امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | ||
===زندگی‌نامه | ===زندگی‌نامه امام مهدی{{ع}}=== | ||
* | *امام مهدی{{ع}} [[آخرین امام]] از [[چهارده معصوم]] است. [[پدر]] ارجمندش [[امام عسکری]]{{ع}} و مادرش [[نرجس]] است. از [[القاب]] مشهور آن [[حضرت]]: [[حجت]]، [[مهدی]]، [[خلف صالح]]، [[قائم]] [[منتظَر]] و [[صاحب الزمان]] و کنیۀ مبارکش [[ابوالقاسم]] است<ref>اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۴.</ref>. در [[شب جمعه]]، پانزدهم [[شعبان]] سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ قمری در [[سامرا]] دیده به [[جهان]] گشود و جز چند نفر کسی از ایشان خبر نداشت و تا هنگام [[امامت]] همواره در خفا بود و در پنج سالگی [[امامت]] [[مسلمانان]] را بر عهده گرفت<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۸.</ref> و چون ولادت [[امام]] را [[ائمه معصومین]]{{ع}} و بزرگان [[علمای شیعه]] و [[اهل سنت]] [[روایت]] کرده و به [[ظهور]] و [[اقدام]] انقلابی [[امام]] در از بین بردن [[ظلم و ستم]] اشاره داشته اند خطری از سوی خلفای [[ظلم و جور]] [[جان]] [[مبارک]] ایشان را تهدید میکرد از این‌‌رو امام مهدی{{ع}} بنابر [[مشیت الهی]] از دیده‌ها [[غایب]] شد تا [[مسلمانان]] از [[فیض]] وجود او [[محروم]] نگردند و [[حجت خدا]] همچنان برقرار مانَد. از این موضوع تعبیر به "[[غیبت]]" میشود<ref>ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۶.</ref>. | ||
*[[غیبت امام مهدی]]{{ع}} در دو دورۀ [[غیبت صغری]] و [[غیبت کبری]] صورت گرفت: | *[[غیبت امام مهدی]]{{ع}} در دو دورۀ [[غیبت صغری]] و [[غیبت کبری]] صورت گرفت: | ||
#[[غیبت صغری]] از سال ۲۶۰ آغاز شد و تا ۳۲۹ ه.ق ادامه داشت و [[امام]] در طول این مدت به واسطۀ [[نواب اربعه]] با [[مردم]] در ارتباط بود و گاه به واسطۀ آنان با برخی از [[مردم]] یا گروه‌‌ها‌‌یی از آنان [[دیدار]] میکرد. [[نواب خاص]] عبارت‌اند: [[عثمان بن سعید]]، [[محمد بن عثمان]]، [[حسین بن روح نوبختی]]، [[علی بن محمد]] سَمَری. | #[[غیبت صغری]] از سال ۲۶۰ آغاز شد و تا ۳۲۹ ه.ق ادامه داشت و [[امام]] در طول این مدت به واسطۀ [[نواب اربعه]] با [[مردم]] در ارتباط بود و گاه به واسطۀ آنان با برخی از [[مردم]] یا گروه‌‌ها‌‌یی از آنان [[دیدار]] میکرد. [[نواب خاص]] عبارت‌اند: [[عثمان بن سعید]]، [[محمد بن عثمان]]، [[حسین بن روح نوبختی]]، [[علی بن محمد]] سَمَری. | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
#در هم کوبندۀ [[حاکمان ستمگر]] و [[مجری عدالت]]<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۱۳۸.</ref>؛ | #در هم کوبندۀ [[حاکمان ستمگر]] و [[مجری عدالت]]<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۱۳۸.</ref>؛ | ||
#[[منجی]]، [[راستین]] [[بشریت]]<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۱۵۰</ref>.<ref>ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۸.</ref> | #[[منجی]]، [[راستین]] [[بشریت]]<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۱۵۰</ref>.<ref>ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۸.</ref> | ||
=== | ===امام مهدی{{ع}} در [[قرآن]]=== | ||
