آغاز غیبت صغری

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

مقدمه

• بر اساس آنچه نزد شیعیان مشهور است، حضرت مهدی (ع) در سال ۲۵۵هجری قمری دیده به جهان گشود و امام حسن عسکری(ع) هم در هشتم ربيع المولود سال ۲۶۰ قمری به شهادت رسید. درباره مبدأ غیبت امام عصر(ع) دو نظر وجود دارد که هر کدام از زاویه‌ای خاص به مطلب می‌نگرد. شیخ مفید، غیبت صغرا را از بدو تولد حضرت مهدی (ع) می‌داند و جمعی از لحظه شهادت پدر. بنابراین، مدت غیبت صغرا حداکثر ۷۴ و حداقل ۶۹ سال و چند ماه خواهد بود. آنان که مبدأ غیبت حضرت مهدی (ع) را لحظه تولد می‌دانند، به تولد مخفيانه حضرت (ع) توجه دارند، نه آغاز امامتش. بر اساس این نظر، امام عصر(ع) حتی پیش از امامت نیز در غیبت به سر می‌برد و جز با خواص شیعیان با کسی ارتباط برقرار نمی‌ساخت. جمعی که مبدأ غیبت امام(ع) را لحظه شهادت پدر گران قدرش می‌دانند، به آغاز امامتش عنایت دارند. بنابراین، اختلاف این دو اساسی نیست. برای جمع هر دو نظر می‌توان زندگان امام عصر(ع) را به پنج مرحله تقسیم کرد:

1. دوران اختفا (تولد تا آغاز امامت؛ پانزدهم شعبان ۲۵۵ - ربیع الاول ۲۶۰ق.)
2. دوران غیبت صغرا (از هشتم ربیع الاول ۲۶۰ - ۳۲۹ق.)؛
3. دوران غیبت کبرا (از ۳۲۹ق.)؛
4. دوران قیام و ظهور؛
5. دوران عدالت گستری و حکومت جهانی.

• با توجه به دوران اختفای امام عصر(ع) در دوران پدر گران قدرش، می‌توان مکان غیبت ایشان را سامرا دانست؛ البته مشخص نیست حضرت مهدی (ع) در تمام دوران حیات پدر در سامرا و در خانه پدری به سر برده است. برخی روایات نشان می‌دهد، ایشان نیز همانند حضرت موسی(ع) از مادر و پدر دور بوده است. پس از شهادت امام حسن عسکری(ع)، مأموران، خانه امام ما را تفتیش کردند، ولی ردپایی از امام عصر(ع) نیافتند. حضرت مهدی(ع) بر پیکر پدر ارجمندش نماز گزارد و دیگر بار ناپدید شد. آنچه به سرداب غیبت مشهور شده است، به غیبت امام عصر(ع) و ناپدید شدنش در سرداب ارتباط ندارد و از ساخته‌های دشمنان شیعه به شمار می‌آید. البته در این باره روایتی مجهول السند وجود دارد و چنانچه دارای اعتبار تاریخی باشد، می تواند نشان بدهد که حضرت بی آنکه دیده شود از سرداب بیرون آمده است. با توجه به مشخص نبودن چهره و نام حضرت مهدی (ع) برای مردم و ماموران خلیفه، بسیار طبیعی و منطقی است که امام به راحتی ناپدید شده باشد، زیرا ماموران و مردم عادی او را نمی‌شناختند. کسانی که پس از وفات امام حسن عسکری(ع) با امام عصر(ع) یا نماینده‌اش ملاقات داشته‌اند، در شهر سامرا یا اطراف آن امانتهای خود را تحویل دادند و به وطن بازگشتند».

آغاز غیبت صغری در موعودشناسی

• در اینجا دو نظریه وجود دارد:

1. نظریه اول اینکه: غیبت صغرا از زمان ولادت حضرت مهدی (ع) بوده؛ زیرا ولادت حضرت در اختفا و پنهانی بوده است. ولی این نظریه مورد مناقشه واقع شده، زیرا بحث در غیبت امام است و در آن هنگام حضرت به مقام امامت نرسیده بود. خصوصاً آنکه جماعت زیادی از شیعیان، حضرت را در آن پنج سال قبل از شهادت حضرت عسکری (ع) مشاهده کرده اند.
2. نظریه دوم اینکه: غیبت حضرت از زمان شهادت پدرش امام عسکری (ع) بوده است. و به طور دقیق می‌توان گفت که بعد از نماز خواندن بر جنازه پدرش، در آن قضیه‌ای که ابوالادیان بصری نقل می‌کند».

پرسش مستقیم

• مبدأ غیبت صغری از چه زمانی به حساب می‌آید؟ (پرسش)

1. غیبت صغرا به چه معناست؟ و چرا از همان ابتدا غیبت کامل صورت نگرفت؟ (پرسش)
2. علت و سبب پیدایش غیبت صغری امام مهدی چیست؟ (پرسش)
3. نقش و تأثیر غیبت صغری در غیبت کبری چیست؟ (پرسش)
4. مبدأ غیبت صغری از چه زمانی به حساب می‌‏آید؟ (پرسش)
5. ویژگی‌های دوران غیبت صغری چیست؟ (پرسش)
6. حکمت غیبت صغری قبل از غیبت کبری چه بوده است؟ (پرسش)
7. امتیاز عصر غیبت صغری بر غیبت کبری چیست؟ (پرسش)
8. آیا دولت عباسی پیگیر اخبار امام مهدی بودند؟ (پرسش)
9. امام مهدی برای اثبات وجود خود در عصر غیبت صغری چه تدابیری اندیشید؟ (پرسش)
10. آیا قبل از غیبت کبری غیبت صغری ضروری بوده است؟ (پرسش)
11. مسئولیت امام مهدی در غیبت صغرا چیست؟ (پرسش)
12. برخی از مورخان غیبت صغرا و کبرا نواب اربعه و داستان جعفر کذاب را دیدگاه متکلمین شیعه و شاگردانشان می‏دانند؟ (پرسش)
13. پایان غیبت صغرا چه زمانی است؟ (پرسش)
14. ماجرای تلاش نافرجام برای دستگیری امام مهدی چیست؟ (پرسش)
15. اولین کسی که به دروغ ادعای نیابت خاص امام مهدی کرد چه کسی بود؟ (پرسش)
16. خلفای دوران غیبت صغری چه کسانی بودند؟ (پرسش)
17. خلفای عباسی در دوران غیبت صغری چه اقدام‌هایی انجام دادند؟ (پرسش)
18. آخرین خلیفه عصر غیبت صغری چه کسی بود؟ (پرسش)
19. سالی که آخرین نائب خاص امام مهدی وفات یافت چه نام دارد؟‌ (پرسش)
20. چگونه می‌توان نیابت نواب خاص امام مهدی را اثبات کرد؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• آغاز غیبت صغری
• ویژگی‌های عصر غیبت صغری
• فلسفه غیبت صغری
• وظایف امام مهدی در عصر غیبت صغری
• آخرین خلیفه عصر غیبت صغری
• اقدام‌های خلفای عباسی در عصر غیبت صغری
• پیگیری اخبار امام مهدی توسط حکومت عباسی
• تدابیر امام مهدی برای اثبات امامت
• تعداد خلفای عصر غیبت صغری
• پایان غیبت صغری

منابع

• حکیم، سید منذر، غیبت حضرت مهدی
• رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات