اجل: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۶ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۲۶

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اجل (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

"اجل" به معنای مدت معینِ هر چیزی است؛ اما در علم کلام، به معنای مدت عمر انسان است. زمان فرا رسیدن مرگ انسان را نیز اجل می‌گویند^[۱].
متکلمان در این باره که اجل بر چند گونه است، اختلاف نظر دارند. نظریه پذیرفته شده شیعیان این است که اجل دو گونه است: اجل حتمی و اجل غیر حتمی^[۲]^[۳].

اجل حتمی

هر انسانی با توجه به طبیعت و استعداد جسمی خود و تقدیری که برای او رقم خورده است، مدت معینی زنده می‌ماند. اگر زندگی انسان به گونه طبیعی پایان یابد، مرگ او فرا خواهد رسید. این گونه مرگ را "اجل حتمی" یا "اجل مسمی" گویند^[۴].

اجل غیر حتمی

گاه انسان پیش از فرا رسیدن اجل حتمی، بر اثر علت‌هایی- مانند بیماری، بلایای طبیعی و جنگ- از دنیا می‌رود. این گونه مرگ را "اجل غیر حتمی" یا "اجل معلق" گویند^[۵]^[۶].

تغییر اجل

در پاره‌ای از روایاتِ بزرگان معصوم(ع) آمده است که برخی اعمال پسندیده- مانند صله رحم و صدقه- اجل انسان را دور می‌کنند و برخی گناهان، آن را پیش می‌آورند^[۷]. از برخی آیات قرآن نیز برمی‌آید که چون اجل کسی فرا رسد، پیش و پس کردنش ممکن نیست^[۸]. مراد این آیات، "اجل حتمی" است؛ ولی مراد آن روایات، "اجل غیر حتمی" است که اعمال انسان، آن را پیش و پس می‌کنند. هر چند اعمال آدمی در اجل معلق او مؤثرند، فقط خداوند است که هر دو اجل را تعیین می‌کند. بنابراین، مرگ انسان به هر یک از دو اجل که پیش آید، در قضا و قدر الهی معین بوده است. بدین ترتیب، هر کس تنها یک اجل دارد و آن، اجلِ تعیین شده در علم خداوند است^[۹]^[۱۰].

منابع

فرهنگ شیعه

جستارهای وابسته

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ مفردات راغب‌، ۱۱.
↑ هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضَى أَجَلاً وَأَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ ؛ سوره انعام، آیه ۲؛ جبر و اختیار، ۱۳۴.
↑ فرهنگ شیعه، ص 66.
↑ فرهنگ شیعه، ص 67.
↑ المیزان‌، ۷/ ۱۰- ۸؛ تفسیر نمونه‌، ۵/ ۱۵۰.
↑ فرهنگ شیعه، ص 67.
↑ بحارالانوار، ۵/ ۱۴۰/ ۷.
↑ وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ يَسْتَقْدِمُونَ؛ سوره اعراف، آیه ۳۴.
↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی‌، ۲/ ۶۱۴.
↑ فرهنگ شیعه، ص 67.

[1] مفردات راغب‌، ۱۱.

[2] هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضَى أَجَلاً وَأَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ ؛ سوره انعام، آیه ۲؛ جبر و اختیار، ۱۳۴.

[3] فرهنگ شیعه، ص 66.

[4] فرهنگ شیعه، ص 67.

[5] المیزان‌، ۷/ ۱۰- ۸؛ تفسیر نمونه‌، ۵/ ۱۵۰.

[6] فرهنگ شیعه، ص 67.

[7] بحارالانوار، ۵/ ۱۴۰/ ۷.

[8] وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ يَسْتَقْدِمُونَ؛ سوره اعراف، آیه ۳۴.

[9] دائرة المعارف بزرگ اسلامی‌، ۲/ ۶۱۴.

