|
|
| خط ۳: |
خط ۳: |
| {{شیعه}} | | {{شیعه}} |
|
| |
|
| '''شیعه''' دومین [[مذاهب اسلامی|مذهب]] بزرگ پیروان دین [[اسلام]] است. واژه شیعه شکل مختصر «شیعه علی» یعنی پیرو یا حزب [[علی بن ابیطالب]]، نخستین [[امامت|امام]]، می‌باشد. شیعیان بین ۱۰ تا ۲۰ درصد از کل جمعیت [[مسلمانان]] جهان و ۳۸ درصد جمعیت مسلمانان [[خاورمیانه]] را تشکیل می‌دهند.<ref>{{Cite book
| |
| | last = | | | last = |
| | first = | | | first = |
| خط ۲۸: |
خط ۲۷: |
| | postscript =<!--None--> | | | postscript =<!--None--> |
| }}</ref> | | }}</ref> |
| هر چند در طول تاریخ شیعه به شاخه‌های متعدد تقسیم شد، اما امروزه تنها سه دسته اصلی [[شیعه دوازده‌امامی]]، [[شیعه اسماعیلی]] و [[شیعه زیدی]] وجود دارد.<ref>Tabataba'i (1979), p. 76</ref><ref>God's rule: the politics of world religions - Page 146, Jacob Neusner - 2003</ref><ref name="Britannica">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/540503/Shiite |title=Shīʿite |work= |publisher=[[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopædia Britannica]] Online |year=2010 |accessdate=2010-08-25}}</ref><ref>"Esposito, John. "What Everyone Needs to Know about Islam" Oxford University Press, 2002. ISBN 978-0-19-515713-0. p.40</ref> امامیه یا [[شیعه دوازده‌امامی]] بزرگترین شاخه شیعه می‌باشد و اغلب اصطلاح شیعه به طور پیش فرض برای آن به کار می‌رود.
| |
|
| |
| مذهب شیعه مبتنی بر تفسیری از [[قرآن]] و [[سنت]] محمد می‌باشد که از طریق [[امامان]] شیعه بیان و تعلیم شده است. وجه مشترک اعتقادات تمام شیعیان، باور به انتصاب [[علی بن ابیطالب]] برای [[جانشینی محمد|جانشینی]] [[محمد]]، [[پیامبر اسلام]]، و امامت پس از وی از سوی [[خداوند]] است. شیعیان معقتدند فقط خداست که می‌تواند شخصی را برای حفظ اسلام، تعلیم شریعت و رهبری [[امت]] به عنوان امام نصب نماید. اما دسته‌های مختلف شیعیان در خصوص شرایط امامت، اشخاصی که به عنوان امام منصوب شده‌اند و مأموریت امام اختلاف نظر دارند و بر اساس تفاوت دیدگاهشان در موضوع امامت شاخه‌های شیعه از هم متمایز می‌شوند. برای مثال زیدیه قیام به شمشیر را از ویژگی‌های امام می‌دانند در حالی که اسماعیلیه و امامیه بر [[علم امام|علم]] و [[عصمت]] امام تأکید دارند. اکثر قریب به اتفاق شیعه، جز معدودی از فرقه‌ها نظیر [[ناووسیه]]، امام را مردی از فرزندان [[فاطمه زهرا]] می‌دانند.
| |
|
| |
| به لحاظ تاریخی شیعه در سده نخست به عنوان یک گروه از مسلمانان شکل گرفت. برخی این شکل گیری را در زمان حیات پیامبر و عده‌ای پس از وفات وی در اختلاف بر سر جانشین او می‌دانند. از زمان [[خلافت]] علی بن ابیطالب، شیعه علی به عنوان یک اجتماع متشکل ایجاد شد و بخصوص پس از واقعه عاشورا دسته‌های متعدد شیعه نظیر [[ناووسیه]]، [[زیدیه]] و [[امامیه]] ظهور کردند و در اواخر سده نخست و اوائل سده دوم به صورت مذهب فقهی و کلامی صورتبندی شدند.
| |
|
| |
| == تعریف در لغت و اصطلاح ==
| |
| شیعه در لغت بر دو معنا اطلاق می‌شود، یکی توافق و هماهنگی دو یا چند نفر بر مطلبی، و دیگری، پیروی کردن فردی یا گروهی، از فرد یا گروهی دیگر.<ref>الشیعة القوم الذین تجتمعوا علی امر، و کل قوم اجتمعوا علی أمر فهم شیعة، و کل قوم أمرهم واحد یتبع بعضهم رأی بعض هم شیع. [[لسان العرب]]، کلمهٔ شیع.</ref><ref>[[المیزان]]، ج۱۷، ص۱۴۷.</ref> در زبان [[عربی]] در اصل به معنای یک، دو یا گروهی از پیروان است. در [[قرآن]] این لفظ چندین بار به این معنا به کار رفته‌است. برای نمونه در آیه ۱۵ [[سوره قصص]] دربارهٔ یکی از پیروان [[موسی]] از عنوان شیعه موسی<ref>[[قصص|Al-Qasas]]/15</ref> و در جای دیگر از [[ابراهیم]] به عنوان شیعه [[نوح]] یاد می‌کند.<ref>[[صافات|As-Saaffat]]/83</ref>
| |
| در تاریخ اسلام لفظ شیعه، به معنای اصلی و لغوی‌اش برای پیروان افراد مختلفی به کار می‌رفت. برای مثال، گاهی از شیعه [[علی بن ابیطالب]] و گاهی از شیعه [[معاویه بن ابی‌سفیان]] نام برده شده. اما این لفظ به تدریج معنای اصطلاحی پیدا کرد و تنها بر پیروان [[علی]] که به [[امامت]] او معتقدند اطلاق می‌شود.<ref><حمدعلی شمالی، ''شیعه‌شناسی مقدماتی''، ص ۱۵.</ref> و با تعالیم [[جعفر بن محمد]] به صورت یک مذهب مستقل درآمد.
