اذان

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

اذان در تاریخ اسلامی | اذان در حدیث | اذان در فقه اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اذان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

اذان به معنای اعلام است. این عمل که شعار فراخوانی مسلمین به نماز است در اوایل هجرت نبوی تشریع شد.

اذان در واقعه کربلا

• در حادثه کربلا چند مورد، به کار گرفته شده است. یکی آنگاه که کاروان حسین با سپاه حر در ذوحسم در مسیر کربلا مواجه شد. هنگام ظهر فرا رسید؛ امام حسین به حجاج بن مسروق فرمود: اذان بگو. اذان گفته شد و امام حسین(ع) نماز جماعت خواند. سپاه حر نیز به آن حضرت اقتدا کرد مورد دیگر در شام و بارگاه یزید، وقتی امام سجاد(ع) آن خطبه افشاگر و کوبنده را ایراد کرد و پیاپی فضایل خویش را بر شمرد و حاضران به گریه افتادند و افکارشان دگرگون شد و یزید بیم آنداشت که فتنه‌ای پیش آید که پایانش ناخوشانید باشد، به مؤذن اشاره کرد که اذان بگوید تا بدین‌وسیله خطبه امام را قطع کند. مؤذن چون تکبیر گفت، حضرت فرمود: خدا بزرگتر از هر چیز است و برتر از حواس. مؤذن چون گفت: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّه‏، حضرت فرمود: مو و پوست و گوشت و خون و مغز و استخوانم به یگانگی خدا گواهی می‌دهد. چون مؤذن گفت: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ ، حضرت سجاد خطاب به یزید کرد: ای یزید! این محمد آیا جد من است یا جد تو؟ اگر بگویی جد توست، دروغ گفته‌ای و اگر بگویی جد من است، پس چرا عترت او را کشتی؟ و اینگونه بود که حضرت زین العابدین(ع)، روش یزید را در به کار گرفتن اذان برای خاموش کردن فریاد اذان مجسم خنثی کرد و از همان موقعیت، بهترین بهره‌برداری سیاسی را نمود. امام سجاد در پاسخ ابراهیم بن طلحه نیز که از حضرت پرسید: چه کسی پیروز شد؟ فرمود هنگام نماز، اذان و اقامه بگو می‌فهمی که چه کسی پیروز شد.

اذان در فرهنگ‌نامه دینی

• به معنای اعلام است. در اصطلاح دینی مجموعه‌ای از الفاظ مخصوص است که برای اعلام وقت نماز و دعوت به برپایی این فریضه گفته می‌‌شود. این الفاظ عبارت است از:
• «اللَّهُ أَكْبَرُ» چهار مرتبه،
• «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» دو مرتبه،
• «أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ» دو مرتبه،
• «حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ» دو مرتبه،
• «حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ» دو مرتبه،
• «حَيَّ عَلَى خَيْرِ الْعَمَلِ» دو مرتبه،
• «اللَّهُ أَكْبَرُ» دو مرتبه و
• «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» دو مرتبه.
• گفتن اذان و اقامه (که تفاوت اندکی با اذان دارد) پیش از ادای نمازهای واجب مستحبّ است. اذان شعار مسلمانان است و مفهوم جملاتش، یاد خداوند به بزرگی و یکتایی و شهادت به توحید و رسالت و دعوت به نماز و رستگاری است.
• اذان‌گویی، از کارهای پسندیده است و یکی از یاران حضرت محمد(ص) به نام بلال حبشی، مؤذن مخصوص پیامبر بود و با فرارسیدن وقت نماز، با صدای بلند اذان می‌گفت و در سال فتح مکه نیز بالای کعبه رفت و اذان گفت. کیفیّت اذان به نحوی که یاد شد، در سال اوّل هجری توسّط جبرئیل، بر پیامبر خدا نازل شد. این شعار، همچنان ندای بلند توحید در جهان اسلام به شمار می‌آید و روزی چند نوبت در فضای شهرها و روستاها و از فرستنده‌های کشورهای اسلامی پخش می‌شود.

جستارهای وابسته

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا
• محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: