←علل اجتماعی
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
===علل [[اجتماعی]]=== | ===علل [[اجتماعی]]=== | ||
[[جهل]] و [[ناآگاهی]] مردم و به عبارت دیگر کم‌ظرفیتی آنان نیز از مهم‌ترین علل غلو است. [[امام رضا]]{{ع}} ضمن [[حدیثی]] مفصل که در آن به شدت بر [[غالیان]] در [[حق]] [[حضرت علی]]{{ع}} تاخته است، به این علت اشاره می‌کند. ایشان حضرت علی{{ع}} را [[بنده]] پر [[فضیلت]] [[خدا]] می‌داند؛ اما غالیان [[جاهل]] این نکته را در نیافته و با | [[جهل]] و [[ناآگاهی]] مردم و به عبارت دیگر کم‌ظرفیتی آنان نیز از مهم‌ترین علل غلو است. [[امام رضا]]{{ع}} ضمن [[حدیثی]] مفصل که در آن به شدت بر [[غالیان]] در [[حق]] [[حضرت علی]]{{ع}} تاخته است، به این علت اشاره می‌کند. ایشان حضرت علی{{ع}} را [[بنده]] پر [[فضیلت]] [[خدا]] می‌داند؛ اما غالیان [[جاهل]] این نکته را در نیافته و با مشاهده [[کرامات]] حضرت، او را از حد بشری بالاتر بردند و او را بزرگتر از آن دانستند که خود مربوب و مخلوق باشد<ref>بحار الانوار، ج۲۵، ص۲۷۶، ح۲۰. گوشه‌ای از عبارات این روایت چنین است:... {{متن حدیث|إِنَّ هَؤُلَاءِ الضُّلَّالَ الْكَفَرَةَ مَا أُتُوا إِلَّا مِنْ قِبَلِ جَهْلِهِمْ بِمِقْدَارِ أَنْفُسِهِمْ حَتَّى اشْتَدَّ إِعْجَابُهُمْ بِهَا وَ كَثُرَ تَعْظِيمُهُمْ لِمَا يَكُونُ مِنْهَا فَاسْتَبَدُّوا بِآرَائِهِمُ الْفَاسِدَةِ وَ اقْتَصَرُوا عَلَى عُقُولِهِمُ الْمَسْلُوكِ بِهَا غَيْرَ سَبِيلِ الْوَاجِبِ حَتَّى اسْتَصْغَرُوا قَدْرَ اللَّهِ وَ احْتَقَرُوا أَمْرَهُ وَ تَهَاوَنُوا بِعَظِيمِ شَأْنِهِ إِذْ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ الْقَادِرُ بِنَفْسِهِ الْغَنِيُّ بِذَاتِهِ...}}. (ص ۲۷۶) در جای دیگر می‌فرماید: {{متن حدیث|فَكَذَلِكَ هَؤُلَاءِ وَجَدُوا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} عَبْداً أَكْرَمَهُ اللَّهُ لِيُبَيِّنَ فَضْلَهُ، وَ يُقِيمَ حُجَّتَهُ فَصَغُرَ عِنْدَهُمْ خَالِقُهُمْ أَنْ يَكُونَ جَعَلَ عَلِيّاً [لَهُ] عَبْداً، وَ أَكْبَرُوا عَلِيّاً أَنْ يَكُونَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ رَبّاً، فَسَمَّوْهُ بِغَيْرِ اسْمِهِ...}}. (ص ۲۷۸)</ref>. | ||
بررسی [[جامعه]] [[کوفه]] و نیز بعضی دیگر از شهرهای [[عراق]] آن [[زمان]]، مانند [[مدائن]]، و نیز مقایسه آن با جامعه [[حجاز]]، می‌تواند ما را با گوشه‌ای از علل [[اجتماعی]] [[غلو]] آشنا کند؛ زیرا اگرچه ما پیش‌تر سخن [[ابن ابی الحدید]] را درباره [[تاریخ]] اصل غلو، نپذیرفتیم، اشاره او به بعضی از خصوصیات این دو جامعه همچون [[اهل]] دقت نظر بودن جامعه کوفه، آشنا بودن [[کوفیان]] با | بررسی [[جامعه]] [[کوفه]] و