*در [[قرآن کریم]] به صورت صریح نام "[[مهدی]]" [[محمد بن الحسن]]{{ع}} بلکه نام هیچ کدام از [[امامان]]{{ع}} [[بیان]] نشده است؛ زیرا اولاً [[قرآن]] درصدد نام بردن از صحا‌‌‌بیان و بستگان [[پیامبر]]{{صل}} نبوده است مگر در موارد استثنائی مثل داستان [[زید]]<ref>{{متن قرآن|فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا}}«پس چون زيد از او حاجت خويش بگزارد» سوره احزاب، آیه ۳۷.</ref> و ابو‌‌‌لهب<ref>{{متن قرآن|تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ}}<ref>«توش و توان ابو لهب تباه و او نابود باد» سوره مسد، آیه ۱.</ref> که نام آنها [[ضرورت]] داشته است؛ ثانیاً: نام بردن افراد، موجب انگیزش [[حب]] و بغض‌‌های متعدد و زمینه‌‌ساز [[تحریف قرآن]] میشود؛ ثالثاً: در برخی [[احادیث]] از [[امام صادق]]{{ع}} در مورد [[نام علی]] و [[اهل بیت]]{{ع}} که در [[قرآن]] نیامده پرسش شد و ایشان به نماز اشاره کردند که [[حکم]] آن در [[قرآن]] نازل شده ولی از سه یا چهار رکعت بودن آن نامی به میان نیامده است تا خود [[رسول خدا]] این قسمت را برای آنان [[تفسیر]] کند ولی در [[احادیث]] و [[تفاسیر]] سیصد و بیست و چهار [[آیه]] مرتبط با وجود [[مقدس]] [[امام عصر]]{{ع}} شمرده شده است که دلالت‌های آنها یکسان نیست بلکه گاهی [[تفسیر]]، [[تأویل]]، [[تطبیق]] ([[جری]]) و... است و اعتبار [[احادیث]] تفسیری آنها نیز یکسان نیست<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۳۱ـ۳۳.</ref>. | *در [[قرآن کریم]] به صورت صریح نام "[[مهدی]]" [[محمد بن الحسن]]{{ع}} بلکه نام هیچ کدام از [[امامان]]{{ع}} [[بیان]] نشده است؛ زیرا اولاً [[قرآن]] درصدد نام بردن از صحا‌‌‌بیان و بستگان [[پیامبر]]{{صل}} نبوده است مگر در موارد استثنائی مثل داستان [[زید]]<ref>{{متن قرآن|فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا}}«پس چون زيد از او حاجت خويش بگزارد» سوره احزاب، آیه ۳۷.</ref> و ابو‌‌‌لهب<ref>{{متن قرآن|تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ}}<ref>«توش و توان ابو لهب تباه و او نابود باد» سوره مسد، آیه ۱.</ref> که نام آنها [[ضرورت]] داشته است؛ ثانیاً: نام بردن افراد، موجب انگیزش [[حب]] و بغض‌‌های متعدد و زمینه‌‌ساز [[تحریف قرآن]] میشود؛ ثالثاً: در برخی [[احادیث]] از [[امام صادق]]{{ع}} در مورد [[نام علی]] و [[اهل بیت]]{{ع}} که در [[قرآن]] نیامده پرسش شد و ایشان به نماز اشاره کردند که [[حکم]] آن در [[قرآن]] نازل شده ولی از سه یا چهار رکعت بودن آن نامی به میان نیامده است تا خود [[رسول خدا]] این قسمت را برای آنان [[تفسیر]] کند ولی در [[احادیث]] و [[تفاسیر]] سیصد و بیست و چهار [[آیه]] مرتبط با وجود [[مقدس]] [[امام عصر]]{{ع}} شمرده شده است که دلالت‌های آنها یکسان نیست بلکه گاهی [[تفسیر]]، [[تأویل]]، [[تطبیق]] ([[جری]]) و... است و اعتبار [[احادیث]] تفسیری آنها نیز یکسان نیست<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۳۱ـ۳۳.</ref>. | ||
*برخی از [[آیات]] مربوط به [[حضرت مهدی]]{{ع}} و [[انقلاب جهانی]] آن [[حضرت]] عبارت‌اند از: | *برخی از [[آیات]] مربوط به [[حضرت مهدی]]{{ع}} و [[انقلاب جهانی]] آن [[حضرت]] عبارت‌اند از: | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
