تجلی امامت (کتاب)

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

تجلّی امامت
زبان	فارسی
ترجمهٔ کتاب	(تحلیلی از حکومت امیرالمؤمنین علی (ع))
نویسنده	سید اصغر ناظم‌زاده‌
موضوع	نبوت و امامت
مذهب	[[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]]
ناشر	[[:رده:انتشارات مؤسسه بوستان کتاب|انتشارات مؤسسه بوستان کتاب]][[رده:انتشارات مؤسسه بوستان کتاب]]
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	* چاپ اول : ۱۳۷۲ * چاپ ششم: ۱۳۹۲ ش
شابک	۹۷۸۹۶۴۰۹۱۴۵۵۷
شماره ملی	۴۱۸۷۲۳۷

تجلی امامت (تحلیلی از حکومت امیرالمؤمنین علی (ع))، کتابی است که با زبان فارسی به گزارش و تحلیلی سیاسی - اجتماعی از رویدادهای حكومت پنج ساله امام علی (ع) می‌پردازد. این کتاب اثر سید اصغر ناظم‌زاده‌ است و مؤسسه بوستان کتاب نشر آن را به عهده داشته‌‌ است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی کتاب آمده است: «این كتاب گزارش و تحلیلی سیاسی-اجتماعی از رویدادهای حكومت پنج ساله امام علی (ع) است. اهم عناوین كتاب عبارتند از:

امامت و حكومت علی (ع)، عدالت امام علی (ع)، قضاوت‌های امام علی (ع)، كارگزاران حكومت علی (ع)، سیره ایشان در امر به معروف و نهی از منكر. نویسنده تحت عنوان امام علی و فرقه‏‌های كلامی به كاوش پیرامون غلات و خوارج دو فرقه درگیر با امام علی پرداخته است. رعایت حقوق اهل كتاب در حكومت علی عنوان فصل دیگری از این كتاب است. مؤلف همچنین به جنگ‌های جمل، صفین و نهروان پرداخته است و پس از ذكر مظلومیت امام علی، از شهادت آن حضرت سخن گفته است.»

فهرست کتاب

بخش اول: امامت و حکومت علی (ع)

• مفهوم لغوی و اصطلاحی امام؛
• تعریف امامت؛
• ضرورت انتصاب امام؛
• شرایط و ویژگی‌های امام:

۱. علم امام؛

۲. عصمت؛

۳. انتصابی بودن؛

• پیامبری و امامت:
• مقام نبوت؛
• مقام رسالت؛
• مقام امامت؛

شؤون امامت:

۱. رهبری؛

۲. مرجعیت دینی؛

۳. ولایت معنوی؛

• امامت بالاترین مقام الهی:

پرسش و پاسخ

• دلایل اثبات امامت علی (ع):
• دلیل اول: آیات قرآنی؛
• دلیل دوم: احادیث؛
• دلیل سوم: افضل بودن علی (ع)؛
• دلیل چهارم: اعلم بودن علی (ع)؛
• دلیل پنجم: زاهد بودن علی (ع)؛
• دلیل ششم: انسان کامل بودن علی (ع)؛
• دلیل هفتم: عصمت علی (ع)؛
• دلیل هشتم: احتجاجات علی (ع)؛
• چکیده بحث.

بخش دوم: عدالت علی (ع)

• عدالت و مساوات علی (ع)؛
• علی (ع) مصداق آیه های عدل قرآنی؛
• عدالت علی (ع) از نظر پیامبر اسلام (ص)؛
• عدالت علی (ع) از نظر بزرگان و دانشمندان؛
• شرط علی (ع) در قبول حکومت؛
• عدالت در گفتار و نامه های امام علی (ع)؛
• عدالت در رفتارهای امام (ع):

۱. مصادره اموال به یغما رفته؛

۲. سهم مساوی علی (ع) و بنده‌اش؛

۳. خاموش کردن چراغ بیت المال؛

۴. درد دل علی (ع) با مالک اشتر؛

۵. توبیخ خزانه دار بیت المال؛

۶. علی (ع) و مرد یهودی؛

۷. علی (ع) و مرد سارق؛

۸. سفارش علی (ع) در مورد ابن ملجم؛

• آخرین سخن؛
• عدالت در تقسیم بیت المال:
• نمونه هایی از عدالت آن حضرت در تقسیم بیت المال؛
• عدالت در اجرای قانون:
• اجرای قانون در حکومت علی (ع)؛
• پیام علی (ع) به استانداران؛
• نجاشی در چنگال قانون؛
• توبیخ ابن عباس؛
• نامه اول حضرت (ع) به ابن عباس؛
• نامه دوم به ابن عباس؛
• تهدید برادرش عقیل؛
• عدالت در رعایت حقوق مردم:
• علی (ع) و احترام به حقوق مردم؛
• علی (ع) در شهر انبار.

