نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
خط ۲۸: خط ۲۸:
==[[نامه‌های نهج البلاغه|نامه‌ها]] ==
==[[نامه‌های نهج البلاغه|نامه‌ها]] ==
==حکمت‌ها==
==حکمت‌ها==
==مقدمه==
*آخرین بخش نهج البلاغه به حکمت‌ها و [[کلمات قصار]] اختصاص دارد. [[حکمت‌های نهج البلاغه]] دربرگیرنده مفاهیم [[اخلاقی]]، [[دینی]]، [[فرهنگی]] و [[اجتماعی]] در قالبی زیبا و بدیع است. حکمت‌ها هم از لحاظ [[تمثیل]] و شیوه گفتار و هم از لحاظ محتوا و مفهوم در اوج‌اند. [[حکمت‌های نهج البلاغه]] را می‌توان در موضوع‌های زیر دسته‌بندی کرد <ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 847.</ref>:
#[[علی از زبان علی]]<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 847.</ref>
#آموزه‌ها (مباحثی چون [[ایمان]]، [[اسلام]]، [[احکام]]، [[عبادات]]، شناخت‌شناسی، [[رهبری]] و مسائل [[اجتماعی]]، [[قرآن]]، برخی مفاهیم و...)<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 847.</ref>
#اندرزها ([[آدمی]] و آنچه با آن روبه‌روست، [[خردمندی]]، [[شکیبایی]] و...)<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 847.</ref>
*برای نمونه به چند [[کلام]] از آن [[حضرت]] اشاره می‌کنیم<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 847.</ref>:
#با [[مردم]] به‌گونه‌ای بیامیزید که اگر بمیرید، بر شما بگریند و اگر بمانید با شما [[دوستی]] کنند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۹</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 847.</ref>
#چون بر [[دشمن]] [[ظفر]] یافتی، عفو و گذشت را شکرانه پیروزی‌ات قرار ده<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 847.</ref>
#چون سرآغاز [[نعمت]] به شما رسد با کم‌سپاسی دنباله آن را نبرید<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۳</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 847.</ref>
#فرصت‌ها چون ابر در گذرند، پس از فرصت‌های خیر بهره گیرید<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 847.</ref>
#[[طمع]]، [[آدمی]] را بر لب آورَد ولی تشنه برگردانَد، ضمانت کند اما وفا نکند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۶۷</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 847.</ref>
#هر که [[راز]] خود را [[نهان]] دارد، [[اختیار]] آن همواره به‌دست او باشد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۵۳</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 848.</ref>
#سینه [[دانا]] گنجینه رازها و [[خوشرویی]] کمند دوستی‌ها و [[بردباری]]، [[نهان]] جایِ زشتی‌هاست<ref>نهج البلاغه، حکمت ۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 848.</ref>
#[[دنیا]] و [[آخرت]] دو [[دشمنی]] متفاوت و دو راه گوناگون‌اند، پس کسی که [[دنیا]] را [[دوست]] بدارد و بدان [[دل]] بندد، [[آخرت]] را [[دشمن]] دارد و از آن بدش آید و آن دو چونان خاور و باخترند و آن که بین آن دو جهت حرکت کند به هر یک نزدیک شود از دیگری دور گردد؛ و این دو چون دو [[همسر]] یک شوهرند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۰۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 848.</ref>
#در آغاز سرما، خود را از آن بپایید و در پایان، پذیرایش باشید، زیرا آنچه با درختان کند با شما نیز انجام دهد که آغاز آن می‌سوزاند و پایان آن می‌رویاند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۲۸</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 848.</ref>
#آن‌که پذیرای [[صبر]] نباشد بی‌تابی هلاکش سازد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۸۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 848.</ref>
==[[ویژگی‌های ممتاز نهج البلاغه]]==
==[[ویژگی‌های ممتاز نهج البلاغه]]==
==مقدمه==
==مقدمه==

نسخهٔ ‏۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۴۶

آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل نهج البلاغه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

نهج البلاغه نام کتابی که سید رضی (م ۴۰۶) از خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات کوتاه و نغز امیر المؤمنین(ع) گردآوری کرده است. دیگران هم پیش از سیّد رضی مجموعه‌هایی از سخنان آن حضرت را جمع کرده بودند،[۱] امّا کار سید رضی جامع‌تر و منظّم‌تر بود[۲].