نیز بعضی دیگر از شهرهای [[عراق]] آن [[زمان]]، مانند [[مدائن]]، و نیز مقایسه آن با جامعه [[حجاز]]، می‌تواند ما را با گوشه‌ای از علل [[اجتماعی]] [[غلو]] آشنا کند؛ زیرا اگرچه ما پیش‌تر سخن [[ابن ابی الحدید]] را درباره [[تاریخ]] اصل غلو، نپذیرفتیم، اشاره او به بعضی از خصوصیات این دو جامعه همچون [[اهل]] دقت نظر بودن جامعه کوفه، آشنا بودن [[کوفیان]] با تعالیم [[فلاسفه]] و و حکما و نیز [[آگاهی]] آنان از نحله‌های مختلف<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۵۱.</ref>، می‌تواند در این بحث مفید باشد. ناگفته نماند که برخی از نویسندگان در ارزیابی این علت، قدری راه غلورا پیموده و آن را نکته‌ای مثبت در جامعه کوفه که حکایت از [[پیشرفت]] [[فکری]] و [[درک عمیق]] اجتماعی آنان می‌کند، به شمار آورده‌اند<ref>تاریخ الامامیه واسلافهم من الشیعه، ص۱۷۹. عبارت او چنین است: {{عربی|ظهور الغلو في الكوفة كان دليلا على التقدم الفكري العميق والوعي الاجتماعي عند اهل الكوفة رغم انحراف القائلين به عن الاسلام جانبا اجتماعيا ايجابيا وذلك ان القائلين به كانوا بالنسبة لمعاصريهم اكثر شعورا بظلم الانسان لاخيه الانسان ويبدو ان اكثرية الغلاة اتخذت من الغلو وسيلة للثورة الاجتماعية عن الطبقية والعشائرية التين تبناهما حكام المسلمين حينذاك}}.</ref>. | ||
همچنین تشکیل اقلیت‌های کوچک را در درون جامعه [[اکثریت]]، باید در همین ارتباط، مورد توجه قرار داد؛ زیرا چنین اقلیت‌هایی از سویی برای در [[امان]] ماندن از تأثیرات اکثریت ناچار به بسته عمل کردن می‌باشند و سعی بر آن دارند که از نظر فکری و [[عقیدتی]] تنها از کانال‌های خاصی [[تغذیه]] شوند، و از سوی دیگر [[رهبران]] چنین اقلیت‌هایی برای جذب بیشتر و یا لااقل [[حفظ]] نیروهای موجود، به ابزارهایی مانند [[غلو]] درباره شخصیت‌ها و گاه [[رهبران]] خود [[متوسل]] می‌شوند | |||
همچنین تشکیل اقلیت‌های کوچک را در درون جامعه [[اکثریت]]، باید در همین ارتباط، مورد توجه قرار داد؛ زیرا چنین اقلیت‌هایی از سویی برای در [[امان]] ماندن از تأثیرات اکثریت ناچار به بسته عمل کردن می‌باشند و سعی بر آن دارند که از نظر فکری و [[عقیدتی]] تنها از کانال‌های خاصی [[تغذیه]] شوند، و از سوی دیگر [[رهبران]] چنین اقلیت‌هایی برای جذب بیشتر و یا لااقل [[حفظ]] نیروهای موجود، به ابزارهایی مانند [[غلو]] درباره شخصیت‌ها و گاه [[رهبران]] خود [[متوسل]] می‌شوند<ref>[[نعمت‌الله صفری فروشانی|صفری فروشانی، نعمت‌الله]]، [[غلو - صفری فروشانی (مقاله)| مقاله «غلو»]]، [[دانشنامه امام علی ج۳ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۳]]، ص ۴۱۸.</ref>. | |||
===علل [[دینی]]=== | ===علل [[دینی]]=== | ||