علم غیب امام: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{خرد}} | {{خرد}} | ||
{{علم معصوم}} | |||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | |||
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | |||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | |||
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[علم غیب امام در قرآن]] | [[علم غیب امام در حدیث]] | [[علم غیب امام در کلام اسلامی]] | [[علم غیب امام در فلسفه اسلامی]] | [[علم غیب امام در عرفان اسلامی]]| [[علم غیب امام در حکمت اسلامی]]</div> | |||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | |||
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[علم غیب امام (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div> | |||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | |||
== مقدمه == | |||
*از مباحث پیرامون [[علم]] بحث [[علم غیب امام]] / [[مغیبات]] است. آیا [[امام]] [[علم غیب]] می‌داند یا خیر؟ اگر می‌داند دامنه آن چه مقدار است؟ آیا فقط در حوزه [[دین]] و [[شریعت الهی]] است یا اینکه همه امور را در بر می‌گیرد؟ [[ابن قبه رازی]] در این باره مواضع صریح و روشنی دارد که [[فهم]] آن مطالعه [[مبانی کلامی]] وی را می‌طلبد. او [[معتقد]] است [[غیب]] را کسی جز [[خداوند متعال]] نمی‌داند و کسی که آن را برای [[بشر]] ادعا کند [[کافر]] است<ref>ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۷ و ۱۱۶.</ref>؛ از این‌رو [[امام]] [[علم غیب]] ندارد <ref>ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۳.</ref>. کسی که [[علم غیب]] برای [[امام]] قائل باشد، [[کافر]] و خارج از [[اسلام]] است<ref>ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۶.</ref>. [[ابن قبه رازی]] [[علم غیب امام]] را نظریه برخی از [[غلات]] می‌داند؛ چراکه امامیان [[معتقد]] به [[علم غیب]] برای [[امامان]] خود نیستند<ref>ر.ک: ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۶ و ۱۱۶.</ref> و این انتسابی است که [[مخالفان]] آن را به همه [[امامیه]] نسبت داده‌اند<ref>ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۷.</ref>. [[ابن قبه رازی]] [[معتقد]] است اگر منظور از [[اثبات]] [[علم غیب]] برای [[امام]]، [[اثبات امامت]] اوست، به آن نیاز نیست؛ چراکه [[امامیه]] با [[علم غیب]] [[امامت]] [[امام]] را [[اثبات]] نمی‌کند، بلکه [[دلیل]] آنها [[فهم]] و [[علم امام]] در [[دین]] است<ref>ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۶.</ref>. البته لازمه این [[نظریه]] [[ابن قبه رازی]] [[نفی]] مطلق [[علوم]] ویژه [[ائمه]] نیست؛ زیرا وی خود [[علم]] خاصی / فرابشری در حوزه [[دین]] و ناظر به [[شریعت]] را برای [[امام]] قائل است و بر آن صحه می‌گذارد، نکته‌ای که به روشنی از آثار ناقص بر جای مانده از او بر می‌آید. | |||
*در این باره می‌توان به دو نکته اشاره کرد. نخست اینکه [[ابن قبه رازی]] [[نصّ]] از [[امام]] پیشین و [[ظهور]] [[علم]] را از نشانههای [[امامت]] بر می‌شمرد<ref>ر.ک: ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۳، ۱۰۴، ۱۰۹، ۱۱۳، ۱۱۵ و ۱۱۶.</ref>. حال باید پرسید منظور از [[ظهور]] [[علم]] چیست؟ [[ابن قبه رازی]] بیان [[علم غیبی]] [[امام]] را از مصادیق [[ظهور]] [[علم]] می‌شناسد. او [[پیش‌گویی]] [[امام علی]]{{ع}} در [[جنگ نهروان]] را که از [[یاران امام]] ده نفر به [[شهادت]] می‌رسند و از نهروانیان ده نفر زنده می‌مانند، نوعی [[ظهور]] [[علم امام]] بیان می‌کند <ref>ابن قبه رازی نقل می‌کند امام علی{{ع}} در جنگ نهروان فرمودند: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ مَا عَبَرُوا النَّهَرَ وَ لَا يَعْبُرُوا وَ اللَّهِ مَا يُقْتَلُ مِنْكُمْ عَشَرَةٌ وَ لَا يَنْجُوا مِنْهُمْ عَشَرَةٌ}}؛ به خدا سوگند خوارج از نهر نگذشته و نخواهد گذشت؛ به خدا سوگند از شما تا ده تن کشته نمی‌شوند و از ایشان تا ده تن زنده نمی‌مانند (ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۲۰).</ref>، [[علمی]] که [[شایسته]] است فصل فارق [[مدعیان امامت]] قرار گیرد<ref>ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۳.</ref>. | |||