#{{متن قرآن|بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ وَمَا أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفِيظٍ}}<ref>«برنهاده خداوند برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید و من بر شما نگهبان نیستم» سوره هود، آیه ۸۶.</ref><ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامۀ مهدویت، ج۱، ص۳۳، ۳۶؛ فرهنگ شیعه، ص ۴۳۷.</ref> | #{{متن قرآن|بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ وَمَا أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفِيظٍ}}<ref>«برنهاده خداوند برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید و من بر شما نگهبان نیستم» سوره هود، آیه ۸۶.</ref><ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامۀ مهدویت، ج۱، ص۳۳، ۳۶؛ فرهنگ شیعه، ص ۴۳۷.</ref> | ||
*در تمام آیاتی که به [[حضرت مهدی]]{{ع}} و رخدادهای [[آخرالزمان]] و حوادث مقارن [[ظهور]] و پس از آن، [[تفسیر]] شدهاند، بر [[احادیث نبوی]]{{صل}} و [[علوی]]{{ع}} و دیگر [[امامان معصوم]]{{ع}} استناد گشته است و در همۀ منابع تفسیری [[شیعه]] ذیل این [[آیات]] از [[حضرت مهدی]] یاد شده است. تفسیرهای معتبر [[اهل سنت]] نیز برخی [[آیات]] را درباره [[حضرت مهدی]]{{ع}} و [[ظهور]] او دانسته‌اند از جمله: غرائب القرآن، نوشتۀ [[نظام]] نیشابوری؛ کشاف نوشته جارالله [[زمخشری]] و از [[شیعه]]: [[تفسیر]] [[مجمع البیان]]، [[تفسیر]] صافی [[فیض کاشانی]] و [[تفسیر]] [[المیزان]] [[علامه]] [[محمد حسین طباطبایی]] و.... افزون بر این، کتبی نیز ویژۀ [[آیات]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} تألیف شدهاند از جمله: [[المحجة فیما نزل فی القائم الحجة]] نوشته [[سید هاشم بحرانی]]؛ [[معجم احادیث الامام المهدی]]{{ع}}، که [[جامع‌ترین]] کتاب در این زمینه است و بیش از ۳۰۰ [[آیه]] را جمع کرده است<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۳۷ـ ۴۳۸.</ref>. | *در تمام آیاتی که به [[حضرت مهدی]]{{ع}} و رخدادهای [[آخرالزمان]] و حوادث مقارن [[ظهور]] و پس از آن، [[تفسیر]] شدهاند، بر [[احادیث نبوی]]{{صل}} و [[علوی]]{{ع}} و دیگر [[امامان معصوم]]{{ع}} استناد گشته است و در همۀ منابع تفسیری [[شیعه]] ذیل این [[آیات]] از [[حضرت مهدی]] یاد شده است. تفسیرهای معتبر [[اهل سنت]] نیز برخی [[آیات]] را درباره [[حضرت مهدی]]{{ع}} و [[ظهور]] او دانسته‌اند از جمله: غرائب القرآن، نوشتۀ [[نظام]] نیشابوری؛ کشاف نوشته جارالله [[زمخشری]] و از [[شیعه]]: [[تفسیر]] [[مجمع البیان]]، [[تفسیر]] صافی [[فیض کاشانی]] و [[تفسیر]] [[المیزان]] [[علامه]] [[محمد حسین طباطبایی]] و.... افزون بر این، کتبی نیز ویژۀ [[آیات]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} تألیف شدهاند از جمله: [[المحجة فیما نزل فی القائم الحجة]] نوشته [[سید هاشم بحرانی]]؛ [[معجم احادیث الامام المهدی]]{{ع}}، که [[جامع‌ترین]] کتاب در این زمینه است و بیش از ۳۰۰ [[آیه]] را جمع کرده است<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۳۷ـ ۴۳۸.</ref>. | ||
=== | ===امام مهدی{{ع}} در [[روایات]]=== | ||