| |
|
| |
| واژه شیعه در زمان حیات پیامبر از طرف ایشان به دوست داران علی بن ابی طالب گفته شد. پس از وفات پیامبر کسانی که معتقد به اولویت علی ابن ابی طالب برای خلافت بودند شیعه نامیده می‌شدند. تمایز این گروه از دیگر مسلمین تا زمان امام پنجم شیعیان فقط در محبت به اهل بیت و اعتقاد به شایستگی انحصاری آنها برای حکومت مسلمین بود. از زمان امام پنجم شیعیان - محمد بن علی ملقب به باقر - به تدریج شیعه به عنوان یک مکتب مجزای فقهی حقوقی در آمد. در زمان امام ششم - جعفر ابن محمد صادق - با گسترش مباحث کلامی شیعیان (پیروان ایشان) از نظر کلامی نیز در کنار معتزله و اشاعره مکتب ویژه خود را پایه‌گذاری کردند.<ref>
| |
| مدرسی طباطبایی، مکتب در فرایند تکامل، شابک ۹۶۴–۸۱۶۱-۷۵–۵ صفحه: ۲۹–۳۲</ref>
| |
| از زمان امام ششم شیعیان (شیعیان غیر زیدی) - جعفر ابن محمد صادق - و به دلیل پرهیز ایشان از تلاش برای دستیابی به قدرت سیاسی در سایه جدال بین امویان و عباسیان در بین غالب شیعیان اعتقاد چنین بود که تا زمان قیام قائم آل محمد (که شناخته شده نبود) تغییری در وضعیت سیاسی شیعیان ایجاد نخواهد شد و به همین دلیل شیعیان تا سالها بعد همواره از امامان بعدی در مورد اینکه قائم هستند یا نه پرس و جو می‌کردند.<ref>
| |
| مدرسی طباطبایی، مکتب در فرایند تکامل، شابک ۹۶۴–۸۱۶۱-۷۵–۵ صفحه: ۳۵–۴۰</ref>
| |
|
| |
| اکنون «شیعه» در اصطلاح به آن عده از [[مسلمانان]] گفته می‌شود که به [[خلافت]] و [[امامت]] بلافصل [[علی]] معتقدند، و بر این عقیده‌اند که [[امام]] و جانشین [[پیامبر اسلام]] از طریق نصّ شرعی تعیین می‌شود، و امامت [[علی]] و دیگر [[امامان شیعه]] نیز از طریق نص شرعی ثابت شده‌است.<ref>اوائل المقالات، ص۳۵.</ref><ref>شهرستانی، ''الملل و النحل''، ج۱، ص۱۴۶.</ref> همچنین است که از [[جابر بن عبدالله انصاری]] نقل شده است:
| |
| {{نقل قول|ما نزد رسول الله بودیم که علی بن ابی طالب وارد شد در این هنگام پیامبر فرمودند: «قسم به کسی که جان من در قبضهٔ قدرت اوست این مرد (اشاره به علی) و شیعهٔ او روز قیامت رستگارانند» آنگاه بود که آیه خیرالبریه نازل شد.<ref name="autogenerated2">[http://lib.eshia.ir/12023/10/415/نزلت مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۴۱۶]</ref>}} ﴿إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولٰئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ﴾(سورهٔ بینة-آیهٔ ۷)
| |
|
| |
| == باورها ==
| |
| باورهای سازمان‌یافته و کلامی شیعه امروز بر این است که تبیین و تفسیر امر دین پس از پیامبر و اداره امور مسلمانان بر عهده اشخاصی است، که از سوی خدا معین شده و دارای ویژگیهایی همچون عصمت و عدالت هستند، این افراد [[امام]] نامیده می‌شوند. نخستین امام شیعیان [[علی]] است. بر پایه باور شیعه،
| |
| [[اصول دین شیعیان]] پنجگانه‌است و علاوه بر سه اصل دین [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] به دو اصل دیگر یعنی [[عدل (شیعه)|عدل]] و [[امامت]] نیز باور دارند. اصل عدل بین شیعیان و [[معتزله]] تا حدی مشترک است و اصل امامت ویژه این مذهب‌است. شیعیان همچنین مانند بسیاری دیگر از فرق اسلامی بر معاد جسمانی بسیار تأکید دارند<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.hawzah.net/Hawzah/Articles/Articles.aspx?id=3295|عنوان=اعتقاد ما، معاد جسمانی|تاریخ بازدید=خرداد ۱۳۸۷|نویسنده=ناصر مکارم شیرازی|ناشر=وب‌گاه رسمی دانشنامه پایگاه حوزه|زبان=| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DzPi79qd | تاریخ بایگانی = ۲۷ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> وگرچه برخی شبهه‌ها و احتمالات دربارهٔ روحانی بودن معاد مطرح شده‌است،<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=130&avaid=337|عنوان=شبهه آکل و ماکول|تاریخ بازدید=خرداد ۱۳۸۷|نویسنده=ابراهیمی دینانی|ناشر=دائرةالمعارف بزرگ اسلامی('''دبا''')|زبان=| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DzPiz1On | تاریخ بایگانی = ۲۷ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> اما همواره از طرف علمای شیعه و سنی از جمله شیخ طوسی، خواجه نصیرالدین طوسی و امام محمد غزالی جواب داده شده و بر جسمانی بودن معاد تأکید شده‌است، تا آنجا که ابن سینا با آنکه معاد را در دوصورت جسمانی و روحانی قابل تصور می‌داند، اما می‌گوید: ''... معادی که در شرع نقل شده‌است، راهی برای اثبات آن جز از طریق شرع و تصدیق إخبار پیامبر نیست. وآن معادیست که برای بدن است... ''<ref>دوره ''معاد شناسی''، [[علاّمه سیّد محمد حسین حسینی طهرانی]]، جلد ۶، ص ۶۴، به نقل از آخر ''[[الهیّات شفا]]'' اوّل فصل معاد، بوعلی سینا.</ref> اگرچه قرنها پس از وی، [[صدرالمتالهین شیرازی]] به اثبات آن فائق آمد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.aftab.ir/articles/religion/philosophy/c7c1151500743_philosophy_p1.php|عنوان=اثبات عقلی معاد جسمانی|تاریخ بازدید=خرداد ۱۳۸۷|تاریخ=|ناشر=وب‌گاه رسمی خبرگزاری آفتاب|زبان=| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DzPjZHWL | تاریخ بایگانی = ۲۷ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> و در واقع اینکه، این ضرورت در دین، اعتقاد به معاد جسمانی است نه معاد مادّی وطبیعی.<ref>برگرفته از دوره ''معاد شناسی''، جلد ۶، علاّمه سیّد محمد حسین حسینی طهرانی، انتشارات علّامه طباطبائی، ص۱۳۸.</ref>
| |
|
| |
| همچنین شیعیان قرآن را کتابی محفوظ می‌دانند<ref>[http://www.hojjat.net/defa08.htm اقوال علما و اساطین مذهب تشیع در نفی تحریف قرآن]</ref> و همه آنها مدعی پیروی از قرآن و سنت محمد هستند و بخاطر پیروی از سنت پیامبر اسلام و دستور خداوند- شیعه تعیین جانشین پیامبر را تنها ویژه خدا و پیامبر می‌داند.
