آرزو: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'رده:اتمام لینک داخلی' به '') |
||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
[[رده:مدخل نهج البلاغه]] | [[رده:مدخل نهج البلاغه]] | ||
[[رده:مدخل]] | [[رده:مدخل]] | ||
نسخهٔ ۲۰ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۹:۵۰
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- مدخل‌های وابسته به این بحث:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آرزو (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- امل و آرزو از ویژگی‌های انسان است. آرزو به معنای میل و اشتیاق برای رسیدن به مقصودی در آینده است. وجود آرزو و امید، انگیزه حرکت و تلاش انسان‌ها به‌سوی آینده را شکل می‌دهد. پیامبر (ص) در کلامی امید به آینده و آرزو را مایه رحمت برای امّت خود می‌داند و می‌فرماید: "اگر نور امید نبود، هیچ مادری فرزندش را شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی نهالی نمی‌کاشت." یعنی حرکت‌های انسانی مفهومی نداشت. جنبه مثبت آرزو، که از آن به امید نیز تعبیر می‌شود، امری بسیار سازنده، مفید و پسندیده است. اما اگر اراده انسان بر انجام کارهای دنیوی و بهره بردن از خوشی‌های زندگی به خیال عمر طولانی معطوف شود، توجه انسان غرق در امور دنیوی می‌گرداند و در نتیجه فکر و اندیشه انسان را از اصل و هدف آفرینش که رسیدن به کمال مطلق است، بازمی‌دارد. در فرهنگ دین از این امر تعبیر به "آرزوی دراز" یا "طول امل" شده است که آن‌را امری نکوهیده برشمرده‌اند. امام علی (ع) آرزوی دراز را نکوهش کرده و در ۱۶ مورد با تعابیر گوناگون در نهج البلاغه از آن یاد می‌کند و مردمان را متوجه دوری از آرزوهای دراز و دست نیافتنی می‌کند[۱].
- آرزوی دراز موجب فراموشی مرگ است[۲]؛ آرزوی دراز موجب غفلت و فراموشی است[۳]؛ آرزوی دراز موجب دل‌بستگی به دنیاست[۴]؛ آرزوی دراز برآورده نمی‌شود[۵]؛ اندیشه را تباه می‌کند؛ موجب فراموشی یاد خدا می‌شود و انسان را فریب می‌دهد[۶]؛ موجب زوال اخلاق است[۷]؛ توبه را به تأخیر می‌اندازد[۸].امام (ع) در تعبیری آرزوی دراز را به سراب مانند کرده‌اند که بیننده‌اش را می‌فریبد[۹].
- دامنه آرزوهای آدمی هرگز محدود نمی‌شود و هرگاه به یکی از آرزوهایش برسد، آتش آرزوی دیگر در دل او زبانه می‌کشد و نیروهایش را برای وصول به آن بسیج می‌کند، بلکه گاه رسیدن به یک آرزو سبب دل‌بستگی به چند آرزوی دیگر می‌شود، زیرا معمولاً آرزوها به یکدیگر پیوند خورده‌اند. با توجه به این واقعیت‌ها، نه فرصتی برای او باقی می‌ماند و نه نیرو و امکانی تا به آخرت توجهی نشان دهد. از این‌رو گرچه آرزو و امید در حد معقول برای زندگی انسان امری مهم و مفید است، اما از آن‌جا که تن دادن به خواسته‌های نفس موجب آرزوهای دراز و دست‌نیافتنی و اسارت انسان در دام دنیا و دنیاطلبی می‌شود، امام (ع) انسان‌ها را از دل سپردن به آرزوهای دراز منع کرده‌اند و ضمن توجه‌دادنِ آنان به زمان حال در عبارتی می‌فرماید: به راستی که عمر تو را در گرو اجل و آینده‌ات در گرو آرزوست، امّا هنگامی که در آن به سر می‌بری هنگام کار است (پس فرصت را از دست مده و کاری کن)[۱۰].
آرزوی پیامبر
امید در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم
در این دسته از آیات خداوند پیامبر خود را امید می‌دهد و او را از فضل خود آگاه می‌سازد. آثار این فضل را در حیات معنوی و در برخورد با مشکلات بیان می‌کند.