مقدمه

  • نهج البلاغه گزیده سخنان امام علی بن ابی‌طالب است که شریف رضی در رجب سال ۴۰۰ قمری آن را تدوین کرده. سیدرضی علت تدوین نهج البلاغه را پس از نوشتن کتابی در فضایل امیرالمؤمنان (ع) به‌نام خصائص الائمة، درخواست جمعی از دوستان و اهل علم بیان می‌کند؛ تدوین کتابی که گزیده سخنان امام (ع) در زمینه‌ها و موضوعات گوناگون از خطبه‌ها و نامه‌ها و پندها و دانش زیستن را در بر داشته باشد. آن مردان فضل و دانش می‌دانستند که این سخنان، شگفتی‌های بلاغت و دُردانه‌های فصاحت و گوهرهای ادب و کلمات پرمغز و روشنگر دین و دنیاست و این مجموعه نفیس در هیچ کلام و کتابی یافت نشود، چون امیرمؤمنان (ع) سرچشمه فصاحت و زایش‌جای بلاغت است و از آن بزرگوار گنج فرهنگ و ادب و قانون‌های آن پدید آید و هر سخنوری بر شیوه و روش آن حضرت ره پوید و هر واعظ شیرین سخن رساگویی از او کمک گیرد[۳].
  • امام (ع) در این میدان گوی سبقت را از دیگران ربوده و پیش‌تاز است و دیگران وامانده، زیرا کلام آن حضرت سخنی است که نور و نشانه خدایی دارد و از آن رنگ و بوی سخن نبوی تراود. وی می‌گوید: در هر صورت به خواستشان پاسخ مثبت دادم که تألیف کتاب را بیاغازم، در حالی‌که می‌دانستم در آن سودی بزرگ است و بلندآوازه شود و اجر آخرت ذخیره کنم[۴][۵].
  • سیدرضی نهج البلاغه را در سه فصل خطبه‌ها[۶]، نامه‌ها[۷] و حکمت‌ها[۸] تدوین کرد. او خود می‌نویسد: پس به توفیق الهی، کار تألیف را با گل‌چین خطبه‌های شروع کردم و آن‌گاه به سراغ‌نامه‌های نیکو و سپس پندهای زیبا و کلمات حکمت‌آمیز رفتم و هر یک از این سه را در بخشی جداگانه آوردم و برگ‌هایی نانوشته در کنارش نهادم تا کلماتی را که احیاناً جامانده یا بعداً به‌دست آید اضافه کنم؛ و چنانچه کلامی از حضرت یافتم که در اثنای گفت‌وگو و یا پاسخِ پرس‌وجو بوده یا برای هدفی دیگر غیر از سه عنوان ذکر شده و قراری که‌بنیان گردیده، باشد، در ضمن هر یک از بخش‌هایی که مناسب و هم‌خوانی بیشتری با هدف آن داشته باشد قرار دهم. و چه بسا آنچه برگزیدم با آن فصل‌ها مناسب نباشد و کلمات زیبایی باشد که از نظر نظم و نسق هماهنگ نیاید؛ و این بدان جهت است که می‌خواستم نکته‌ها و سخنان و روشنگر را بیاورم و قصدم صرفاً پیوستگی و هماهنگی نبوده است[۹][۱۰].
  • نهج البلاغه پس از تدوین تا به امروز کانون توجه دانشمندان و اندیشمندان قرار گرفته است. به‌طوری که بسیاری از اهالی فضل و دانش از مکتب‌ها و نحله‌های گوناگون با مطالعه آن، زبان به ستایش گشوده و محتوای والای آن را ستوده‌اند. به‌نظر می‌رسد، در این امر علل و عوامل گوناگونی دخالت دارند تا مجموعه آن‌ها جایگاه ویژه‌ و رفیعی برای این کتاب رقم بزند. برخی از این عوامل را می‌توان به شرح زیر مورد توجه قرار داد:
  1. شخصیت والا و برتر امیرمؤمنان (ع) و جایگاه ویژه او در اسلام و جامعیت او در همه مراتب و ویژگی‌های منحصربه‌فردش که او را در میان اصحاب ویژگی‌ خاص بخشیده است.
  2. فصاحت و بلاغت کلام امام که کلام او را پس از قرآن کریم و بلاغت نبوی در نقطه اوج قرار داده است.
  3. جامعیت و گسترش موضوعات نهج البلاغه، به‌طوری که مفاهیم بسیاری را در خود جای داده است.
  4. نهج البلاغه گویای بخشی از زندگی انسانی الهی است که توانست در دوران زمام‌داری خود و در کوران بحران‌هایی که قاسطین و ناکثین و مارقین بر سر راهش ایجاد کردند، از عهده وظیفه زمام‌داری به نحو احسن برآید.
  5. نهج البلاغه گویای تاریخ تطورات سیاسی جامعه پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) است.
  6. این کتاب، بیانگر روحیه‌های گوناگون مردمان و به تعبیر دیگر، بیانگر روان‌شناسی اجتماعی است.
  7. این کتاب، بیانگر راستین اصول اسلام، قرآن، عدالت و آزادی و دست‌یابی به حیات طیبه است[۱۱].

