←حنیف در قرآن
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== حنیف در قرآن == | == حنیف در قرآن == | ||
[[خداوند]] حنفیت را [[ستایش]] کرده<ref>{{متن قرآن|وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا}} «و بهدین‌تر از آن کس که روی (دل) خویش به (سوی) خداوند نهد در حالی که نکوکار باشد و از آیین ابراهیم درست‌آیین پیروی کند، کیست؟ و خداوند، ابراهیم را دوست (خود) گرفت» سوره نساء، آیه ۱۲۵.</ref> و به [[حضرت ابراهیم]] نسبت داده<ref>{{متن قرآن|مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}} «ابراهیم نه یهودی بود و نه مسیحی ولی درست‌آیینی فرمانبردار بود و از مشرکان نبود» سوره آل عمران، آیه ۶۷.</ref> و به [[پیروی]] از آن امر کرده است<ref>{{متن قرآن|قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}} «بگو خداوند راست فرموده است؛ بنابراین از آیین ابراهیم درست‌آیین پیروی کنید و او از مشرکان نبود» سوره آل عمران، آیه ۹۵.</ref>. واژه «حنیف» ۱۰ بار و کلمه «[[حنفاء]]» دو مرتبه در [[قرآن]] به کار رفته‌اند و در تمام آنها به [[یکتاپرستی]] ترغیب و از [[شرک]] [[نهی]] شده است. در برخی نیز به تفاوت | [[خداوند]] حنفیت را [[ستایش]] کرده<ref>{{متن قرآن|وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا}} «و بهدین‌تر از آن کس که روی (دل) خویش به (سوی) خداوند نهد در حالی که نکوکار باشد و از آیین ابراهیم درست‌آیین پیروی کند، کیست؟ و خداوند، ابراهیم را دوست (خود) گرفت» سوره نساء، آیه ۱۲۵.</ref> و به [[حضرت ابراهیم]] نسبت داده<ref>{{متن قرآن|مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}} «ابراهیم نه یهودی بود و نه مسیحی ولی درست‌آیینی فرمانبردار بود و از مشرکان نبود» سوره آل عمران، آیه ۶۷.</ref> و به [[پیروی]] از آن امر کرده است<ref>{{متن قرآن|قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}} «بگو خداوند راست فرموده است؛ بنابراین از آیین ابراهیم درست‌آیین پیروی کنید و او از مشرکان نبود» سوره آل عمران، آیه ۹۵.</ref>. واژه «حنیف» ۱۰ بار و کلمه «[[حنفاء]]» دو مرتبه در [[قرآن]] به کار رفته‌اند و در تمام آنها به [[یکتاپرستی]] ترغیب و از [[شرک]] [[نهی]] شده است. در برخی نیز به تفاوت حنیفیت با [[یهودیت]] و [[مسیحیت]] تصریح شده است: {{متن قرآن|وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید؛ بگو: (خیر) بلکه ما بر آیین ابراهیم درست‌آیین هستیم و او از مشرکان نبود» سوره بقره، آیه ۱۳۵.</ref>. در ۸ [[آیه]] درباره [[مذهب]] ابراهیم (ملة ابراهیم) و در یک آیه آمده است که [[اهل کتاب]] هم به حنفیت امر شده بودند: {{متن قرآن|وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ * وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ}}<ref>«و اهل کتاب پراکنده نشدند مگر از آن پس که برای آنان آن برهان فرا رسید * و فرمانی نیافته بودند جز این که خدا را در حالی که دین خویش را برای او ناب داشته‌اند، با درستی آیین، بپرستند و نماز بر پا دارند و زکات بپردازند و این است آیین پایدار (و استوار)» سوره بینه، آیه ۴-۵.</ref>. | ||