| |
|
| |
| باور به [[ظهور]] یا بازگشت منجی (نجات دهنده) و موعود در اکثر فرق اسلامی و همچنین دیگر ادیان روشن و غیرقابل کتمان است، آنچنانکه یهودیان چشم به راه پادشاه بنی‌اسرائیل‌اند و مسیحیان به بازگشت عیسی باور دارند، در باورهای زرتشتیان، بودیسم و برخی دیگر ادیان نیز می‌توان گونه‌های مشابه این باور را یافت، در فرق اسلامی، مخصوصاً فرق شیعه، در قرون پس از اسلام، این باور بسیار رایج و مشهود بوده‌است. [[کیسانیه]] قائم را [[محمد حنفیه]] فرزند دیگر علی بن ابیطالب می‌دانند، اسماعیلیه نیز قائم را اسماعیل فرزند ارشد [[جعفر بن محمد]] [[صادق]] می‌دانند. اما باور شیعیان [[اثنی عشری]]، این است که منجی آخرالزمان از [[آل محمد]] است و او را [[قائم آل محمد]] یا [[مهدی]] می‌نامند و معتقدند او آخرین و [[امام]] دوازدهم شیعیان، [[حجت بن حسن]] [[حسن عسکری|عسکری]] است.
| |
|
| |
| اعتقاد به [[رجعت]] به معنای زنده شدن بعضی از مردگان در این دنیا و در هنگام ظهور [[مهدی]]، از دیگر باورهای شیعه‌است، برخی از علمای شیعه، رجعت را از ضروریات شیعه نمی‌دانند،<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.hawzah.net/per/A/do.asp?a=AIH.htm|عنوان=رجعت در اعتقاد شیعه|تاریخ بازدید=خرداد ۱۳۸۷|نویسنده=مرتضی مطهری|ناشر=وب‌گاه حوزه |زبان=| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DzPkW0OP | تاریخ بایگانی = ۲۷ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> اما هیچ‌یک به دلیل ادله عقلی و نقلی و قرآنی آن را انکار نمی‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.balagh.net/persian/pro_ahl/10/02/index.htm|عنوان=رجعت|تاریخ بازدید=خرداد ۱۳۸۷|تاریخ=|ناشر=وب‌گاه رسمی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم؛ شبکه بلاغ|زبان=| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DzPkstgO | تاریخ بایگانی = ۲۷ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| اگرچه برخی ادیان و حتی فرق اسلامی به گونه‌هایی از بازگشت به زندگی پس از مرگ در اشکال مختلفی چون بازگشت روح در بدنی دیگر یا به [[تناسخ]] یا بشکل [[حلول]] باور دارند، اما دیدگاه بخصوص شیعه در [[رجعت]]، یکی از بزرگترین تفاوتهای شیعه با دیگران است، بدین معنی که شیعیان نه تنها به معاد جسمانی باوری عمیق دارند، بلکه معتقدند که در آخر زمان و پس از ظهور قائم آل محمد،<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.balagh.net/persian/pro_ahl/10/02/03.htm|عنوان=ظهور و رجعت|تاریخ بازدید=خرداد ۱۳۸۷|تاریخ=|ناشر=وب‌گاه رسمی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم؛ شبکه بلاغ|زبان=| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DzPlGVPC | تاریخ بایگانی = ۲۷ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> برخی از انبیاء مانند عیسی مسیح و [[اولیاء خدا]] مانند [[مالک اشتر]] و برخی از امامان شیعیان و همچنین برخی از [[اشقیاء]] و بدکاران دورانهای بشری رجعت نموده، به دنیا باز می‌گردند. بدین ترتیب در آخرالزمان، نیکوکاران بر دنیا حکمرانی نموده و بدکاران به مجازات خواهند رسید.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.balagh.net/persian/pro_ahl/10/02/01.htm|عنوان=مفهوم رجعت|تاریخ بازدید=خرداد ۱۳۸۷|تاریخ=|ناشر=وب‌گاه رسمی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم؛ شبکه بلاغ|زبان=| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DzPlbkVZ | تاریخ بایگانی = ۲۷ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
|
| |
| === امامت ===
| |
| شیعه معتقد است [[قرآن]] و [[سنت]] [[پیامبر]] [[اسلام]] برای [[ایمان]] حقیقی لازم و کافی است. یک مسلمان برای شناخت وظیفه خود و سلوک به سوی خدا در هر زمان نیازمند پیشوایی است، که راه شناس و درستکار باشد و او را به سوی خدا راهنمایی کند؛ در غیر این صورت هر کس بر اساس تشخیص شخصی‌اش امر دین را تفسیر می‌کند و گمراه می‌گردد. این پیشوا [[حجت|حجتی]] است که توسط خدا انتخاب و توسط پیامبر و امامان پیشین به مسلمانان معرفی می‌گردد؛ بنابراین [[امامت]] مفهومی بسیار بنیادی است و [[امام]] ویژگیها و مسئولیت‌های متعددی از جمله تبیین و تفسیر دین و هدایت مردم دارد. [[خلافت]] پایین مرتبه‌ترین سطح وظایف امام است و تنها وقتی امام به خلافت دست می‌یابد که مسلمانان او را بخواهند و یاری نمایند. چنان‌که علی در زمان خلافت می‌گوید:
| |
| {{گفتاورد بزرگ}} «اگر نبود حضور حاضران و اقامه حجت به واسطه یاران و اگر نبود عهدی که خدا از آگاهان گرفته‌است تا بر ستمگری ظالم و ستم بر مظلوم آرام نگیرند، افسار شتر خلافت را وا می‌نهادم. (خلافت را نمی‌پذیرفتم)»<ref>فیض الاسلام، ترجمه و شرح نهج البلاغه، خطبه ۳، ص ۵۲.</ref>{{پایان گفتاورد بزرگ}}
| |
|
| |
| در بین اکثریت علما و عامه شیعه چنین پنداشته می‌شود که امامان نایبان پیامبر در حکومت و معتبرترین مفسران قرآن و سنت پیامبر محسوب می‌شوند. امامان به دلیل دارا بودن مقام قرب و بندگی خدا منشأ برکات الهی دانسته می‌شوند اما اعتقاد به نیابت آنها در خلقت، تقسیم رزق و تشریع را به عنوان غلو یا زیاده روی می‌دانند. در تمام ادوار حتی در زمان حیات امامان شیعه افراد و گروه‌هایی معتقد به وجود کاملاً فراطبیعی برای امامان بودند. این گروه‌ها به صورت رسمی همواره در اقلیت بودند اما برخی از اعتقادات و روایات آنها پس از دوره غیبت وارد اعتقادات عامه شیعیان شد.<ref>
| |
| مدرسی طباطبایی، مکتب در فرایند تکامل، شابک ۹۶۴–۸۱۶۱-۷۵–۵ صفحه: ۱۰۶</ref>