نگاهی به محتوای نهج البلاغه

خطبه‌ها

نامه‌ها

حکمت‌ها

ویژگی‌های ممتاز نهج البلاغه

مقدمه

گستره وسیع موضوعی

جامعیت

  • نهج البلاغه همه گونه‌های افراد بشر را در هر سطح از نیازمندی پوشش می‌دهد، یعنی اگر فیلسوفی با نگاه ژرف فلسفی به نهج البلاغه نظر افکند، بهره خویش را از این کتاب می‌برد، همان‌گونه که یک فقیه و اصولی می‌تواند مطلوب خود را از آن به‌دست آورد؛ در عین‌حال که یک فرد ساده و معمولی نیز می‌تواند با مطالعه نهج البلاغه برحسب نیاز خود بهره وافی را ببرد. استاد مطهری در بیان جامعیت نهج البلاغه می‌گوید: از امتیازات برجسته سخنان امیرالمؤمنین که به‌نام نهج البلاغه امروز در دست ماست، این است که محدود به زمینه خاصی نیست. علی به تعبیر خودش تنها در یک میدان اسب نتاخته است، در میدان‌های گوناگون –که احیاناً بعضی با بعضی متضاد است- تکاور بیان را به جولان آورده است. نهج البلاغه شاهکار است، اما نه‌تنها در یک زمینه مثلاً موعظه یا حماسه یا فرضاً عشق و غزل یا مدح و هجا و غیره، بلکه در زمینه‌های گوناگون که شرح خواهیم داد این‌که سخن شاهکار باشد ولی در یک زمینه، البته زیاد نیست و انگشت‌شمار است ولی به هر حال هست. این‌که در زمینه‌های گوناگون باشد در حد معمولی نه شاهکار، فراوان است، ولی این که سخنی شاهکار باشد و در عین حال محدود به زمینه خاصی نباشد از مختصات نهج البلاغه است[۱۹][۲۰]