*بنابر [[روایات معتبر]] و قطعی، [[احکام]] و [[تعالیم اسلام]] و نیز [[عدالت]] که [[بشر]] در سایۀ آن به [[سعادت]] می‌رسد تنها به دست [[مبارک]] [[امام دوازدهم]]{{ع}} به صورت کامل [[اجرا]] میشود و تحقق می‌پذیرد و این وعدۀ آسمانی تا برآورده نشود بنابر [[مصلحت]] و [[حکمت الهی]] از [[دنیا]] نخواهد رفت. [[آمادگی مردم]] [[جهان]] برای پذیرفتن [[حکومت الهی]] از شرط‌های بنیادی [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} است و در [[روایات شیعه]] و [[سنی]] و حتی در برخی [[روایات]] نام و مشخصات | *بنابر [[روایات معتبر]] و قطعی، [[احکام]] و [[تعالیم اسلام]] و نیز [[عدالت]] که [[بشر]] در سایۀ آن به [[سعادت]] می‌رسد تنها به دست [[مبارک]] [[امام دوازدهم]]{{ع}} به صورت کامل [[اجرا]] میشود و تحقق می‌پذیرد و این وعدۀ آسمانی تا برآورده نشود بنابر [[مصلحت]] و [[حکمت الهی]] از [[دنیا]] نخواهد رفت. [[آمادگی مردم]] [[جهان]] برای پذیرفتن [[حکومت الهی]] از شرط‌های بنیادی [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} است و در [[روایات شیعه]] و [[سنی]] و حتی در برخی [[روایات]] نام و مشخصات امام مهدی{{ع}} آمده است. روایاتِ [[امامت]] آن [[امام همام]]{{ع}} در [[حد ]][[تواتر]] است و از دیگر [[امامان]] بیش‌تر است این بدان سبب است که در این باره هم از [[پیامبر]]{{صل}} و [[حضرت]] [[فاطمه]]{{س}} روایاتی در دست است و هم از یازده [[امام]] [[معصوم]]{{ع}}<ref>بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۶۲ـ ۶۵؛ کمال الدین، ص ۶۰۶ ـ ۴۸۲.</ref>.<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۸. </ref> از جملۀ این [[روایات]]: | ||
#[[پیامبر]] {{صل}} فرمودند: «[[مهدی]] از [[اولاد]] من است نامش نام من و کنیه‌اش [[کنیه]] من است. صورت و سیرتش از همه کس به من شبیه‌تر است. غیبتی کند که [[مردم]] دچار [[حیرت]] گردند و بسیاری از [[فرقه‌ها]] [[گمراه]] شوند، آنگاه مانند [[ستاره]] تابانی از پردۀ [[غیبت]] ظاهر شده، [[بدر]] آید و [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] کند آن چنانکه پر از [[ظلم و ستم]] شده باشد»<ref>{{متن حدیث|الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقاً تَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ وَ حَیْرَةٌ تَضِلُّ فِیهِ الْأُمَمُ ثُمَّ یُقْبِلُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ وَ یَمْلَأُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً}}؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۲.</ref>. | #[[پیامبر]] {{صل}} فرمودند: «[[مهدی]] از [[اولاد]] من است نامش نام من و کنیه‌اش [[کنیه]] من است. صورت و سیرتش از همه کس به من شبیه‌تر است. غیبتی کند که [[مردم]] دچار [[حیرت]] گردند و بسیاری از [[فرقه‌ها]] [[گمراه]] شوند، آنگاه مانند [[ستاره]] تابانی از پردۀ [[غیبت]] ظاهر شده، [[بدر]] آید و [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] کند آن چنانکه پر از [[ظلم و ستم]] شده باشد»<ref>{{متن حدیث|الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقاً تَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ وَ حَیْرَةٌ تَضِلُّ فِیهِ الْأُمَمُ ثُمَّ یُقْبِلُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ وَ یَمْلَأُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً}}؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۲.</ref>. | ||