- ﴿وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْءٍ وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا﴾[۱۱]
- ﴿سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ﴾[۱۲]
- ﴿إِلَّا رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ إِنَّ فَضْلَهُ كَانَ عَلَيْكَ كَبِيرًا﴾[۱۳]
- نکته: در تمام این آیات اهمیت این فضل خدا بازگو شده: ﴿وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُ﴾[۱۴] حتی می‌گوید که این فضل بسیار بزرگ است: ﴿إِنَّ فَضْلَهُ كَانَ عَلَيْكَ كَبِيرًا﴾[۱۵]. و نکات تربیتی آن مشخص شده است[۱۶].
امید به فضل پیامبر در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم
- ﴿وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا مَا آتَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَيُؤْتِينَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَرَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّهِ رَاغِبُونَ﴾[۱۷]
- ﴿يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ مَا قَالُوا وَلَقَدْ قَالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَكَفَرُوا بَعْدَ إِسْلَامِهِمْ وَهَمُّوا بِمَا لَمْ يَنَالُوا وَمَا نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْنَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ يَتُوبُوا يَكُ خَيْرًا لَهُمْ وَإِنْ يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ عَذَابًا أَلِيمًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمَا لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ﴾[۱۸]
- نکته: در این دوآیه فوق این محور مطرح گردیده است که مؤمنان راستین امیدوار به فضل و عطایای خدا و رسولش محمد (ص) هستند. این امید در مقابل یأس است[۱۹].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 45- 46.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه‌های ۲۸ و ۴۲
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۳۲
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۲۸
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۲۸
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۸۵
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۵
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۸
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 46.
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 46.
- ↑ «و اگر بخشش و بخشایش خداوند بر تو نبود گروهی از ایشان به بیراه کردن تو کوشیده بودند حال آنکه جز خودشان را بیراه نمی‌کنند و به تو هیچ زیانی نمی‌رسانند و خداوند کتاب و فرزانگی بر تو فرو فرستاد و به تو چیزی آموخت که نمی‌دانستی و بخشش خداوند بر تو سترگ است» سوره نساء، آیه ۱۱۳.
- ↑ «به سوی آمرزشی از پروردگارتان و بهشتی پیشگام شوید که پهنای آن به پهنای آسمان‌ها و زمین است، برای کسانی آماده شده است که به خداوند و پیامبرانش ایمان دارند، این بخشش خداوند است که به هر کس بخواهد می‌بخشد و خداوند دارای بخشش سترگ است» سوره حدید، آیه ۲۱.
- ↑ «مگر به بخشایشی از پروردگارت که بخشش وی بر تو بزرگ است» سوره اسراء، آیه ۸۷.
- ↑ «و هنگامی که خبری از ایمنی یا بیم به ایشان برسد آن را فاش می‌کنند و اگر آن را به پیامبر یا پیشوایانشان باز می‌بردند کسانی از ایشان که آن را در می‌یافتند به آن پی می‌بردند و اگر بخشش و بخشایش خداوند بر شما نمی‌بود (همه) جز اندکی، از شیطان پیروی می‌کردید» سوره نساء، آیه ۸۳.
- ↑ «مگر به بخشایشی از پروردگارت که بخشش وی بر تو بزرگ است» سوره اسراء، آیه ۸۷.
- ↑ سعیدیان‌فر، محمد جعفر و ایازی، سید محمد علی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۱، ص ۱۸۱.
- ↑ «و اگر آنها به آنچه خداوند و پیامبرش به آنان داده‌اند خرسند می‌شدند و می‌گفتند:» سوره توبه، آیه ۵۹.
- ↑ «به خداوند سوگند می‌خورند که (سخنی) نگفته‌اند در حالی که بی‌گمان کلمه کفر (آمیز) را بر زبان آورده‌اند و پس از اسلام خویش کفر ورزیده‌اند و به چیزی دل نهادند که بدان دست نیافته‌اند و کینه‌جویی نکرده‌اند مگر بدان روی که خداوند و پیامبرش با بخشش خویش آنان را» سوره توبه، آیه ۷۴.
- ↑ سعیدیان‌فر، محمد جعفر و ایازی، سید محمد علی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۱، ص ۱۸۱.