بخش سوم: سیاست علی (ع)

• معنای لغوی سیاست؛
• سلوک سیاسی علی (ع) پیش از خلافت؛
• سلوک سیاسی علی (ع) در زمان خلافت؛
• دو سیره همگون (رسول خدا (ص) و علی (ع))؛
• دو روش سیاسی ناهمگون (علی (ع) و معاویه)؛
• ایرادها و پاسخ ها:

۱. کوتاهی علی (ع) درکسب خلافت در زمان ابوبکر؛

۲. عزل معاویه، خلاف سیاست بود؛

۳. چرا علی (ع) از رفتن طلحه و زبیر به مکه جلوگیری نکرد؟

۴. عزل قیس از فرمانداری مصر و نصب محمدبن ابی بکر؛

۵. چرا علی (ع) آب فرات را بر لشکریان معاویه نبست؟

۶. شیوه برخورد با بعضی از اصحاب و بستگان و پناه آنان به معاویه؛

۷ چرا علی (ع) برای خود گارد مراقب نگذاشت؟

• سیاست های مدبرانه علی (ع) بعد از رحلت پیامبر (ص):

۱. امام و مشکلات سیاسی ابوبکر؛

۲. علی (ع) و مشاوره های سیاسی عمر؛

۳. علی (ع) مرجع مشکلات عثمان و معاویه.

بخش چهارم: قضا و قضاوت های علی (ع)

• علی (ع) در مسند قضا؛
• علی (ع) بهترین قاضی امت اسلامی؛
• موقعیت قضا و شرایط قاضی در فرمان علی (ع) به مالک اشتر نخعی؛
• شرایط قاضی؛
• مسئوولیت رئیس قوه قضائیه کشور اسلامی؛
• چند نمونه از برخورد امام (ع) با قضاوت خطاکار:

۱. عزل ابوالاسود دوئلی؛

۲. توبیخ شریح قاضی؛

۳. عمربن خطاب مورد اعتراض علی (ع)؛

• سفارش به امام حسن (ع):
• رعایت کامل موازین در هنگام داوری؛
• قضاوت های علی (ع) در زمان رسول گرامی اسلام (ص):

۱. یک نوزاد و دو پدر؛

۲. حکم فرار زناکار از رجم؛

۳. قضاوت درباره یک گاو؛

۴. یک نوزاد و سه پدر؛

۵. اسبی که مردی را کشت؛

• قضاوت های علی (ع) در زمان حکومت ابوبکر:

۱. مرد شرابخوار؛

۲. تازه مسلمان شرابخوار؛

• قضاوت های علی (ع) در زمان حکومت عمر:

۱. یک طفل و دو مادر؛

۲. کشف راز خیانت یک دوشیزه؛

۳. زنی که از ترس، اقرار به زنا کرد؛

۴. چوپان و زن؛

۵. مرده ای که امانت خود را مطالبه کرد؛

۶. نوزاد شش ماهه؛

۷. مادری که فرزند خود را انکار می کرد؛

۸. دختر یتیم گرفتار زن حسود؛

۹. زنای دسته جمعی؛

۱۰ زنجیر غلام و طلاق همسران؛

• قضاوت های علی (ع) در زمان حکومت عثمان:

۱. حاملگی زنی از پیرمرد ناتوان؛

۲. زنای زن ذمیه؛

۳. مطلقه ای با ادعای ارث؛

۴. جمجمه مرده و سنگ آتش زا؛

۵. کودک شش ماهه و رجم مادر؛

• قضاوت های علی (ع) در دوران خلافت خود:

۱. قتل دسته جمعی؛

۲و۳. استفاده از ریاضیات در حل مخاصمات؛

• الف: دو رفیق و هشت قرص نان؛
• ب: سه شریک و هفده شتر؛

۴. مرد زناکار؛

۵. زن زناکار؛

۶. نزاع دسته جمعی؛

۷. دو برادر به هم چسبیده؛

۸. برائت یک دوشیزه؛

۹. عروسی که پای چوبه دار رفت؛

۱۰. همکاری سه نفر در قتل یک نفر؛

۱۱. بی گناهی که تا پای دار رفت و آزاد شد؛

۱۲. عبد و مولای مجهول؛

• ارفاق های امام علی (ع) در مسند قضا.