#[[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «چون [[پرچم قیام]] او افراشته شود میان [[مشرق]] و [[مغرب]] را روشن می‌کند و آنگاه که دستِ مهر بر سر [[بندگان خدا]] نهد، قلبشان همچون پارۀ آهن محکم میشود و هر کس نیروی [[چهل]] تن پیدا می‌کند»<ref>{{متن حدیث|فَإِذَا هَزَّهَا لَمْ یَبْقَ مُؤْمِنٌ إِلَّا صَارَ قَلْبُهُ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ وَ یُعْطَی الْمُؤْمِنُ قُوَّةَ أَرْبَعِینَ رَجُلا}}؛ کامل الزیارات، ص۱۲۰.</ref>.<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۷.</ref> | #[[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «چون [[پرچم قیام]] او افراشته شود میان [[مشرق]] و [[مغرب]] را روشن می‌کند و آنگاه که دستِ مهر بر سر [[بندگان خدا]] نهد، قلبشان همچون پارۀ آهن محکم میشود و هر کس نیروی [[چهل]] تن پیدا می‌کند»<ref>{{متن حدیث|فَإِذَا هَزَّهَا لَمْ یَبْقَ مُؤْمِنٌ إِلَّا صَارَ قَلْبُهُ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ وَ یُعْطَی الْمُؤْمِنُ قُوَّةَ أَرْبَعِینَ رَجُلا}}؛ کامل الزیارات، ص۱۲۰.</ref>.<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۷.</ref> | ||
===دیدگاه [[اهل سنت]] درباره | ===دیدگاه [[اهل سنت]] درباره امام مهدی{{ع}}=== | ||
*[[اعتقاد به مهدی]] [[منتظر]]{{ع}} ویژۀ [[شیعیان]] نیست بلکه اصل این [[عقیده]] از نظر [[اهل سنت]] با [[شیعه]] همسان بوده و بین این دو [[فرقه]] از حیث بشارت‌های [[پیامبر]]{{صل}} راجع به [[ظهور]] آن [[حضرت]] و [[مأموریت]] جهانی وی و دربارۀ شخصیت برجسته و [[نفوس]] آن بزرگوار و حتی [[نشانه‌های ظهور]] و ویژگی‌های [[انقلاب]] او، تفاوتی وجود ندارد. تنها تفاوت این است که اغلب [[دانشمندان]] [[اهل سنت]] می‌گویند: [[حضرت]] هنوز متولد نشده و [[غایب]] نیست بلکه به زودی متولد خواهد شد و به آنچه [[پیامبر]]{{صل}} [[بشارت]] داده جامۀ عمل می‌پوشاند و عدّه کمی از آنان در مورد ولادت و [[غیبت]] او با [[شیعه]] هم عقیده‌اند. آنچه از مجموع [[منابع تاریخی]] و [[حدیثی]] [[اهل سنت]] استفاده میشود این است که مسألۀ [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} [[مورد اتفاق]] و [[اجماع]] [[مسلمین]] است، حتی این [[اعتقاد]] در معروف‌‌ترین و معتبرترین کتب [[روایی]] [[اهل سنت]]، یعنی "[[صحاح]] ستّه" آمده است<ref>ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۴۴.</ref>. | *[[اعتقاد به مهدی]] [[منتظر]]{{ع}} ویژۀ [[شیعیان]] نیست بلکه اصل این [[عقیده]] از نظر [[اهل سنت]] با [[شیعه]] همسان بوده و بین این دو [[فرقه]] از حیث بشارت‌های [[پیامبر]]{{صل}} راجع به [[ظهور]] آن [[حضرت]] و [[مأموریت]] جهانی وی و دربارۀ شخصیت برجسته و [[نفوس]] آن بزرگوار و حتی [[نشانه‌های ظهور]] و ویژگی‌های [[انقلاب]] او، تفاوتی وجود ندارد. تنها تفاوت این است که اغلب [[دانشمندان]] [[اهل سنت]] می‌گویند: [[حضرت]] هنوز