جاودانگی

  • مباحث مطرح شده در کتاب نهج البلاغه، ظرف زمان و مکان را درنوردیده و در هر حال برای افراد قابل استفاده است و این یکی از ویژگی‌های خاص نهج البلاغه به‌شمار می‌رود و می‌توان ادعا کرد که آثار دیگر، گرچه ممکن است در زمان خود با اقبال مواجه شده باشند، اما هیچ یک برای هر عصر و نسل مورد استفاده نبوده است. ریشه این مبحث را می‌توان در علم الهی صاحب نهج البلاغه جست. از آن‌جا که ریشه علم صاحب نهج البلاغه مبتنی بر علم لدنی و وحی است، از این‌رو محصول آن نیز با علوم دیگران متفاوت است، زیرا در علم الهی و قرآنی یقین بر شک مقدم است، درست نقطه مقابل دستاوردهای بشری که از شک شروع و با تجربه فرضیه‌های گوناگون اثبات یا رد می‌شود. این مسئله منشأ تفاوت میان علم الهی و علم بشری است که خداوند سبحان علم خویش را به اولیای خاص خودش منتقل کرده است[۲۱]
  • بر این اساس، علم صاحب نهج البلاغه از اصالت ذاتی برخوردار است و به عنوان قانون در بستر زمان جاری می‌شود. از این‌رو نهج البلاغه متعلق به زمان خاصی نیست و کلامی جاودانه است[۲۲]