| |
|
| |
| ==== حکومت اسلامی ====
| |
| از نظر شیعه، حکومت تنها از آن خداست و هر حاکمی که از جانب خداوند حکم نکند و فرمانش حق نباشد (غیر معصوم باشد)، لزوماً به باطل حکم کرده و طاغوت می‌باشد. (چرا که بعد از حق چیزی جز باطل نیست<ref>سوره مبارکه یونس/۳۲</ref>)<ref>أصل الشیعة ص ۲۱۱</ref><ref>الشافی فی الإمامة ج ۱ ص ۱۰۳</ref><ref>وسائل الشیعة للحر العاملی ج ۲۷ ص ۱۳۲</ref><ref>الصراط المستقیم للبیاضی ج ۱ ص ۶۳</ref> و دروغ‌زن به خدا و پیامبر او و غاصب ولایت آنها خواهد بود و مخالفت با آن واجب است، مگر از باب [[تقیه]]. بنابراین، شیعیان معتقدند که خداوند [[امامان شیعه|امامانی]] را از جانب خود تعیین و مشخص نموده است و تنها آنان شایستگی تشکیل حکومت و قرار گرفتن در رأس آن را دارند و اطاعت از هر حاکمی غیر از آنها، شرک تلقی شده و موجب جاودانگی در آتش خواهد شد.<ref>أمالی الطوسی ص ۴۱۷</ref><ref>أمالی الشیخ الطوسی ص ۵۷</ref><ref>أمالی الشیخ الطوسی رحمه الله ص ۶۳۴</ref><ref>الاختصاص للشیخ المفید رحمه الله ص ۲۵۹: عن أبی جعفر علیه السلام قال: قال الله تبارک وتعالی: لأعذبن کل رعیة فی الإسلام أطاعت کل إمام '''لیس من الله''' وإن کانت الرعیة بارة تقیة</ref><ref>الاعتقادات للشیخ الصدوق رحمه الله ص ۷۶</ref><ref>الغدیر للعلامة الأمینی رحمه الله ج ۱۱ ص ۵۶، که روایات را از مسند احمدبن حنبل نقل می‌کند</ref><ref>الکافی للشیخ الکلینی رحمه الله ج ۱ ص ۳۷۳ الی ۳۷۵</ref><ref>المقنعة للشیخ المفید رحمه الله ج ۱ ص ۸۱۱</ref><ref>المیزان للعلامة الطباطبائی رحمه الله ج ۴ ص ۳۹۷</ref><ref>النواصب ص ۱۸</ref><ref>بشارة المصطفی للطبری رحمه الله ص ۲۱۷</ref><ref>تأویل الآیات لشرف الدین الحسینی رحمه الله ج ۱ ص ۹۶</ref><ref>عقائد الإمامیة للمظفر رحمه الله ص ۱۱۲</ref><ref>وسائل الشیعة للحر العاملی رحمه الله ج ۱۱ ص ۴۷۱؛ باب واجب بودن تقیه نزد حاکم غیر الهی (در شرایط خاص)</ref>
| |
|
| |
| در نگاه شیعیان خداوند در تمامی زمان‌ها یک نفر را به عنوان امام یعنی سرپرست الهی قرار داده است و زمین هرگز از «حجت» خالی نیست اما این راهبران الهی، همانگونه که در بالا گفته شد، تنها زمانی دست به تشکیل حکومت می‌زنند که اقبال و خواست عمومی برای این امر وجود داشته باشد. شیعیان علت عدم [[ظهور]] و تشکیل حکومت [[حجت بن حسن (مهدی)|آخرین امامشان]] -که وی را [[منجی]] می‌خوانند- را نیز عدم خواست واقعی مردم برای تشکیل حکومت الهی می‌دانند.<ref>کتاب الغیبة، محمد بن إبراهیم النعمانی رحمه الله باب ۱۰</ref>
| |
|
| |
| === عصمت ===
| |
| {{اصلی|عصمت}}
| |
| واژه «عصمت» در لغت عربی به معنای نگاه داشتن، حفاظت و ممانعت است.<ref>المنجد فی اللغة/ماده «عصم»</ref> اما این کلمه در اصطلاح علم کلام، به معنای مصونیت از گناه یا لغزش برای برخی از انسان‌ها مانند پیامبران و امامان آمده‌است.
| |
| نظریه عصمت در مورد امامان شیعه نخستین بار توسط هشام ابن حکم از متکلمین مهم شیعه و از اصحاب امام ششم شیعیان پیشنهاد شد.<ref>
| |
| مدرسی طباطبایی، مکتب در فرایند تکامل، شابک ۹۶۴–۸۱۶۱-۷۵–۵ صفحه: ۳۹</ref>
| |
| دانشمندان علم کلام اسلامی مانند خواجه نصیر الدین طوسی در کتاب تجرید الاعتقاد و علامه حلی در شرح تجرید، به این نکته اشاره کرده‌اند که بحث عصمت در سه سطح مطرح می‌گردد:
| |
|
| |
| سطح اول: عصمت به معنای باز دارندگی از اشتباه در ابلاغ رسالت. در این زمینه دانشمندان علم کلام اعم از اهل تشیع و اهل تسنن، عصمت به معنای یادشده را در مورد پیامبر اسلام تأیید می‌کنند. زیرا آیه سوم از سوره نجم با صراحت این امر را بیان کرده‌است که هرگز پیامبر از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید و سخن او چیزی جز وحی الهی نیست.<ref>و ما ینطق عن الهوی، ان هو الا وحی یوحی/قرآن/سوره نجم/آیه ۳</ref>
| |
|
| |
| سطح دوم: عصمت به معنای باز دارندگی از گناه و معصیت. در این زمینه عموم علمای علم کلام شیعه، معتقد به عصمت پیامبران و امامان و فاطمه زهرا هستند.<ref>تجرید الاعتقاد/نصیر الدین طوسی/مبحث عصمت</ref>
| |
|
| |
| سطح سوم: عصمت به معنای باز دارندگی از هرگونه لغزش و اشتباه. در این زمینه میان دانشمندان علم کلام شیعه اتفاق نظر نیست، اما از نظر اکثریت آنان، پیامبر اسلام، دخترش فاطمه زهرا و ائمه شیعیان در مرتبه‌ای قرار دارند که از هر گونه خطا و اشتباه مبری می‌باشند. از این رو به آنان معصوم گفته می‌شود. در مقابل اکثریت یادشده، برخی از دانشمندان شیعه مانند [[شیخ صدوق]] در مبحث «سهو النبی»، صدور لغزش‌های کوچک در قضایای شخصی و غیر مبحث ابلاغ و حی و رسالت را محال نمی‌شمارند.<ref>[[الغدیر]]، ج ۳، ص ۲۹۸–۲۹۷</ref><ref>راهنماشناسی، ص ۳۷۷–۳۷۶</ref><ref>امامت و رهبری، ص ۷۶–۷۵</ref><ref>بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۲۸–۲۲۷</ref>
| |
|
| |
| == زیر شاخه‌های شیعه ==
| |
| دین اسلام در اصل دارای یک مذهب و یک مرام بوده‌است. اما این دین به مرور زمان به زیر شاخه‌های بسیار دسته‌بندی گردید. شیعیان نیز از سده دوم هجری به بعد به چندین زیرگروه منشعب شده‌اند. امروز بیشتر شیعیان را «شیعیان دوازده امامی (اثناعشری)» تشکیل می‌دهند. مهم‌ترین مذاهب دیگری که از شیعه منشعب شده‌اند، عبارت‌اند از [[اسماعیلیان]]، [[زیدیه]]، [[کیسانیه]]، [[واقفیه]] و [[فطحیه]]. تمام این مذاهب علی‌رغم تفاوتهای آشکار اعتقادی و فقهی در مسئله ضرورت «[[امامت]]» اشتراک نظر دارند. البته تفسیر هر یک از [[امام]] و مصداق آن منحصربفرد است.
