بیعت در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

==[[تاریخچه بیعت در اسلام]]==

==[[بیعت]] با [[امامان شیعه]]{{ع}}==

*هر چند [[مسلمانان]] در [[ماجرای غدیر]] [[خم]] با [[علی]]{{ع}} [[بیعت]] کرده بودند، اما آنچه در [[سقیفه]] روی داد، نگذاشت آنان بر [[بیعت]] خویش پایدار و [[وفادار]] بمانند. پس از [[مرگ]] [[عثمان]]، باری دیگر در [[مدینه]] با پای‌فشاری بسیار، دست [[علی]]{{ع}} را به عنوان [[خلیفه]] فشردند و پس از [[شهادت]] آن [[حضرت]] با فرزندش [[امام حسن]]{{ع}} [[بیعت]] کردند<ref>تاریخ طبری‌، ۴/ ۸ و ۵/ ۱۵۸؛ مروج الذهب‌، ۲/ ۳۵۸.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 165.</ref>.

*ده سال بعد از [[شهادت امام حسن]]{{ع}} [[مردم کوفه]] نیز با [[مسلم بن عقیل]]، به [[نیابت]] از [[امام حسین]]{{ع}} [[بیعت]] کردند. از بیعت‌های دیگری که در [[تاریخ]] آمده است، [[بیعت]] [[مردم]] [[خراسان]] با [[امام رضا]]{{ع}} به عنوان [[ولی‌عهد]] [[مأمون]] است<ref>تاریخ طبری‌، ۵۵۴۸؛ مروج الذهب‌، ۳/ ۶۴؛ مناقب آل ابی طالب، ۴/ ۲۹۱.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 165-166.</ref>.

*در منابع [[فقهی]] [[شیعه]] نظریه‌های گوناگونی درباره ماهیت [[حقوقی]] [[بیعت]] به چشم می‌آید. بسیاری از [[فقهای شیعه]] با توجه به معنای لغوی [[بیعت]] و شباهتش به [[عقد]] بیع، آن را [[عقد]] معوض می‌دانند؛ یعنی متضمن [[تعهد]] دوجانبه. از دیدگاه اینان، [[تعهد]] [[بیعت‌کننده]] عبارت است از [[پیروی]] و [[اطاعت]] از بیعت‌شونده و [[وفاداری]] به او. در برابر، بیعت‌شونده نیز باید بر اساس [[کتاب خدا]] و [[سنت]] [[حکم]] براند و از [[بیعت‌کننده]] [[حمایت]] کند<ref>الالهیات‌، ۲۶۰؛ دراسات فی ولایة الفقیه‌، ۱/ ۵۲۳.</ref>. با این حال، دقت در بیعت‌های [[پیامبر]]{{صل}} نشان می‌دهد که [[عقد]] بیع، تنها تعهداتی را بر عهده بیعت‌کنندگان می‌گذارد- مانند [[لزوم]] [[پایبندی به اسلام]]، [[یاری]] [[رسول خدا]]، [[اطاعت]] از او و [[جهاد]] با [[کفار]]- و هیچ تعهدی بر عهده [[پیامبر]] نمی‌نهد. البته در [[حدیثی]] سخن از [[حقوق]] متقابل به میان آمده است؛ ولی با دقت در همین [[حدیث]] و نیز [[آیات قرآنی]] می‌توان دریافت که مراد از [[حقوق]] بیعت‌کنندگان، [[نصرت]] و [[ثواب]] [[الهی]] است. این نیز نتیجه [[وفاداری]] و [[پایداری]] بیعت‌کنندگان است نه عوض قرار داد [[عقد]] [[بیعت]]<ref>بحارالانوار، ۱۹/ ۲۶.</ref>. در نهج البلاغه‌ نیز وفا به [[بیعت]] از [[حقوق]] [[حاکم]] بر [[مردم]] شمرده شده است. به ظاهر، از همین رو است که بسیاری از پژوهشگران، مفهوم [[بیعت]] را "[[عهد]] بر [[طاعت]]" یا "بذل [[طاعت]]" دانسته‌اند<ref>ولایة الامر، ۸۶- ۸۰؛ تفسیر نمونه‌، ۱/ ۵۱۹؛ المیزان‌، ۱۸/ ۲۷۴.</ref> و برخی دیگر بر آن باورند که [[بیعت]] عقدی است غیر معوض و شبیهِ [[عقد]] هبه و برخی دیگر آن را از مقوله ایقاع به شمار آورده‌اند<ref>تفسیر نمونه‌، ۱/ ۵۱۷.</ref>. البته [[امام علی]]{{ع}} بارها از [[حقوق مردم]] بر [[حاکم]] سخن گفته است<ref>نهج البلاغه‌، فیض الاسلام‌، ۱۱۴، ۸۸۴، ۹۸۸.</ref>؛ ولی نمی‌توان این [[حقوق]] را ناشی از [[بیعت]] دانست<ref>دانشنامه جهان اسلام‌، ۵/ ۲۴۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 166.</ref>.

==[[جایگاه]] [[بیعت]]==

*[[بیعت]] از موضوعات اختلافی [[شیعه]] و [[سنی]] است. پس از [[ماجرای سقیفه]]، [[اهل سنت]] [[معتقد]] شدند که می‌توان از گذر [[انتخاب]] و [[بیعت]] [[مردم]]، کسی را بر [[منصب امامت]] نشاند<ref>التمهید فی الرد علی الملحدة المعطلة والرافضة، ۱۷۸؛ اصول الدین‌، ۲۷۹.</ref>. بعدها نویسندگان [[فقه]] [[سیاسی]] [[اهل سنت]]، [[امامت]] را یکی از [[فروع دین]] دانستند و کوشیدند آثار [[حقوقی]] آن را بررسی و بیان کنند<ref>الاحکام السلطانیة، ۲۳ و ۳۴؛ نظام الحکم فی الشریعة، ۱/ ۲۶۷ و ۲۶۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 166-167.</ref>.