*دومین نکته که از توجه [[ابن قبه رازی]] به [[علم غیب امام]] حکایت دارد، ردیه وی بر [[ابو زید علوی]] است که برای [[اثبات امامت]] دوازدهم{{ع}} به خبر [[کمیل]] استناد می‌کند<ref>ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۴.</ref>. این [[روایت]] پیرامون [[علم]] [[حقیقی]] [[دین]] است که [[امام علی]]{{ع}} برای [[کمیل بن زیاد نخعی]] ایراد فرموده است. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در این خبر از [[علم]] پر وسعت خود خبر می‌دهد و [[امامان]] را که حجتهای الهی‌اند، کسانی می‌داند که [[علم]] به حقایق امور یکباره در آنان [[راه]] می‌یابد؛ آنان می‌توانند ظاهر و مشهور یا خائف و مغمور باشند<ref>درباره کمیل و خبر کمیل و منابعی که آن را به صورت کلی یا جزئی نقل کرده‌اند، ر.ک: سید حسین مدرسی طباطبایی، میراث مکتوب شیعه در قرن نخستین، دفتر اول، ص۱۱۴-۱۲۲.</ref>. این [[روایت]] به روشنی نوعی از [[علم غیب]] را برای [[امام]] [[اثبات]] می‌کند، روایتی که مقبول [[ابن قبه رازی]] بوده است. | |||
*بر پایه این انگارها می‌توان گفت [[ابن قبه رازی]] به مفهوم [[علم غیب]] برای [[امام]] [[باور]] داشته و حتی به مواردی اشاره کرده است، البته [[علم غیب]] مدنظر وی که تعریف و چارچوب خاصی داشته است. [[ابن قبه رازی]] [[علم]] خاص و ویژه‌ای برای [[امام]] قائل است؛ ولی از عنوان [[علم غیب]] خودداری [[پیامبر]] می‌کند. او همه این [[علوم]] خاص [[ائمه]] را جزء [[علوم]] مستفاد می‌داند که از طریق [[پیامبر]]{{صل}} به [[امام]] رسیده است <ref>ر.ک: ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۳.</ref>. او [[علم غیب]] را تنها مخصوص [[خداوند متعال]] می‌داند؛ یعنی [[علمی]] که هیچ محدوده‌ای ندارد و ذاتی است؛ اما اگر [[علم]] خاصی باشد؛ که [[خداوند]] به کسی داده و تحت [[اراده]] او باشد، می‌توان آن را به [[امام]] نسبت داد<ref>گفتنی است شیخ مفید به همین معنا از علم غیب در اوائل المقالات توجه کرده و آن را نظریه گروهی از امامیه بیان کرده است(از ص۶۷). </ref>؛ از این روست که [[ابن قبه رازی]] [[معتقد]] است [[امام]] بنده‌ای [[صالح]] و شایسته‌ای است که تنها عالم به [[کتاب خدا]] و [[سنت]] [[رسول]] اوست و از مغیباتی باخبر می‌شود که به او برسد<ref>ابن قبه رازی رازی، نقض الأشهاد، ص۱۱۰.</ref>. بر این اساس باید گفت [[حکم تکفیر]] و [[خروج]] از [[اسلام]] کسی که [[علم غیب]] را به [[امام]] نسبت می‌دهد، در [[نظریه]] [[ابن قبه رازی]] مخصوص کسی است که [[علم امام]] را هم‌سنخ با [[علم]] [[خدا]] بداند؛ یعنی [[علمی]] ذاتی و نامحدود.<ref>[[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابن قبه رازی (کتاب)| ابن قبه رازی]]، ص۱۵۲-۱۵۴.</ref>. | |||
==منابع== | |||
#[[پرونده: 1100524.jpg|22px]] [[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابن قبه رازی (کتاب)| ابن قبه رازی ''']] | |||
=='''[[:رده:آثار علم غیب امام|منبع‌شناسی جامع علم غیب امام]]'''== | =='''[[:رده:آثار علم غیب امام|منبع‌شناسی جامع علم غیب امام]]'''== | ||
| خط ۱۹: | خط ۲۴: | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[علم غیب معصوم]] | * [[علم غیب معصوم]] | ||
==پانویس== | |||
{{پانویس2}} | |||
[[رده:مدخل‌های درجه دو دانشنامه]] | [[رده:مدخل‌های درجه دو دانشنامه]] | ||
[[رده:مدخل]] | |||