بخش پنجم: علی (ع) و کارگزاران حکومت

• وظایف کارگزار؛
• ملاک گزینش کارمندان:

۱. ضوابط نه روابط؛

۲. تجربه و کاردانی؛

۳. حیا و عفت؛

۴. اصالت خانوادگی؛

۵. پیشگامان در نهضت اسلامی؛

• وظایف حاکم:

۱. تأمین حقوق مالی؛

۲. فرستادن بازرس و گماردن مأمور مخفی؛

۳. نظارت کامل بر اطرافیان؛

۴. مجازات فوری کارمند متخلف؛

۵. عزل کارمند خائن؛

• نحوه برخورد کارگزاران با مردم؛
• علی (ع) و کارگزاران خطاکار:

۱. عزل معاویه؛

۲. مصقَلة بن هبیره شیبانی؛

۳. توبیخ عثمان بن حنیف؛

۴. شکایت سوده از حاکم همدان؛

۵. عزل ابوالاسود دوئلی؛

۶. عزل ابن هرمه؛

• موضع گیری کارگزاران خطاکار در مقابل سختگیری امام (ع).

بخش ششم: سیره علی (ع) در امر به معروف و نهی از منکر

• بررسی واژه امر به معروف و نهی از منکر؛
• امر به معروف و نهی از منکر در قرآن؛
• اشکال و پاسخ؛
• شرایط امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام علی (ع):
• ۱. علم وآگاهی؛
• ۲. هماهنگی حرف و عمل؛
• ۳. جو ناپذیری؛
• درجات امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام علی (ع)؛
• امر به معروف و نهی از منکر در گفتار امام علی (ع)؛
• امر به معروف و نهی از منکر در رفتار امام علی {{ع}.

بخش هفتم: علی (ع) و فرقه های کلامی

• معنای لغوی و اصطلاحی علم کلام؛
• وجوه تسمیه علم کلام؛
• فرقه‌های کلامی؛
• طرح یک مسأله کلامی؛
• غُلات:
• سبب پیدایش غلات؛
• تحلیلی از ابن ابی الحدید در این باره؛
• نخستین غالی؛
• عاقبت عبدالله بن سبا و فرقه سبائیه؛
• دست آویزهای غلات؛
• نفی غالی گری در سخنان پیشوایان اسلام؛
• غلات و شیعیان؛
• خوارج:
• چگونگی پیدایش خوارج؛
• نمونه ای از تعصبات قبیله ای خوارج و دشمنی آنها با قریش؛
• نام‌های دیگر خوارج؛
• فرقه‌های خوارج؛
• عقاید کلامی خوارج؛
• احتجاجات علی (ع) با خوارج؛
• دیدگاه خوارج در مورد مرتکبان گناهان کبیره؛
• خوارج و فقر اندیشه.

بخش هشتم: رعایت حقوق اهل کتاب در حکومت علی (ع)

• اشکال اول:
• پاسخ؛
• اشکال دوم:
• پاسخ؛
• نمونه هایی از رفتار امام علی (ع) با اهل کتاب:
• علی (ع) و همسر مسیحی؛
• حقوق بازنشستگی برای مرد نصرانی؛
• علی (ع) در محکمه قضا؛
• اندوه شدید علی (ع) از تعدی یک زن غیر مسلمان؛
• توبیخ حاکم فارس به خاطر بدرفتاری با زرتشتیان؛
• علی (ع) و بحث آزاد با اهل کتاب:

۱. علی (ع) و اسقف؛

۲. علی (ع) و دانشمندان یهود و نصارا؛

۳. علی (ع) و رأس الجالوت؛

۴. پاسخ امام (ع) درباره خداشناسی؛

۵. علی (ع) و جمعی از یهودیان؛

۶. علی (ع) و یکی از نوادگان وصی موسی (ع).