کتاب‌شناسی نهج البلاغه

مقدمه

شروح نهج البلاغه

  • نهج البلاغه همواره مورد توجه و موشکافی اهل علم بوده و بسیاری از علما به شرح و تفسیر آن مبادرت ورزیده‌اند. شرح‌نویسی بر نهج البلاغه از عصر شریف رضی شروع شد و تاکنون ادامه دارد. از کسانی که به شرح نهج البلاغه مبادرت ورزیده‌اند، می‌توان به افراد زیر اشاره کرد[۲۳]:
  1. شرح نهج البلاغة ضیاءالدین ابوالرضا فضل الله بن علی راوندی. وی نسخه اصلی نهج البلاغه را به خط مؤلف در بغداد یافته و در ربیع الاول سال ۵۱۱ ق کتاب را استنساخ کرده، سپس به شرح و تعلیق بر آن پرداخته است[۲۴]
  2. شرح نهج البلاغة: افضل الدین حسن بن علی بن احمد بن علی ماه‌آبادی. شرح وی پیش از سال ۵۸۵ بر نهج البلاغه نوشته شده است[۲۵]
  3. اعلام نهج البلاغة: علی بن ناصر سرخسی. شارح پیش از سال ۶۴۵ ق به توضیح لغات مشکل نهج البلاغه مبادرت ورزیده است[۲۶]
  4. معارج نهج البلاغة: ابوالحسن علی بن زید بیهقی (م: ۵۶۵ ق). این شرح در واقع نخستین شرحی است که بر نهج البلاغه نگاشته شده و سرشار از نکات دقیق علمی است[۲۷]
  5. منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (۲ جلد): قطب الدین ابوالحسین سعید بن هبة الله راوندی معروف به قطب راوندی (م: ۵۷۳ ق). از شروح مهم و معروف نهج البلاغه که در سال ۵۶۶ ق به اتمام رسید[۲۸]
  6. حدائق الحقایق فی تفسیر دقائق افصح الخلائق (قرن ششم): نوشته قطب الدین ابوالحسن محمد بن حسین بیهقی کیذری نیشابوری. شرحی ادبی، لغوی و کلامی و سرشار از نکات بدیع که از بهترین شروح است[۲۹]
  7. شرح نهج البلاغة (۶ جلد): ابوالفضل یحیی بن ابی طی حمید بن ظافر طائی بخاری حلبی (م: ۶۳۰ ق). وی از بزرگان علمای شیعه بوده است[۳۰]
  8. شرح نهج البلاغة (۲۰ جلد): عزالدین عبدالحمید بن هبة الله مدائنی معتزلی معروف به ابن ابی الحدید (م: ۶۵۶ ق). وی از سرآمدان دانشمندان زمان خود بود و صاحب تألیفات فراوان. در علم تاریخ نیز تبحری خاص داشت. از این‌رو شرح وی موضوعات مختلفی چون ادب، کلام، فقه، اخلاق، انساب و تاریخ را در خود جای داده است[۳۱]
  9. مصباح السالکین لنهج البلاغة (۵ جلد): کمال الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی (م: ۶۹۹). وی عالمی ربانی و فیلسوفی متبحر و جامع علوم زمان خویش بود. ابن میثم شرح خود بر نهج البلاغه را به سال ۶۷۷ ق به اتمام رساند. این شرح به لحاظ تفسیر متن و تبیین معانی از بهترین شروح نهج البلاغه است. روش شارح در شرح این‌گونه است که ابتدا به نقل خطبه پرداخته و در صورتی‌که خطبه طولانی باشد، در چند بخش بخش آن را شرح داده است. او شرح خود را با عبارت "اقول" آغاز می‌کند و در ابتدا به شرح مفردات می‌پردازد. وی در شرح مفردات گاه به آیات کریمه، احادیث و شعر استشهاد می‌کند. او افزون بر شرح مفردات به جنبه‌های ادبی و بلاغی سخن امام نیز توجه دارد و آن‌ها را در شرح خود ذکر می‌کند. شارح هم‌چنین بحث خود را با بررسی مفاهیم فلسفی و گاه عرفانی در بخش‌های مجزا، غنا می‌بخشد[۳۲]
  10. اختیار مصباح السالکین لنهج البلاغة (۱ جلد): کمال الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی (م: ۶۹۹). تلخیصی از شرح کبیر شارح که آن را در یک جلد تنظیم و در اختیار همگان گذاشته است[۳۳]
  11. منهاج الولایة فی شرح نهج البلاغة (۲ جلد): جمال السالکین عبدالباقی صوفی تبریزی (م: ۱۰۴۹)، متخلص به باقی و ملقب به دانشمند، از بزرگان شعر و ادب و فلسفه و از مشاهیر خوش‌نویسان نسخ و ثلث در دوره صفویان است. شرح مذکور، شرحی فلسفی – عرفانی است، با استناد به سخنان عرفا و استشهاد به اشعار شاعرانی چون مولوی عطار، و محمود شبستری. این کتاب به دوازده موضوع مهم در نهج البلاغه با نثر فارسی روان و آمیخته به عربی، پرداخته است[۳۴]
  12. شرح نهج البلاغة (۲ جلد): میرزا محمد باقر نواب لاهیجی. شارح در شرح خود، بیشتر گرایش کلامی، فلسفی و عرفانی را مد نظر قرارداده و گاه نکات تاریخی را نیز ذکر کرده است[۳۵]
  13. ارشاد المؤمنین الی معرفة المبین: سید یحیی بن ابراهیم حجاف (م: ۱۱۰۲ ق). این شرح محل اتصال سه نگرش گوناگون به نهج البلاغه است: نگرش امامی (از جانب سیدرضی، گردآورنده نهج البلاغه)، نگرش معتزلی (از جانب ابن ابی الحدید که غالب آرای او در ارشاد المؤمنین آورده شده است) و نگرش زیدی (از جانب یحیی ابن ابراهیم). در این شرح از هر یک از این سه گرایش بهره گرفته شده است[۳۶]
  14. منهاج البراعة (۱۴ جلد): سید حبیب الله خویی (م: ۱۳۲۴ ق). از شرح‌های سودمند و مفصل نهج البلاغه است (نک: منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة؛ خویی، حبیب الله)[۳۷]
  15. تکملة منهاج البراعة (۷ جلد): نویسندل شرح منهاج البراعة موفق به اتمام شرح خود نشد و آیت الله حسن حسن‌زاده آملی و آیت الله کوه‌کمره‌ای آن را تکمیل و منتشر کردند[۳۸]
  16. فی ظلال نهج البلاغة: محمد جواد مغنیه. نویسنده پس از ذکر هر خطبه، واژگان مهم و کلیدی خطبه را شرح می‌دهد و سپس ساختار ادبی، پیام‌ها و مفاد کلام امیرالمؤمنین را بیان می‌کند. این کتاب با عنوان در سایه‌سار نهج البلاغه به زیور طبع آراسته شده است[۳۹]
  17. بهج الصباغة فی شرح نهج البلاغة (۱۴ جلد): محمد تقی شوشتری. نویسنده عالمی ربانی و جامع علوم اسلامی بود. وی در شرح خود روش موضوعی را انتخاب کرده است[۴۰]
  18. شرح و تفسیر نهج البلاغه (۲۷ جلد): محمد تقی جعفری (م: ۱۳۷۶ ش). عالم ربانی و فیلسوف توانا که شرحی مفصل بر نهج البلاغه نوشته و بسیاری از نکات و دقایق ادبی، فلسفی و کلامی را در شرح خود جای داده است. این شرح از جهاتی چند دارای اهمیت و به‌عبارتی منحصر به فرد است[۴۱]
  19. مفتاح السعادة فی شرح نهج البلاغة (۱۴ جلد): محمد تقی قائنی. شرحی فلسفی بر نهج البلاغه که به زبان عربی تألیف شده است[۴۲]
  20. پیام امام امیر المؤمنین (تاکنون ده مجلد به طبع رسیده است): زیر نظر آیت الله ناصر مکارم شیرازی. نویسنده در جرگه علما، مراجع، مفسران قرآن و فقهای تراز اول معاصر است که شرحی مفصل و سودمند بر نهج البلاغه نگاشته است[۴۳]
  21. منشور جاودانه: سید جمال الدین دین‌پرور. از علمای معاصر و محققانی که به‌طور خاص بر کتاب نهج البلاغه متمرکز شده و سال‌های زیادی از عمر خود را در تحقیق و پژوهش این کتاب شریف گذرانده شده. وی روش موضوعی را برای شرح خود برگزیده است. جلد نخست این شرح سال ۱۳۹۰ خورشیدی به طبع رسید و حاوی شرح ۴۰ خطبه اول نهج البلاغه است[۴۴][۴۵]