| |
|
| |
| [[مفاتیح‌العلوم]] شیعیان را به شش زیرگروه بخش می‌کند، [[اثنی عشری]] معتقد به دوازده امام، [[زیدیه]] (پیروان [[زید بن علی]])، [[کیسانیه]] (پیروان [[کیسان]] غلام علی بن ابیطالب)، [[عباسیه]] (منسوب به آل [[عباس بن عبدالمطلب]])، [[غالیه]]، و [[امامیه]]{{مدرک}}. وی امامیه را به ۷ تیره تقسیم می‌کند، [[ناؤوسیه]] (منسوب به [[عبدالله بن ناؤوس]])، [[مفضلیه]] (منسوب به [[مفضل بن عمر]])، [[قطعیه]] (که وفات [[موسی بن جعفر]] را تأیید کرده‌اند)، [[شمطیه]] (منسوب به [[یحیی بن اشمط]])، [[واقفیه]] (که در امامت [[موسی بن جعفر]] متوقف شده‌اند و وی را زنده می‌دانند)، [[ممطوره]]، و [[احمدیه]] (منسوب به [[احمد بن موسی بن جعفر]] که وی را امام هشتم خود می‌دانند).
| |
| در کتاب فرهنگ فرق اسلامی از دکتر [[محمدجواد مشکور]] زیرشاخه‌های بیشتری برای شیعه ذکر شده است.
| |
|
| |
| === فرقه غالب ===
| |
| شیعه دوازده امامی در ابتدای قرن بیست و یکم، بزرگترین شاخه از فرق شیعه است.<ref>دانشنامه بریتانیکا، [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/540503/Shiite مدخل شیعه]: "The largest Shīʿite sect in the early 21st century was the Ithnā ʿAshariyyah,"</ref>
| |
|
| |
| == خاستگاه ==
| |
| همه شیعیان معتقد به انتخاب امامت توسط خدا و ابلاغ آن توسط پیامبر هستند و بنابراین بر اساس حدیث غدیر (و آیاتی چون [[آیه ولایت]]<ref>آیه ۵۵، از سوره ۵: المائدة.</ref> و [[آیه تطهیر]]<ref>أواخر آیه ۳۳، از سوره ۳۳: الأحزاب.</ref> و احادیث متواتر دیگر، همچون حدیث منزلت و حدیث ثقلین)<ref>ر. ک. به دوره ''امام شناسی''، علاّمه سیّد محمد حسین حسینی طهرانی، انتشارات علّامه طباطبائی.</ref> [[علی]] را امام بر حق می‌دانند، اما [[اهل سنت]] به شورا اعتقاد دارند.
| |
|
| |
| شیعیان بر این باورند که محمد در زمان حیاتش، جانشین پس از خود را تعیین کرد و پسر عمو و دامادش [[علی بن ابیطالب]] را به عنوان [[وصی]] و [[خلیفه]] پس از خود اعلام نمود. شیعیان بر این باورند که اساس و خاستگاه شیعه، دفاع از [[اسلام]] و [[ولایت]] و [[عدل]]{{مدرک}} است.
| |
|
| |
| همچنین شیعیان در اثبات حقانیت خود به روایاتی از [[محمد|پیامبر اسلام]] در منابع اهل سنت استناد می‌کنند، که در آنها به «'''شیعه [[علی]]'''» اشاره شده‌است. از جمله سیوطی سنی مذهب روایت می‌کند زمانی [[پیامبر]] رو به [[علی]] کرد و گفت: «سوگند به آن که جانم به دست اوست این شخص - [[علی]] - و کسانی که شیعه و پیرو اویند در [[قیامت]] رستگارند.»<ref>سیوطی (دانشمند سنی مذهب)، «درّالمنثور» ذیل «آیه ۷ سوره بینه»</ref> [[علامه امینی]] از علمای شیعه‌است که از محبوبیت خاصی در میان شیعیان برخوردار است. وی تمامی روایات دربارهٔ واقعه [[غدیر]] را از کتب اهل سنت جمع‌آوری نموده و در چهل مجلد [[الغدیر]] منتشر نمود.