واژه‌های [[حنیف]] و [[حنفاء]] در همه موارد کاربرد قرآنی‌شان از دید نحوی، نقش حالی داشته و به معنای «رویگردان از همه [[ادیان]] به [[دین حق]]» هستند<ref>الکشاف، ج ۴، ص۷۸۲؛ ج ۱، ص۱۹۴؛ نک: اعراب القرآن، ج ۱۵، ص۳۷۸؛ ج ۱، ص۲۷۵.</ref>. بر این اساس، شاید بتوان گفت [[آیات قرآنی]] بر اختصاص حنفیّت به ابراهیم دلالتی نداشته، بلکه می‌فهمانند که ابراهیم نیز حنیف بوده و با [[پیروی]] از او در زمره حنیفان قرار گیرید. برخی کوشیده‌اند با اشاره به کاربرد واژه «ملة» برای [[آیین]] ابراهیم و بیان تفاوت آن با [[دین]] و [[شریعت]]، به این [[حقیقت]] دست یابند که ابراهیم{{ع}} واضع دین خاصی نیست و «ملة ابراهیم» آیین [[یکتاپرستی]] است<ref>صحیفه مبین، ش ۲۳، «دین حنیف از دیدگاه قرآن».</ref>. برخی عرب‌های پیش از [[اسلام]]، نه به [[بت‌پرستی]] گرایش داشتند و نه از [[دین یهود]] و [[مسیح]] پیروی می‌کردند، بلکه [[خدای یگانه]] را می‌پرستیدند و دارای [[آداب]] و [[اندیشه]] ویژه‌ای بودند<ref>التبیان، ج ۷، ص۳۱۲؛ روح‌المعانی، ج ۱، ص۶۲۰؛ بلوغ الارب، ج ۲، ص۱۹۴ ـ ۱۹۶.</ref>؛ همچنین به [[پیروی]] از [[حضرت ابراهیم]] [[شهرت]] داشتند<ref>غریب القرآن، ص۳۸۸؛ النهایه، ج ۱، ص۴۵۱، «حنف».</ref>. این گروه را حنفا می‌نامیدند و در [[قرآن]] نیز از آنان به این نام یاد شده است و با آنکه به همین سبب، مورد توجه [[مفسران]] و راویان [[اخبار]] قرار گرفته‌اند، یاد کرد آنان در آثار [[اسلامی]] بسیار متفاوت و پیچیده است و در تألیفات غیر اسلامی از آنان یاد نشده و این امر، واژه [[حنیف]] را از کلمات مبهمی ساخته است که دستیابی به معنای دقیق و واقعی آن بسیار دشوار می‌نماید<ref>خدا و انسان در قرآن، ص۱۴۱؛ واژه‌های دخیل، ص۱۸۲.</ref>.<ref>[[محمد رضا بارانی|بارانی، محمد رضا]]، [[حنیف - بارانی (مقاله)|مقاله «حنیف»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]]، ص ۴۲۲ ـ ۴۲۳</ref> | واژه‌های [[حنیف]] و [[حنفاء]] در همه موارد کاربرد قرآنی‌شان از دید نحوی، نقش حالی داشته و به معنای «رویگردان از همه [[ادیان]] به [[دین حق]]» هستند<ref>الکشاف، ج ۴، ص۷۸۲؛ ج ۱، ص۱۹۴؛ نک: اعراب القرآن، ج ۱۵، ص۳۷۸؛ ج ۱، ص۲۷۵.</ref>. بر این اساس، شاید بتوان گفت [[آیات قرآنی]] بر اختصاص حنفیّت به ابراهیم دلالتی نداشته، بلکه می‌فهمانند که ابراهیم نیز حنیف بوده و با [[پیروی]] از او در زمره حنیفان قرار گیرید. برخی کوشیده‌اند با اشاره به کاربرد واژه «ملة» برای [[آیین]] ابراهیم و بیان تفاوت آن با [[دین]] و [[شریعت]]، به این [[حقیقت]] دست یابند که ابراهیم{{ع}} واضع دین خاصی نیست و «ملة ابراهیم» آیین [[یکتاپرستی]] است<ref>صحیفه مبین، ش ۲۳، «دین حنیف از دیدگاه قرآن».</ref>. برخی عرب‌های پیش از [[اسلام]]، نه به [[بت‌پرستی]] گرایش داشتند و نه از [[دین یهود]] و [[مسیح]] پیروی می‌کردند، بلکه [[خدای یگانه]] را می‌پرستیدند و دارای [[آداب]] و [[اندیشه]] ویژه‌ای بودند<ref>التبیان، ج ۷، ص۳۱۲؛ روح‌المعانی، ج ۱، ص۶۲۰؛ بلوغ الارب، ج ۲، ص۱۹۴ ـ ۱۹۶.</ref>؛ همچنین به [[پیروی]] از [[حضرت ابراهیم]] [[شهرت]] داشتند<ref>غریب القرآن، ص۳۸۸؛ النهایه، ج ۱، ص۴۵۱، «حنف».</ref>. این گروه را حنفا می‌نامیدند و در [[قرآن]] نیز از آنان به این نام یاد شده است و با آنکه به همین سبب، مورد توجه [[مفسران]] و راویان [[اخبار]] قرار گرفته‌اند، یاد کرد آنان در آثار [[اسلامی]] بسیار متفاوت و پیچیده است و در تألیفات غیر اسلامی از آنان یاد نشده و این امر، واژه [[حنیف]] را از کلمات مبهمی ساخته است که دستیابی به معنای دقیق و واقعی آن بسیار دشوار می‌نماید<ref>خدا و انسان در قرآن، ص۱۴۱؛ واژه‌های دخیل، ص۱۸۲.</ref>.<ref>[[محمد رضا بارانی|بارانی، محمد رضا]]، [[حنیف - بارانی (مقاله)|مقاله «حنیف»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]]، ص ۴۲۲ ـ ۴۲۳</ref> | ||