=ترجمه‌های نهج البلاغه

مقدمه

نسخه‌های تصحیح‌شده از متن نهج البلاغه

  1. تصحیح و شرح شیخ محمد عبده: اولین متن تصحیح‌شده نهج البلاغه که در سال ۱۳۰۲ خورشیدی منتشر شده است[۴۹]
  2. تصحیح و شرح مرحوم علی نقی فیض الاسلام[۵۰]
  3. تصحیح دکتر صبحی صالح: مصحح که خود از عالمان علوم بلاغت و ادبیات بوده، توانسته است متنی منقح و کم‌اشکال از نهج البلاغه ارائه دهد[۵۱]
  4. تصحیح بنیاد نهج البلاغه: این متن با تمام نسخه‌های قدیمی موجود و با برخی نسخه‌هایی که در کشورهای دیگر نیز وجود داشته، مقابله شده است. این نسخه با زحمات چندین نفر از اساتید به‌ویژه استاد گران‌قدر و محقق پژوهنده، استاد عزیزالله عطاردی، صورت پذیرفت و می‌توان مدعی شد که در حال حاضر بهترین نسخه موجود است[۵۲]

مصادر نهج البلاغه

مقدمه

  • شریف رضی از آن‌جا که خود از راویان موثق و حدیث‌شناسی پژوهشگر به‌شمار می‌رفت و در تدوین نهج البلاغه نیز بیشتر موضوع فصاحت و بلاغت را مورد توجه قرار داده و بنای او از تدوین کتاب در واقع خلق کتابی ادبی بود، از ذکر اسناد روایات نهج البلاغه خودداری کرده است. از این‌رو برخی محققان شیعی به بررسی و تحقیق در مصادر و اسناد نهج البلاغه پرداختند. از جمله این کتاب‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
  1. مدارک نهج البلاغة و دفع الشبهات عنه: سید هادی کاشف الغطاء (م: ۱۳۶۱ ق)[۵۳]
  2. مصادر نهج البلاغة فی مدارک نهج البلاغة: سید هبة الدین شهرستانی (م: ۱۳۸۶ ق)[۵۴]
  3. استناد نهج البلاغة: امتیاز علیخان عرشی. این کتاب در مجموعه، منابع ۱۰۵ خطبه، ۳۷ نامه و ۷۹ حکمت را مشخص کرده است[۵۵]
  4. مصادر نهج البلاغة و اسانیده: عبدالزهراء حسینی خطیب. مؤلف در مسندسازی نهج البلاغه کوششی بلیغ داشته و در این راه از حشو و زوائد و اغراق در تعداد مصادر خودداری ورزیده است. این کتاب که در ۴ جلد تدوین شده، منابع ۱۴۴ خطبه، ۶۸ نامه، ۳۴۰ حکمت را مشخص کرده است[۵۶]
  5. نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغة: محمد باقر محمودی. این کتاب در ۱۴ جلد منتشر شده و بیش از ۸۰ درصد مطالب نهج البلاغه را مستند کرده است[۵۷]
  6. مدارک نهج البلاغه: آیت الله رضا استادی[۵۸]
  7. پژوهشی در اسناد و مدارک نهج البلاغه: سید محمد مهدی جعفری[۵۹]
  8. پرتوی از نهج البلاغه: سید محمد مهدی جعفری[۶۰]