| |
|
| |
| برخی، تشیع را به فردی بنام [[عبدالله بن سبا]] نسبت می‌دهند. اگرچه برخی از تواریخ و «کتب ملل و نحل»، وی را از [[غالیان]] شیعه و مؤسس فرقه [[سبائیه]] می‌دانند که قائل به الوهیت علی بوده‌است و بهمین دلیل مورد لعن و تکفیر علی بن ابیطالب واقع شده‌است و حتی برخی اخباری نقل می‌کنند که وی و پیروانش، بدستور علی در آتش سوزانده شده‌اند. مرتضی عسکری در کتاب خود و همچنین برخی از خاورشناسان و حتی علمای سنی در قرون اخیر، عبدالله بن سبا فردی خیالی و ساخته و پرداخته مخالفان شیعه می‌دانند.<ref>بحثی از آن در مقاله [[غلات (غالیان)]] آورده شده‌است.</ref>
| |
|
| |
| برخی از اهل سنت، نظیر [[شیخ شلتوت]]، [[مفتی]] اعظم [[الازهر]] معتقدند که تقلید از فقه مذهب جعفری، نظیر [[مذاهب چهارگانه]] اهل سنت معتبر است.<ref>[http://www.maarefislam.com/doreholomvamaarefislam/bookscontent/imamshenasi/imam3/imam3.6.htm طهرانی، امام‌شناسی، ج۳]</ref>
| |
|
| |
| == امامان شیعیان دوازده امامی ==
| |
| اکثریت شیعه، را شیعه [[شیعه دوازده‌امامی|امامیه]] یا [[شیعه دوازده‌امامی|اثنی‌عشری]] (دوازده امامی) تشکیل می‌دهد، از آنجا که آنان جانشینان [[پیامبر اسلام]] را ۱۲ نفر می‌دانند، اثنا عشریه (دوازده امامی) نامیده شده‌اند.<ref>الشهرستانی، الملل والنحل: ج۱ ص۱۷۳. ناشر: دارالمعرفة ـ بیروت.</ref>
| |
|
| |
| نام و خصوصیات امامان دوازدهگانه در احادیثی که از پیامبر اسلام روایت شده، بیان گردیده‌است. آنان عبارتند از:
| |
| # [[علی|امام علی بن ابی طالب]] [[امیرالمؤمنین]]
| |
| # [[حسن بن علی|امام حسن بن علی (حسن مجتبی)]]
| |
| # [[حسین بن علی|امام حسین بن علی (سید الشهدا)]]
| |
| # [[سجاد|امام علی بن الحسین (سجاد/زین العابدین)]]
| |
| # [[محمد باقر|امام محمد بن علی (باقر)]]
| |
| # [[جعفر صادق|امام جعفر بن محمد (صادق)]]
| |
| # [[موسی کاظم|امام موسی بن جعفر (کاظم)]]
| |
| # [[علی پسر موسی (رضا)|امام علی بن موسی (رضا)]]
| |
| # [[محمد پسر علی (جواد)|امام محمد بن علی (تقی/جواد)]]
| |
| # [[علی پسر محمد (هادی)|امام علی بن محمد (نقی/هادی)]]
| |
| # [[حسن عسکری|امام حسن بن علی (حسن عسکری)]]
| |
| # [[امام زمان|امام حجت بن الحسن (المهدی)]]
| |
|
| |
| == فقه ==
| |
| {{اصلی|فقه امامیه}}
| |
| مذهب فقهی شیعیان دوازده‌امامی به فقه امامیه مشهور است.
| |
|
| |
| == علایم ظاهری شیعیان ==
| |
| در روایتی از [[حسن بن علی العسکری]] نقل شده است: «نشانه و علامتِ مؤمن (شیعه) پنج چیز است: ۱–۵۱ رکعت نماز [در شبانه‌روز] خواندن (۱۷ رکعت واجب و ۳۴ رکعت مستحبی و نافله روزانه)، ۲- زیارت کردن [[امام حسین]] در روز [[اربعین]]، ۳- [[انگشتر]] را در دست راست نمودن، ۴- پیشانی را در [[سجده]] بر خاک نهادن، ۵- [[بسم الله الرحمن الرحیم]] را [در نمازها] بلند گفتن.»<ref>تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۵۲؛ مصباح، کفعمی، ص ۶۴۸.</ref>
| |
|
| |
| یکی دیگر از نشانه‌های ظاهری شیعیان شهادت دادن به [[ولایت]] و خلافت بلافصل [[علی بن ابیطالب]] و امامان بعد از او در اذان (با ذکر ''اشهد ان علیاْ ولی‌الله'' یا نظایر آن) می‌باشد؛ که [[شهادت ثالثه]] نامیده می‌شود. البته گواهی دادن به ولایت علی بن ابیطالب در اذان به عنوان استحباب و تبرک گفته می‌شود و از اجزای اصلی اذان نیست. گر چه شهادت به ولایت علی بن ابی طالب در این زمانه شعار مذهب شیعه محسوب می‌شود، ولی برخی [[مراجع تقلید]] معتقدند که این عبارت باید طوری گفته شود که شبیه جملات اذان و اقامه نگردد.
| |
|
| |
| == جغرافیای تشیع ==
| |
| {{اصلی|جغرافیای تشیع}}
| |
| [[پرونده:Madhhab_Map2.png|بندانگشتی|چپ|320px|نقشه پراکندگی مذاهب اسلامی.]]
| |
| شیعیان حدود ۱۶٪ تا ۳۰٪ از کل جمعیت مسلمانان را تشکیل می‌دهند.<ref>[http://www.britannica.com/eb/table?tocId=9394911 دانشنامهٔ بریتانیکا]</ref> بیشتر شیعیان دوازده‌امامی در [[هند]]، [[ایران]]، [[عراق]]، [[جمهوری آذربایجان]]، [[لبنان]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]] و کشورهای حاشیه [[خلیج فارس]] مانند [[یمن]] و [[بحرین]] زندگی می‌کنند. بر اساس آمار سیا ورلد فکت‌بوک ۸۹ درصد [[مردم ایران]]<ref>[http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ir.html#People گزارش سالانهٔ CIA درمورد ایران]</ref> ۶۰ تا ۶۵ درصد مردم عراق،<ref>[http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/iz.html#People گزارش سالانهٔ CIA درمورد عراق]</ref> ۸۵ درصد مردم [[جمهوری آذربایجان]]<ref>[http://files.preslib.az/projects/remz/pdf_en/atr_din.pdf Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan - Presidential Library - Religion]</ref> و ۳۰ درصد مردم [[کویت]]<ref>[http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ku.html#People گزارش سالانهٔ CIA درموردکویت]</ref> و ۲۰ تا ۳۰ درصد مردم [[افغانستان]]<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html گزارش سالانهٔ CIA درمورد افغانستان]</ref><ref>[http://www.iranattache-afghan.ir/about-af/ وب سایت رایزن بازرگانی سفارت ایران - درباره افغانستان<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> و ۱۶ درصد مردم [[امارات متحده عربی]]<ref>[http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ba.html#People گزارش سالانهٔ CIA درمورد امارات متحده عربی]</ref> شیعه دوازده‌امامی هستند. از شیعیان [[لبنان]]، [[عربستان سعودی]]، [[بحرین]] و [[قطر]] آمار دقیقی در دست نیست. همچنین بنابر آمار ۲۰٪ مردم [[پاکستان]]<ref>[http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/pk.html#People گزارش سالانهٔ CIA درمورد پاکستان]</ref> شیعه هستند که بخشی از آنها بخصوص در [[کشمیر]]{{مدرک}}، [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] هستند. [[شیعیان یمن]]، عمدتاً از [[زیدیه]] هستند، اما از آنان نیز آمار دقیقی در دست نیست. همچنین ۲۰ درصد از مردم شیعه [[ترکیه]] موسوم به [[علویان (ترکیه)|علوییون]]<ref name="PRC">{{cite web|url= http://pewforum.org/Muslim/Mapping-the-Global-Muslim-Population(6).aspx |title=Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population |accessdate=2010-08-25 |work=[[مرکز تحقیقات پیو|Pew Research Center]] |publisher= |date=October 7, 2009}}</ref><!-- تکمیل یادکرد توسط ربات از ویکی انگلیسی --><ref>{{Cite book|title=The Alevis in Turkey: The Emergence of a Secular Islamic Tradition|first=David|last=Shankland|publisher=Routledge (UK)|location=|year=2003|isbn=0-7007-1606-8|url= http://books.google.com/?id=lFFRzTqLp6AC&pg=PP1&lpg=PP1&dq=Religion+in+Turkey}}</ref> و شیعیان [[سوریه]] نیز [[علویان (سوریه)|علوی]] هستند.