بخش نهم: علی (ع) و اقتصاد

• واژه اقتصاد در فرهنگ اسلامی؛
• *تعریف اقتصاد؛

سیاست های کلی اقتصادی از دیدگاه امام علی (ع): ۱. جهت گیری کلی در برنامه ریزی اقتصادی؛

۲. عمران و آبادانی کشور؛

۳. جلوگیری از رشد انگل های اقتصادی؛

۴. امنیت اقتصادی؛

۵. رعایت حقوق محرومان در تعیین بودجه اقتصادی؛

۶. ریشه یابی علل تنگناهای اقتصادی؛

۷. فرد و اقتصاد؛

• تقسیم بندی اقتصاد:
• اقتصاد بازرگانی (تجارت)؛
• اهمیت بازرگانی (تجارت) در اسلام؛
• تجار و صنعتگران در فرمان امام (ع)؛
• فرمان مالک؛
• بازار در زمان حکومت امام (ع):
• نظارت مستقیم علی (ع) بر بازار؛
• متولی بازار؛
• وظایف متولی بازار؛
• نظارت بر رفتار متولی بازار؛
• توجه به تجارت اهل ذمه؛
• کشاورزی از دیدگاه امام علی (ع)؛
• امام علی (ع) و حقوق کارگران.

بخش دهم: جنگ های علی (ع) در دوران خلافت

• روان شناسی سه گروه شورشی؛
• جنگ جمل یا فتنه ناکثین:
• طلحه و زبیر و آغاز فتنه؛
• نقش عایشه و تحریکات او؛
• عزیمت ناکثین به سوی بصره؛
• عزیمت امام (ع) به سوی عراق؛
• حرکت امام به سوی بصره و اتمام حجت با سران ناکثین؛
• صف آرایی دو سپاه؛
• اقدامات امام (ع) برای جلوگیری از جنگ؛
• فرمان های امام (ع) قبل از شروع جنگ؛
• سپاه امام (ع) آماده رزم؛
• عایشه در صحنه ناکثین؛
• دلاوری های علی (ع) و سپاه اسلام؛
• پیروزی سپاه امام با پی شدن شتر عایشه؛
• تلفات جنگ جمل؛
• ورود امام (ع) به بصره و برخورد با مردم و اسیران؛
• اعزام عایشه به مدینه؛
• خروج امام (ع) از بصره؛
• جنگ صفین یا فتنه قاسطین:
• قاسطین؛
• علل وقوع جنگ صفین؛
• نامه معاویه به عمروبن عاص؛
• حرکت سپاه امام (ع) به سوی صفین؛
• ورود امام (ع) به صفین و محاصره فرات؛
• آخرین پیام ها؛
• مباحثه قاریان قرآن و حقانیت علی (ع)؛
• محرم وآتش بس و آغاز جنگ؛
• آغاز حمله همگانی؛
• لیله الهریر؛
• به نیزه کردن قرآن ها؛
• تسلیم امام (ع) و فراخوانی مالک؛
• تلفات جانی صفین؛
• مراجعت امام (ع) به کوفه و کناره گیری خوارج؛
• اعزام ابوموسی به دومه الجندل، و سفارش های امام (ع)؛
• حکمیت درباره چه بود و چه شد؟
• جنگ نهروان یا فتنه مارقین:
• پیشینه فکری خوارج؛
• سرآغاز فتنه خوارج و فعالیت های آنان؛
• جنایات خوارج در راه نهروان؛
• تصمیم امام؛
• عزیمت امام (ع) به سوی نهروان؛
• پرچم امان و بزرگواری دیگر؛
• آغاز جنگ و دستورهای اسلامی ـ انسانی امام (ع)؛
• سخنان حکیمانه امام (ع) یا اجساد خوارج؛
• پایان فتنه خوارج و بازگشت امام (ع) به کوفه.

بخش یازدهم: مروری برسال‌های آخر عمر علی (ع)

• سقوط مصر؛
• اعزام مالک اشتر به مصر؛
• شهادت مالک؛
• نامه امام (ع) به محمدبن ابی بکر پس از شهادت مالک؛
• عمروعاص در مصر؛
• چگونگی شهادت محمدبن ابی بکر؛
• پس از شهادت محمد بن ابی بکر؛
• غارت‌ها و دستبردهای معاویه؛
• سوختن علی (ع) از بی حمیتی مردم کوفه؛
• آخرین سخن امام (ع).