مستدرک نهج البلاغة

فرهنگ‌های نهج البلاغه

مقدمه

  1. معجم الفاظ نهج البلاغة، محمد دشتی؛
  2. الکاشف، سید جواد مصطفوی؛
  3. قاموس نهج البلاغه، محمد علی شرقی؛
  4. فرهنگ واژگان نهج البلاغه، منصور پهلوان؛
  5. فرهنگ لغات نهج البلاغه،کریم زمانی؛
  6. مفردات نهج البلاغة، علی اکبر قرشی؛
  7. معجم اعراب و ألفاظ نهج البلاغة، ام‌البنین خالقیان؛
  8. فرهنگ برابرهای فارسی نهج البلاغه، احمد خاتمی[۶۲]

فهرست‌های موضوعی نهج البلاغه

  1. فهرست موضوعی صبحی صالح؛
  2. فهرست موضوعی نهج البلاغة مصحح، نسخه بنیاد نهج البلاغة؛
  3. الهادی الی موضوعات نهج البلاغة، آیت الله علی مشکینی؛
  4. المعجم الموضوعی، اویس کریم؛
  5. تصنیف نهج البلاغة، لبیب بیضون؛
  6. فرهنگ آفتاب، عبدالمجید معادیخواه؛
  7. فرهنگ موضوعی نهج البلاغه، احمد خاتمی[۶۳]

دانشنامه‌های فارسی

  1. دانشنامه امام علی (ع)، زیر نظر علی‌ اکبر رشاد؛
  2. دانشنامه امیرمؤمنان بر پایه قرآن سنت و تاریخ، زیر نظر محمد محمدی ری‌شهری[۶۴]

آشنایی با نهج البلاغه

  1. آشنایی با نهج البلاغه، محمد مهدی جعفری؛
  2. پرتوی از نهج البلاغه، محمد مهدی جعفری؛
  3. آشنایی با نهج البلاغه، حمید رضا شیخی؛
  4. چشمه خورشید، مصطفی دلشاد تهرانی؛
  5. در محضر خورشید، سید جمال الدین دین‌پرور؛
  6. مقدمه‌ای بر مصادر نهج البلاغه، حسن حسن‌زاده آملی؛
  7. مجموعه آشنایی با نهج البلاغه (۱۸ جلد)، محمد دشتی؛
  8. با نهج البلاغه آشنا شویم، علی موحدی ساوجی؛
  9. کلام جاودانه، محمد رضا حکیمی؛
  10. در پیرامون نهج البلاغه، هبة الدین شهرستانی؛
  11. مجموعه مقالات پیرامون نهج البلاغه، جمعی از نویسندگان؛
  12. بحثی کوتاه پیرامون نهج البلاغه و مدارک آن، رضا استادی؛
  13. مدارک نهج البلاغه، رضا استادی؛
  14. سیری در نهج البلاغه، مرتضی مطهری؛
  15. جست‌وجویی در نهج البلاغه، محمد مهدی شمس الدین؛
  16. پژوهشی کوتاه پیرامون نهج البلاغه، هیئت تحریریه بنیاد نهج البلاغه؛
  17. مجموعه کاوشی در نهج البلاغه؛
  18. شناخت نهج البلاغه، محمود صلواتی؛
  19. مجموعه فصلنامه‌های نهج البلاغه؛
  20. نرم‌افزار دانشنامه علوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری[۶۵]