متولد نشده و [[غایب]] نیست بلکه به زودی متولد خواهد شد و به آنچه [[پیامبر]]{{صل}} [[بشارت]] داده جامۀ عمل می‌پوشاند و عدّه کمی از آنان در مورد ولادت و [[غیبت]] او با [[شیعه]] هم عقیده‌اند. آنچه از مجموع [[منابع تاریخی]] و [[حدیثی]] [[اهل سنت]] استفاده میشود این است که مسألۀ [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} [[مورد اتفاق]] و [[اجماع]] [[مسلمین]] است، حتی این [[اعتقاد]] در معروف‌‌ترین و معتبرترین کتب [[روایی]] [[اهل سنت]]، یعنی "[[صحاح]] ستّه" آمده است<ref>ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۴۴.</ref>. | ||
نسخهٔ ۲۶ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۳۲
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام مهدی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
زندگی‌نامه امام مهدی(ع)
- امام مهدی(ع) آخرین امام از چهارده معصوم است. پدر ارجمندش امام عسکری(ع) و مادرش نرجس است. از القاب مشهور آن حضرت: حجت، مهدی، خلف صالح، قائم منتظَر و صاحب الزمان و کنیۀ مبارکش ابوالقاسم است[۱]. در شب جمعه، پانزدهم شعبان سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ قمری در سامرا دیده به جهان گشود و جز چند نفر کسی از ایشان خبر نداشت و تا هنگام امامت همواره در خفا بود و در پنج سالگی امامت مسلمانان را بر عهده گرفت[۲] و چون ولادت امام را ائمه معصومین(ع) و بزرگان علمای شیعه و اهل سنت روایت کرده و به ظهور و اقدام انقلابی امام در از بین بردن ظلم و ستم اشاره داشته اند خطری از سوی خلفای ظلم و جور جان مبارک ایشان را تهدید میکرد از این‌‌رو امام مهدی(ع) بنابر مشیت الهی از دیده‌ها غایب شد تا مسلمانان از فیض وجود او محروم نگردند و حجت خدا همچنان برقرار مانَد. از این موضوع تعبیر به "غیبت" میشود[۳].
- غیبت امام مهدی(ع) در دو دورۀ غیبت صغری و غیبت کبری صورت گرفت:
- غیبت صغری از سال ۲۶۰ آغاز شد و تا ۳۲۹ ه.ق ادامه داشت و امام در طول این مدت به واسطۀ نواب اربعه با مردم در ارتباط بود و گاه به واسطۀ آنان با برخی از مردم یا گروه‌‌ها‌‌یی از آنان دیدار میکرد. نواب خاص عبارت‌اند: عثمان بن سعید، محمد بن عثمان، حسین بن روح نوبختی، علی بن محمد سَمَری.
- غیبت کبری: از سال ۳۲۹ ه.ق آغاز گشت و هنوز پایان نیافته است و دوران سختی است و مردمان در معرض امتحان و آزمایش قرار دارند. او در این زمان نایب خاص ندارد و مردم می‌توانند مشکلات و مسائل دینی خود را از طریق فقیهان جامع الشرائط و در رأس آنان ولی فقیه، رفع نمایند[۴]، چنانکه خود حضرت راه را به مردم نشان داده و فرمودند: «در حوادث واقعه به علمای دین و راویان احادیث ما مراجعه کنید»[۵].[۶]
فضیلت‌‌ها و ویژگی‌های امام مهدی(ع)
- از جمله فضیلت‌‌ها و ویژگی‌های امام مهدی(ع) عبارت‌اند از:
- ویژگی‌های هفت پیامبر(ع): از آدم و نوح (ع) طول عمر را به ارث برده است و از ابراهیم (ع) ولادت پنهانی و کناره‌گیری از مردمان را و از موسی (ع) خوف و غیبت را و از عیسی (ع) اختلاف مردم دربارۀ شخصیت و تولدش را و از ایوب (ع) فَرَج بعد از شدت را و از محمد(ص) قیام به شمشیر را[۷].
- زنده کردن سنت پیامبر(ص): هنگامی که ظهور می‌کند کتاب خدا و سنت پیامبر(ص) زنده میشود[۸].