بخش دوازدهم: مظلومیت علی (ع)

• مظلومیت علی (ع) در احادیث؛
• نگرانی پیامبر (ص) از مظلومیت علی (ع)؛
• گریه رسول خدا (ص) بر مظلومیت علی (ع)؛
• تأثر فاطمه (س) در مظلومیت علی (ع)؛
• انعکاس مظلومیت علی (ع) در زیارت‌نامه آن حضرت؛
• درد دل با چاه؛
• نگاهی به مظلومیت علی (ع) بعد از رسول خدا (ص):
• ماجرای سقیفه
• انتخابی ناگوار؛
• مظلومیت علی (ع) در قضیه سقفیه:
• دفاع شبانه فاطمه (س) از مظلومیت علی (ع)؛
• خطبه شقشقیه؛
• مظلومیت علی (ع) در مصائب فاطمه زهرا (س)؛
• مأموران حکومت در خانه فاطمه (س)؛
• آتش زدن خانه وحی؛
• بردن امام (ع) به مسجد؛
• مظلومیت علی (ع) در جسارت دیگری به فاطمه (س):
• پاداش عمر به قنفذ؛
• مظلومیت علی (ع) در غصب فدک:
• درد دل فاطمه (س) با قبر پدر؛
• مظلومیت علی در تجهیز فاطمه:
• حزن و اندوه علی کنار قبر فاطمه؛
• مظلومیت علی در انتخاب خلیفه دوم؛
• مظلومیت علی در انتخاب خلیفه سوم:
• کیفیت انتخاب عثمان؛
• مظلومیت علی در ایام خلافت؛
• مخفی بودن قبر امام مظلومیتی دیگر؛
• مظلومیت علی بعد از شهادت:
• بخشنامه معاویه برای سب و لعن به علی (ع)؛
• چگونگی جعل احادیث در مورد امام علی (ع)؛
• کار نیک عمربن العزیز

بخش سیزدهم: شهادت/ آخرین برگ از حیات علی (ع)

• تاریخ شهادت؛
• سبب شهادت حضرت؛
• برک در شام؛
• عمروبن بکر در بصره؛
• ابن ملجم لعین در کوفه؛
• در ماه رمضان آخر؛
• صبحگاه خونین؛
• ضربت خوردن امام به روایتی دیگر؛
• شیون و غوغا در کوفه؛
• دستگیری ابن ملجم؛
• سفارش امام درباره قاتلش؛
• علی در خانه؛
• پزشکان بربالین امام؛
• حال امام در فاصله بین ضربت و شهادت؛
• اصحاب در محضر امام؛
• حجر بن عدی؛
• حبیب بن عمرو؛
• اصبغ بن نباته؛
• فرمان امیرالمؤمنین (ع) به امام حسن (ع)؛
• وصیت‌های حضرت:
• وصایای خصوصی؛
• وصایای عمومی؛
• وصیت امام درباره کیفیت غسل وکفن ودفن؛
• غسل و دفن شبانه حضرت علی (ع)؛
• اشعار امام حسن (ع) در رثاء پدر؛
• سخنان صعصعة بن صوحان در کنار قبر علی (ع)؛
• شهر کوفه غرق ماتم؛
• شیون و ماتم در شهادت علی (ع)؛
• در رثای علی (ع)؛
• شادی دشمنان علی (ع)؛
• خطبه امام حسن (ع) پس از شهادت پدر بزرگوارش؛
• کیفیت قصاص ابن ملجم قاتل علی؛
• کیفیت قصاص همدستان ابن ملجم؛
• ظاهر شدن قبر امام در زمان هارون؛
• فضیلت زیارت‌نامه حضرت امیر.

دربارهٔ پدیدآورنده

سید اصغر ناظم‌زاده‌

آیت‌الله سید اصغر ناظم‌زاده‌، (متولد ۱۳۲۳ش، قم)، از اساتید خارج حوزه علمیه قم می‌باشد. تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: محمد فاضل لنکرانی، ناصر مکارم شیرازی، جعفر سبحانی و مرتضی حائری یزدی به اتمام رساند. عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم، مسئول مرکز تحقیقات طب اسلامی امام صادق (ع)، رئیس هیئت امنا درمانگاه خیریه امام صادق(ع) از جمله فعالیت‌های وی است.

او علاوه بر تدریس در حوزه‏‌ علمیه، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله را به رشته تحریر درآورده است. «حیات امیرالمؤمنین علی، بحوث فی سیرته و فضائله و حکومته من طرق اهل السنه»، «مظهر ولایت»، «الفصول المائه فی حیاة ابی الائمه علی (ع)»، «اصحاب امام علی(ع)»، «سلسله مقالات سیره علوی»، «علی و جهاد» و «علی امام العارفین» برخی از این آثار است.

پیوند به بیرون

• پایگاه‌اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران
• وبگاه ویستا
• وبگاه خانه کتاب
• وبگاه پاتوق کتاب فردا