نظرات برخی ادبای مشهور درباره کلام امام علی (ع)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ استاد عزیزالله عطاردی در یک پژوهش سودمند، به ۷۰ مورد اشاره و آن مجموعه‌ها را معرفی می‌کند. ر.ک: نشریه «گلستان قرآن»، شماره ۱ و ۲، مقاله «کلام علی ما قبل نهج البلاغه»
  2. ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۸۴.
  3. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 843 -844.
  4. ↑ نک: مقدمه نهج البلاغه
  5. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 844.
  6. ↑ شامل ۲۴۱ خطبه
  7. ↑ شامل ۷۹ نامه
  8. ↑ شامل ۴۸۰ حکمت
  9. ↑ نهج البلاغة پارسی، ص ۱۷
  10. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 844.
  11. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 844 -845.
  12. ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱
  13. ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱
  14. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 848.
  15. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 848.
  16. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 848.
  17. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 849.
  18. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 849.
  19. ↑ سیری در نهج البلاغه [مجموعه آثار]، مرتضی مطهری، ج ۱۶، ص ۳۷۳
  20. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 849.
  21. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 850.
  22. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 849.
  23. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 850.
  24. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 850.
  25. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 850.
  26. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 850.
  27. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 850.
  28. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 850.
  29. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 851.
  30. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 851.
  31. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 851.
  32. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 851.
  33. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 851.
  34. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 851.
  35. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 852.
  36. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 852.
  37. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 852.
  38. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 852.
  39. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 852.
  40. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 852.
  41. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 852.
  42. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 852.
  43. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 852.
  44. ↑ نک: منشور جاودانه، سیدجمال الدین دین‌پرور
  45. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 853.
  46. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 853.
  47. ↑ نک: ترجمه نهج البلاغه [قرن پنجم]
  48. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 853.
  49. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 854.
  50. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 854.
  51. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 854.
  52. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 854.
  53. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 854.
  54. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 854.
  55. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 854.
  56. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 854.
  57. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 854.
  58. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 855.
  59. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 854.
  60. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 855.
  61. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 855.
  62. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 855.
  63. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 855.
  64. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 855.
  65. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 856.
  66. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 857.
  67. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 857.
  68. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 857.
  69. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 857.
  70. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 857.
  71. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 857.
  72. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 857.
  73. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 857.
  74. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 858.
  75. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 858.
  76. ↑ برای آشنایی بیشتر با این کتاب، از جمله ر.ک: «شگفتی‌های نهج البلاغه»، ترجمه فخرالدین حجازی، «کلام جاودانه»، محمدرضا حکیمی «دانستنی‌های نهج البلاغه»، حسین اسرار، «اسناد و مدارک نهج البلاغه»، محمد دشتی، «شناخت نهج البلاغه»، همان، «نهج البلاغه چیست؟» هبة‌الدین شهرستانی، «یادنامه کنگره نهج البلاغه»، «دانشنامه امام علی»، ج ۱۲، فصلنامه «وقف، میراث جاویدان» شماره ۲۵ و ۲۶ (ویژۀ نهج البلاغه)
  77. ↑ مینای قلم، جواد محدثی، ص ۱۹۲، بخشی از مقاله «نهج البلاغه کتاب دل»
  78. ↑ ر.ک: فصلنامه «فرهنگ جهاد»، شماره ۲۱ و ۲۲ (ویژه نامه امام علی)، مقاله «نهج البلاغه امیر بیان از نگاه عالمان»، و «نهج البلاغه در بیان و قلم عالمان غیر شیعی» صحیفه حوزه (ضمیمه جمهوری اسلامی) اسفند ۱۳۷۹، شماره ۲۰
  79. ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۸۴.

الگو:نهج البلاغه

الگو:کتاب‌های حدیثی شیعه

برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=نهج_البلاغه&oldid=218734»