[10] فرهنگ شیعه، ص 67.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==اجل در فقه سیاسی==
+==مقدمه==
-*اجل: به‌ سر رسیدن، سرآمد، سر رسید<ref>اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح، ج۴، ص۱۶۲۱؛ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۶۹۹.</ref>، مهلت نهایی برای [[مرگ]]<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۶، ص۱۷۸.</ref>، مدت تعیین‌ شده برای چیزی<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۵.</ref>.
+*"[[اجل]]" به معنای مدت معینِ هر چیزی است؛ اما در [[علم کلام]]، به معنای مدت [[عمر]] [[انسان]] است. زمان فرا رسیدن [[مرگ]] [[انسان]] را نیز [[اجل]] می‌گویند<ref>مفردات راغب‌، ۱۱.</ref>.
-*{{متن قرآن|وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُونَ}}<ref>«و هر امّتی را زمانه‌ای است و چون زمانه آنان سر آید نه ساعتی واپس می‌روند و نه پیش می‌افتند» سوره اعراف، آیه ۳۴.</ref>.
+*[[متکلمان]] در این باره که [[اجل]] بر چند گونه است، [[اختلاف]] نظر دارند. نظریه پذیرفته شده [[شیعیان]] این است که [[اجل]] دو گونه است: [[اجل]] حتمی و [[اجل]] غیر حتمی<ref>{{متن قرآن| هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضَى أَجَلاً وَأَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ }}؛ سوره انعام، آیه ۲؛ جبر و اختیار، ۱۳۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 66.</ref>.
-*همچنان‌که برای هر [[انسانی]]، دوره‌ای برای زندگانی و زمانی برای [[مرگ]] وجود دارد، که [[قرآن کریم]] از آن به "[[اجل]] مسمی"{{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُمْ بِاللَّيْلِ وَيَعْلَمُ مَا جَرَحْتُمْ بِالنَّهَارِ ثُمَّ يَبْعَثُكُمْ فِيهِ لِيُقْضَى أَجَلٌ مُسَمًّى ثُمَّ إِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ ثُمَّ يُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ}} <ref>«و اوست که شبانگاه (در خواب) روان شما را می‌ستاند و می‌داند که به هنگام روز چه به دست آورده‌اید سپس در همین روز شما را (از خواب) برمی‌انگیزاند تا زمانی نام‌برده سر آید؛ آنگاه بازگشتتان به سوی اوست و سپس شما را از آنچه انجام می‌دهید آگاه می‌سازد» سوره انعام، آیه ۶۰.</ref> یاد می‌کند، برای تمدن‌ها و [[امت‌ها]] نیز دوره و اجلی قطعی نزد [[خداوند]] در نظر گرفته شده است<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۸، ص۶.</ref>
-*{{متن قرآن|وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ}}<ref>«و هر امّتی را زمانه‌ای است» سوره اعراف، آیه ۳۴.</ref>؛ به این معنا که هر امتی دوره‌ای معیّن برای [[استخلاف]] بر روی [[زمین]] و [[اقتدار]] دارد که تقدم و تأخری در آن نیست<ref>سید قطب، فی ظلال القرآن، ج۳، ص۱۲۸۵.</ref>. این مسئله از [[سنن]] قطعی [[الهی]] و [[حاکم]] بر [[جوامع بشری]] است؛ امّا طول و مدت این [[اجل]] در [[امت‌ها]] و تمدن‌ها متفاوت و مختلف است و به هدایت‌پذیری یا [[مخالفت]] و [[دشمنی]] آنان در مقابل [[دستورهای الهی]] بستگی دارد که [[سنن]] و [[قوانین الهی]] متکفل بیان آنها هستند<ref>محمد رشیدرضا، تفسیر المنار، ج۸، ص۴۰۲.</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۴۷-۴۸.</ref>.
-==اجل حتمی==
+==[[اجل]] حتمی==
+*هر انسانی با توجه به [[طبیعت]] و استعداد جسمی خود و تقدیری که برای او رقم خورده است، مدت معینی زنده می‌ماند. اگر [[زندگی]] [[انسان]] به گونه طبیعی پایان یابد، [[مرگ]] او فرا خواهد رسید. این گونه [[مرگ]] را "[[اجل]] حتمی" یا "[[اجل]] مسمی" گویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 67.</ref>.
-==اجل غیر حتمی==
+==[[اجل]] غیر حتمی==
+*گاه [[انسان]] پیش از فرا رسیدن [[اجل]] حتمی، بر اثر علت‌هایی- مانند [[بیماری]]، بلایای طبیعی و [[جنگ]]- از [[دنیا]] می‌رود. این گونه [[مرگ]] را "[[اجل]] غیر حتمی" یا "[[اجل]] معلق" گویند<ref>المیزان‌، ۷/ ۱۰- ۸؛ تفسیر نمونه‌، ۵/ ۱۵۰.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 67.</ref>.
-==تغییر اجل==
+==تغییر [[اجل]]==
+*در پاره‌ای از روایاتِ بزرگان [[معصوم]]{{ع}} آمده است که برخی [[اعمال]] [[پسندیده]]- مانند [[صله رحم]] و [[صدقه]]- [[اجل]] [[انسان]] را دور می‌کنند و برخی [[گناهان]]، آن را پیش می‌آورند<ref>بحارالانوار، ۵/ ۱۴۰/ ۷.</ref>. از برخی [[آیات قرآن]] نیز برمی‌آید که چون [[اجل]] کسی فرا رسد، پیش و پس کردنش ممکن نیست<ref>{{متن قرآن|وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ يَسْتَقْدِمُونَ}}؛ سوره اعراف، آیه ۳۴.</ref>. مراد این [[آیات]]، "[[اجل]] حتمی" است؛ ولی مراد آن [[روایات]]، "[[اجل]] غیر حتمی" است که [[اعمال انسان]]، آن را پیش و پس می‌کنند. هر چند [[اعمال]] [[آدمی]] در [[اجل]] معلق او مؤثرند، فقط [[خداوند]] است که هر دو [[اجل]] را تعیین می‌کند. بنابراین، [[مرگ]] [[انسان]] به هر یک از دو [[اجل]] که پیش آید، در [[قضا و قدر الهی]] معین بوده است. بدین ترتیب، هر کس تنها یک [[اجل]] دارد و آن، اجلِ تعیین شده در [[علم]] [[خداوند]] است<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی‌، ۲/ ۶۱۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 67.</ref>.
 ==منابع==
-* [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
+* [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
 ==جستارهای وابسته==