- اعلم زمان خود است[۹]؛
- راهنمای مردم در مسیر هدایت الهی[۱۰]؛
- در هم کوبندۀ حاکمان ستمگر و مجری عدالت[۱۱]؛
- منجی، راستین بشریت[۱۲].[۱۳]
امام مهدی(ع) در قرآن
- در قرآن کریم به صورت صریح نام "مهدی" محمد بن الحسن(ع) بلکه نام هیچ کدام از امامان(ع) بیان نشده است؛ زیرا اولاً قرآن درصدد نام بردن از صحا‌‌‌بیان و بستگان پیامبر(ص) نبوده است مگر در موارد استثنائی مثل داستان زید[۱۴] و ابو‌‌‌لهبخطای یادکرد: برچسب تمام‌کنندهٔ
</ref>برای برچسب<ref>پیدا نشد که نام آنها ضرورت داشته است؛ ثانیاً: نام بردن افراد، موجب انگیزش حب و بغض‌‌های متعدد و زمینه‌‌ساز تحریف قرآن میشود؛ ثالثاً: در برخی احادیث از امام صادق(ع) در مورد نام علی و اهل بیت(ع) که در قرآن نیامده پرسش شد و ایشان به نماز اشاره کردند که حکم آن در قرآن نازل شده ولی از سه یا چهار رکعت بودن آن نامی به میان نیامده است تا خود رسول خدا این قسمت را برای آنان تفسیر کند ولی در احادیث و تفاسیر سیصد و بیست و چهار آیه مرتبط با وجود مقدس امام عصر(ع) شمرده شده است که دلالت‌های آنها یکسان نیست بلکه گاهی تفسیر، تأویل، تطبیق (جری) و... است و اعتبار احادیث تفسیری آنها نیز یکسان نیست[۱۵]. - برخی از آیات مربوط به حضرت مهدی(ع) و انقلاب جهانی آن حضرت عبارت‌اند از:
- ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾[۱۶]؛
- ﴿وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ﴾[۱۷]؛
- ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾[۱۸]؛
- ﴿بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ وَمَا أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفِيظٍ﴾[۱۹][۲۰]
- در تمام آیاتی که به حضرت مهدی(ع) و رخدادهای آخرالزمان و حوادث مقارن ظهور و پس از آن، تفسیر شدهاند، بر احادیث نبوی(ص) و علوی(ع) و دیگر امامان معصوم(ع) استناد گشته است و در همۀ منابع تفسیری شیعه ذیل این آیات از حضرت مهدی یاد شده است. تفسیرهای معتبر اهل سنت نیز برخی آیات را درباره حضرت مهدی(ع) و ظهور او دانسته‌اند از جمله: غرائب القرآن، نوشتۀ نظام نیشابوری؛ کشاف نوشته جارالله زمخشری و از شیعه: تفسیر مجمع البیان، تفسیر صافی فیض کاشانی و تفسیر المیزان علامه محمد حسین طباطبایی و.... افزون بر این، کتبی نیز ویژۀ آیات حضرت مهدی(ع) تألیف شدهاند از جمله: المحجة فیما نزل فی القائم الحجة نوشته سید هاشم بحرانی؛ معجم احادیث الامام المهدی(ع)، که جامع‌ترین کتاب در این زمینه است و بیش از ۳۰۰ آیه را جمع کرده است[۲۱].
امام مهدی(ع) در روایات
- بنابر روایات معتبر و قطعی، احکام و تعالیم اسلام و نیز عدالت که بشر در سایۀ آن به سعادت می‌رسد تنها به دست مبارک امام دوازدهم(ع) به صورت کامل اجرا میشود و تحقق می‌پذیرد و این وعدۀ آسمانی تا برآورده نشود بنابر مصلحت و حکمت الهی از دنیا نخواهد رفت. آمادگی مردم جهان برای پذیرفتن حکومت الهی از شرط‌های بنیادی ظهور حضرت مهدی(ع) است و در روایات شیعه و سنی و حتی در برخی روایات نام و مشخصات امام مهدی(ع) آمده است. روایاتِ امامت آن امام همام(ع) در حد تواتر است و از دیگر امامان بیش‌تر است این بدان سبب است که در این باره هم از پیامبر(ص) و حضرت فاطمه(س) روایاتی در دست است و هم از یازده امام معصوم(ع)[۲۲].[۲۳] از جملۀ این روایات:
- پیامبر (ص) فرمودند: «مهدی از اولاد من است نامش نام من و کنیه‌اش کنیه من است. صورت و سیرتش از همه کس به من شبیه‌تر است. غیبتی کند که مردم دچار حیرت گردند و بسیاری از فرقه‌ها گمراه شوند، آنگاه مانند ستاره تابانی از پردۀ غیبت ظاهر شده، بدر آید و زمین را پر از عدل و داد کند آن چنانکه پر از ظلم و ستم شده باشد»[۲۴].