| |
|
| |
| === شیعه شدن ایرانیان در دوره صفویه ===
| |
| در زمان تشکیل حکومت صفویه ایران در شمار کشورهای سنی مذهب قرار داشت که با قدرت گرفتن دولت صفوی و به تصمیم شاه اسماعیل، مذهب رسمی کشور از تسنن به تشیع تغییر یافت.
| |
|
| |
| از آنجا که [[دولت صفوی]] در رقابت شدید با [[دولت عثمانی]] بود، شاهان شیعه [[صفویان|صفوی]] به ویژه مؤسس آن [[شاه اسماعیل]]، در تغییر مذهب ایران سعی وافر به خرج دادند تا ایرانیان را از فرمان پذیری پادشاه عثمانی (که خود را خلیفه رسول‌الله می‌دانست) خارج کنند وگرنه استقرار دولت مستقل ایرانی ناممکن می‌نمود. چنین شد که شاه اسماعیل صفوی با بهره جستن از ارتش خود و ورود فاتحانه به [[تبریز]] این شهر سنی‌نشین را پایتخت دولت تازه تأسیس خود قرار داد و در سال ۱۵۰۱میلادی (۹۰۷ هجری) تشیع را مذهب رسمی ایران اعلام کرد.
| |
|
| |
| شاه اسماعیل افزون بر ارتش خود، از روحانیان و مبلغان شیعه کمال استفاده را برد تا مذهب شیعه را در سرتاسر قلمرو خود بگستراند. روحانیان شیعه در دربار شاهان صفوی از ارج و منزلت بالایی برخوردار بودند. این شد که [[شیخ بهایی]] از بزرگان علمای شیعه [[لبنان]] در سن ۱۳ سالگی به همراه پدرش از [[بعلبک]] به [[قزوین]] کوچ کرد. پدرش هنگامی که او ۱۷ سال بیش نداشت از سوی [[شاه طهماسب]] به شیخ‌الاسلامی [[قزوین]] و خودش در ۴۳ سالگی به شیخ‌الاسلامی [[اصفهان]] منصوب شد. بدین ترتیب ریشه ارتباط تنگاتنگ شیعیان ایران و لبنان به قرن ۱۶ میلادی باز می‌گردد.<ref>http://www.radiozamaneh.com/157201</ref>
| |
|
| |
| معروف است که شاهان صفوی در کنار ارتش مجهز خود همواره [[شیخ‌الاسلام|شیخ‌الاسلام‌ها]] (لقب مبلغان شیعه) را همراه می‌بردند. برخی تاریخ نویسان سنی این روش را با طعن و کنایه تبشیر [[شیعی]] (به مثابه گروه‌های تبشیری مسیحی) نام نهاده‌اند.<ref>http://www.altanweer.net/articles.aspx?id=20027&selected_id=-200270006&page_size=5&links=true</ref>
| |
| البته، شیعه کردن ایران بدون خونریزی صورت نگرفت و چندین هزار تن از سنی‌های ایرانی در جریان آن کشته شدند یا به سرزمین‌های سنی نشین پناه بردند.<ref>http://www.jadidonline.com/story/17022009/frnk/shah_abbas_exhibition</ref>
| |
|
| |
| ==شیعه واقعی==
| |
| '''شیعه واقعی''' یکی از موضوعات مهم در [[الهیات]] شیعه است که به بیان مفهوم واقعی و تعریف شیعه می پردازد.
