4] تحف العقول، ص۱۶۸.

[5] «آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شماست؟ * و اینکه مرا بپرستید که این راهی است راست؟» سوره یس، آیه ۶۰-۶۱.

[6] «ای وای! کاش فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم!» سوره فرقان، آیه ۲۸.

[7] مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص۱۰۹.

[8] علل الشرایع، ص۱۷۲؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۶۸.

[9] علل الشرایع، ص۲۱۶.

[10] مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص ۱۱۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۲۶: / خط ۲۶: @@
 [[رفیق]] بد [[انسان]] را به [[بیراهه]] می‌کشاند. [[قرآن کریم]] این [[دوستان]] را موجب [[پشیمانی]] می‌داند: {{متن قرآن|يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا}}<ref>«ای وای! کاش فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم!» سوره فرقان، آیه ۲۸.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص۱۰۹.</ref>
-== [[تربیت اجتماعی]] [[فرزندان]] ==
+== تربیت اجتماعی [[فرزندان]] ==
-[[امام حسن]] {{ع}} می‌فرماید: دیدم مادرم زهرا {{س}} در [[شب جمعه]]، در [[محراب]] عبادت ایستاده و تا صبح مشغول [[رکوع]] و [[سجود]] بود و می‌شنیدم که برای مردان و [[زنان]] با [[ایمان]] بسیار [[دعا]] می‌کرد و آنان را نام می‌برد؛ ولی برای خودش دعا نمی‌کرد. به مادرم گفتم: [[مادر]]! چرا همان طور که برای دیگران دعا می‌کنی، برای خود دعا نمی‌کنی؟ مادرم فرمود: فرزندم! اول [[همسایه]]، بعد [[اهل]] [[خانه]]<ref>علل الشرایع، ص۱۷۲؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۶۸.</ref>.
+[[امام حسن]] {{ع}} می‌فرماید: دیدم مادرم زهرا {{س}} در [[شب جمعه]]، در [[محراب]] عبادت ایستاده و تا صبح مشغول [[رکوع]] و [[سجود]] بود و می‌شنیدم که برای مردان و [[زنان]] با [[ایمان]] بسیار [[دعا]] می‌کرد و آنان را نام می‌برد؛ ولی برای خودش دعا نمی‌کرد. به مادرم گفتم: [[مادر]]! چرا همان طور که برای دیگران دعا می‌کنی، برای خود دعا نمی‌کنی؟ مادرم فرمود: فرزندم! اول [[همسایه]]، بعد [[اهل]] خانه<ref>علل الشرایع، ص۱۷۲؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۶۸.</ref>.
 [[امام]] [[موسی بن جعفر]] {{ع}} فرمود: هرگاه فاطمه {{س}} دعا می‌کرد، برای زنان و مردان [[مؤمن]] دعا می‌کرد و برای خود دعا نمی‌کرد. به او گفته شد: چرا شما برای [[مردم]] دعا می‌کنید؛ اما برای خودتان نه. آن حضرت فرمود: اول همسایه، آنگاه خانه<ref>علل الشرایع، ص۲۱۶.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۱۱.</ref>