- امام صادق(ع) فرمودند: «چون پرچم قیام او افراشته شود میان مشرق و مغرب را روشن می‌کند و آنگاه که دستِ مهر بر سر بندگان خدا نهد، قلبشان همچون پارۀ آهن محکم میشود و هر کس نیروی چهل تن پیدا می‌کند»[۲۵].[۲۶]
دیدگاه اهل سنت درباره امام مهدی(ع)
- اعتقاد به مهدی منتظر(ع) ویژۀ شیعیان نیست بلکه اصل این عقیده از نظر اهل سنت با شیعه همسان بوده و بین این دو فرقه از حیث بشارت‌های پیامبر(ص) راجع به ظهور آن حضرت و مأموریت جهانی وی و دربارۀ شخصیت برجسته و نفوس آن بزرگوار و حتی نشانه‌های ظهور و ویژگی‌های انقلاب او، تفاوتی وجود ندارد. تنها تفاوت این است که اغلب دانشمندان اهل سنت می‌گویند: حضرت هنوز متولد نشده و غایب نیست بلکه به زودی متولد خواهد شد و به آنچه پیامبر(ص) بشارت داده جامۀ عمل می‌پوشاند و عدّه کمی از آنان در مورد ولادت و غیبت او با شیعه هم عقیده‌اند. آنچه از مجموع منابع تاریخی و حدیثی اهل سنت استفاده میشود این است که مسألۀ ظهور حضرت مهدی(ع) مورد اتفاق و اجماع مسلمین است، حتی این اعتقاد در معروف‌‌ترین و معتبرترین کتب روایی اهل سنت، یعنی "صحاح ستّه" آمده است[۲۷].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
منبع‌شناسی جامع امام مهدی
پانویس
- ↑ اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۴.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۸.
- ↑ ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۶.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۹.
- ↑ «وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَی رُوَاةِ حَدِیثِنَا»؛ کمال الدین، ج۲، ص۴۸۴.
- ↑ ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۶.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ۵۷۷.
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۳۸.
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۸۲.
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۳۸
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۳۸.
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۵۰
- ↑ ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۸.
- ↑ ﴿فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا﴾«پس چون زيد از او حاجت خويش بگزارد» سوره احزاب، آیه ۳۷.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۳۱ـ۳۳.
- ↑ «و در زبور پس از تورات نگاشته‌ایم که بی‌گمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.
- ↑ «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شدهاند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.
- ↑ «خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند وعده داد كه در روى زمين جانشين ديگرانشان كند، هم چنان كه مردمى را كه پيش از آنها بودند جانشين ديگران كرد و دينشان را- كه خود برايشان پسنديده است- استوار سازد. و وحشت شان را به ايمنى بدل كند. مرا مى پرستند و هيچ چيزى را با من شريك نمى كنند. و آنها كه از اين پس ناسپاسى كنند، نافرمانند.» سوره نور، آیه ۵۵.
- ↑ «برنهاده خداوند برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید و من بر شما نگهبان نیستم» سوره هود، آیه ۸۶.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامۀ مهدویت، ج۱، ص۳۳، ۳۶؛ فرهنگ شیعه، ص ۴۳۷.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۳۷ـ ۴۳۸.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۶۲ـ ۶۵؛ کمال الدین، ص ۶۰۶ ـ ۴۸۲.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۸.
- ↑ «الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقاً تَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ وَ حَیْرَةٌ تَضِلُّ فِیهِ الْأُمَمُ ثُمَّ یُقْبِلُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ وَ یَمْلَأُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً»؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۲.
- ↑ «فَإِذَا هَزَّهَا لَمْ یَبْقَ مُؤْمِنٌ إِلَّا صَارَ قَلْبُهُ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ وَ یُعْطَی الْمُؤْمِنُ قُوَّةَ أَرْبَعِینَ رَجُلا»؛ کامل الزیارات، ص۱۲۰.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۷.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۴۴.