| |
|
| |
| ===خصوصیات شیعه واقعی===
| |
| اما ششم شیعیان خصوصیات شیعه واقعی را چنین بیان می کند:{{نقل قول|«یا جابِرُ! أَیَکتَفِی مَنِ انتَحَلَ التَّشَیُّع أن یَقُولَ بِحُبِّنا أهل البَیتِ، فَوَالله ما شیعَتُنا إلا مَنِ اتّقی الله وأطاعَهُ، وما کانُوا یُعرَفُون إلا بِالتَّواضُعِ والتَّخَشُّعِ وأَداءِ الأمانَةِ وکَثرَةِ ذِکرِ اللهِ والصَّوم والصَّلاة والبِرِّ بِالوالدینِ و التَّعاهُدِ لِلجیرانِ مِن الفُقراءِ وأَهلِ المَسکَنَة والغَارِمِینَ والأیتامِ وصِدقِ الحَدیثِ وتَلاوَةِ القُرآنِ وکَفِّ الأَلسُنِ النَّاس إلا مِن خَیرِ وکانُوا أُمَناءَ عَشائِرِهِم فِی الأَشیاءِ؛... یَا جَابرُ! ما یَتَقرَّبُ العَبدُ إلَی الله تبارک وتعالی إلا بِالطّاعَةِ، و مَا مَعنَا بَرائَةٌ مِنَ النّارِ ولاعَلَی الله لأحَدٍ مِنکُم حُجَّةٌ، مَن کَان ِلله مُطیعا فَهُو لَنا وَلِیٌّ و مَن کان لِلّه عَاصِیاً فَهُو لَنا عَدُوٌّ، و ماتَنالُ وِلایَتُنا بِالعَمَل والوَرَعِ»
| |
|
| |
| ای جابر! آیا کسی که خود را به شیعه ببندد و منتسب کند، همین بس باشد که دوستی ما خاندان را دارد؟ به خدا جز کسی که تقوای خدا را داشته و او را فرمان برد، شیعه ما نباشد. شیعه‌های ما شناخته نمی‌شوند جز به تواضع، خشوع، امانت داری، کثرت یاد خدا، روزه، نماز، نیکی کردن به پدر و مادر، وارسی حال همسایگان نیازمند و مستمند و بدهکار و یتیم، راستگویی، خواندن قرآن و نگه داشتن زیان از مردم جز به ذکر خیر . آنها در هر چیز امین خویشان خود هستند... ای جابر! جز با اطاعت نمی‌توان به خداوند تبارک و تعالی نزدیک شد و ما برات آزادی از دوزخ برای کسی نداریم و احدی را برخدا حجّتی نیست. هر که مطیع خداست، دوست ما است و هر که نافرمانی خدا کند، دشمن ماست. به ولایت ما جز با عمل و ورع نمی‌توان رسید. }}<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=162900 |عنوان =شیعه واقعی چنین است | ناشر =تبیان |تاریخ = |تاریخ بازدید = }}</ref>
| |
|
| |
| == مراجع تقلید شیعه ==
| |
| {{اصلی|مراجع تقلید شیعه}}
| |
|
| |
| == کتاب‌شناسی ==
| |
| {{اصلی|فهرست کتاب‌های شیعه}}
| |
| # [[اصول کافی]]
| |
| # [[من لا یحضره الفقیه]]
| |
| # [[تهذیب]]
| |
| # [[استبصار]]
| |
| # [[بحارالانوار]]
| |
| # [[فروع کافی]]
| |
| # [[الغدیر]]
| |
| # [[آثار الشیعه الامامیه]]
| |
|
| |
| == نگارخانه ==
| |
| <center>
| |
| <gallery>
| |
| Image:Memphis AlRasool.JPG|مرکز اسلامی شیعیان شهر [[ممفیس]] در [[تنسی]].<ref>[http://www.alrasoolcenter.org/ Web Page Under Construction<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
| |
| Image:IEC Houston facade.JPG|مرکز تعلیمات اسلامی شیعیان (مدرسه راهنمایی و دبیرستان) در [[هیوستون]]، [[تگزاس]]<ref>[http://www.iec-houston.org/ Islamic Education Center of Houston، Texas. Learn about Islam and Muslims<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
| |
| Image:Kerbela Hussein Moschee.jpg|[[اربعین]] در [[کربلا (شهر)|کربلا]]
| |
| image:Copy of Shacheragh 881229 134.jpg| [[شاه چراغ|مقبره احمد بن موسی الکاظم (شاهچراغ)]] در [[شیراز]]
| |
| File:Islamic Center America.jpg|[[مرکز اسلامی آمریکا]]، بزرگترین مرکز اسلامی تشیع در آمریکا
| |
| File:Al-Kadhimiya Mosque, Kadhmain Shrine.jpg|[[حرم کاظمین]] آرامگاه [[موسی کاظم]] و [[محمد تقی]] از [[امامان شیعه]]
| |
| </gallery>
| |
| </center>
| |
|
| |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| * [[اختلاف شیعه و سنی]]
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
| <div style="font-size:smaller">
| |
| {{چپ‌چین}}
| |
| * {{یادکرد|فصل= |کتاب=[http://www.islamic-college.ac.uk/icaspress/Books/origins.php Shi‘i Islam، Origins، Faith & Practices] |نویسنده=Mohammad A. Shomali |ترجمه= |ناشر=ICAS |چاپ= |شهر=London |کوشش= |ویرایش= |صفحه= |سال= |شابک=ISBN 1-904063-11-X}}
| |
| {{پایان چپ‌چین}}
| |
| * {{یادکرد|فصل= |کتاب=شیعه شناسی مقدماتی |نویسنده=محمد علی شمالی |ترجمه= |ناشر= مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی |چاپ=دوم |شهر=قم |کوشش= |ویرایش= |صفحه= |سال=۱۳۸۴ |شابک=۰–۰۰۸-۴۱۱–۹۶۴}}
| |
| * {{یادکرد|فصل= |کتاب=فرهنگ شیعه |نویسنده=محمد خطیبی و دیگران |ترجمه= |ناشر=انتشارات زمزم هدایت |چاپ=اول |شهر=قم |کوشش= |ویرایش= |صفحه= |سال=۱۳۸۵ |شابک=۷–۷۳- ۸۷۶۹–۹۶}}
| |
| * {{یادکرد|فصل= |کتاب=الملل و النحل |نویسنده=الشهرستانی، محمد بن عبدالکریم |ترجمه= |ناشر=دارالمعرفة |چاپ= |شهر=بیروت |کوشش= |ویرایش= |صفحه= |سال=۱۴۰۴ ه. ق |شابک=}}</div>
| |
| * علّامه سیّد محمد حسین حسینی طهرانی، ''دوره علوم و معارف اسلام''، قسمت''امام شناسی''، انتشارات علّامه طباطبائی، مشهد مقدّس.
| |
| * [[سید علی حق شناس]]، ساختار سیاسی اجتماعی [[لبنان]] و تأثیر آن بر پیدایش جنبش آمل، تهران، ۱۳۸۸، انتشارات سنا.
| |
|
| |
| == پانویس ==
| |
| {{پانویس|۲}}
| |
| {{پانویس|۲|اندازه=کوچک}}
| |
|
| |
| == پیوند به بیرون ==
| |
| {{ویکی‌انبار-رده|Shiism}}
| |
| * [http://shiasay.com/ask/14/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%9F چگونه شیعه وارد ایران شد؟]
| |
|
| |
| * [http://www.hawzah.net/per/magazine/nm/008/nm00810.asp تشیع و ایران؛ رسول جعفریان]
| |
|
| |
| {{موضوعات اسلام}}
| |
| {{الهیات}}
| |
|
| |
| {{شیعه-افقی}}
| |
| {{مباحث دین}}
| |
| {{گروه‌های مسلح عراقی در جنگ عراق و جنگ داخلی عراق}}
| |
|
| |
| [[رده:شیعه]]
| |
| [[رده:اسلام در بحرین]]
| |
| [[رده:اسلام در جمهوری آذربایجان]]
| |
| [[رده:اسلام در لبنان]]
| |
| [[رده:تشیع|تشیع]]
| |