[[رده:علم]] | |||
[[رده:علم غیب]] | |||
[[رده:علم غیب امام]] | [[رده:علم غیب امام]] | ||
نسخهٔ ۲۷ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۳۰
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم غیب امام (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- از مباحث پیرامون علم بحث علم غیب امام / مغیبات است. آیا امام علم غیب می‌داند یا خیر؟ اگر می‌داند دامنه آن چه مقدار است؟ آیا فقط در حوزه دین و شریعت الهی است یا اینکه همه امور را در بر می‌گیرد؟ ابن قبه رازی در این باره مواضع صریح و روشنی دارد که فهم آن مطالعه مبانی کلامی وی را می‌طلبد. او معتقد است غیب را کسی جز خداوند متعال نمی‌داند و کسی که آن را برای بشر ادعا کند کافر است[۱]؛ از این‌رو امام علم غیب ندارد [۲]. کسی که علم غیب برای امام قائل باشد، کافر و خارج از اسلام است[۳]. ابن قبه رازی علم غیب امام را نظریه برخی از غلات می‌داند؛ چراکه امامیان معتقد به علم غیب برای امامان خود نیستند[۴] و این انتسابی است که مخالفان آن را به همه امامیه نسبت داده‌اند[۵]. ابن قبه رازی معتقد است اگر منظور از اثبات علم غیب برای امام، اثبات امامت اوست، به آن نیاز نیست؛ چراکه امامیه با علم غیب امامت امام را اثبات نمی‌کند، بلکه دلیل آنها فهم و علم امام در دین است[۶]. البته لازمه این نظریه ابن قبه رازی نفی مطلق علوم ویژه ائمه نیست؛ زیرا وی خود علم خاصی / فرابشری در حوزه دین و ناظر به شریعت را برای امام قائل است و بر آن صحه می‌گذارد، نکته‌ای که به روشنی از آثار ناقص بر جای مانده از او بر می‌آید.
- در این باره می‌توان به دو نکته اشاره کرد. نخست اینکه ابن قبه رازی نصّ از امام پیشین و ظهور علم را از نشانههای امامت بر می‌شمرد[۷]. حال باید پرسید منظور از ظهور علم چیست؟ ابن قبه رازی بیان علم غیبی امام را از مصادیق ظهور علم می‌شناسد. او پیش‌گویی امام علی(ع) در جنگ نهروان را که از یاران امام ده نفر به شهادت می‌رسند و از نهروانیان ده نفر زنده می‌مانند، نوعی ظهور علم امام بیان می‌کند [۸]، علمی که شایسته است فصل فارق مدعیان امامت قرار گیرد[۹].
- دومین نکته که از توجه ابن قبه رازی به علم غیب امام حکایت دارد، ردیه وی بر ابو زید علوی است که برای اثبات امامت دوازدهم(ع) به خبر کمیل استناد می‌کند[۱۰]. این روایت پیرامون علم حقیقی دین است که امام علی(ع) برای کمیل بن زیاد نخعی ایراد فرموده است. امیرالمؤمنین(ع) در این خبر از علم پر وسعت خود خبر می‌دهد و امامان را که حجتهای الهی‌اند، کسانی می‌داند که علم به حقایق امور یکباره در آنان راه می‌یابد؛ آنان می‌توانند ظاهر و مشهور یا خائف و مغمور باشند[۱۱]. این روایت به روشنی نوعی از علم غیب را برای امام اثبات می‌کند، روایتی که مقبول ابن قبه رازی بوده است.
- بر پایه این انگارها می‌توان گفت ابن قبه رازی به مفهوم علم غیب برای امام باور داشته و حتی به مواردی اشاره کرده است، البته علم غیب مدنظر وی که تعریف و چارچوب خاصی داشته است. ابن قبه رازی علم خاص و ویژه‌ای برای امام قائل است؛ ولی از عنوان علم غیب خودداری پیامبر می‌کند. او همه این علوم خاص ائمه را جزء علوم مستفاد می‌داند که از طریق پیامبر(ص) به امام رسیده است [۱۲]. او علم غیب را تنها مخصوص خداوند متعال می‌داند؛ یعنی علمی که هیچ محدوده‌ای ندارد و ذاتی است؛ اما اگر علم خاصی باشد؛ که خداوند به کسی داده و تحت اراده او باشد، می‌توان آن را به امام نسبت داد[۱۳]؛ از این روست که ابن قبه رازی معتقد است امام بنده‌ای صالح و شایسته‌ای است که تنها عالم به کتاب خدا و سنت رسول اوست و از مغیباتی باخبر می‌شود که به او برسد[۱۴]. بر این اساس باید گفت حکم تکفیر و خروج از اسلام کسی که علم غیب را به امام نسبت می‌دهد، در نظریه ابن قبه رازی مخصوص کسی است که علم امام را هم‌سنخ با علم خدا بداند؛ یعنی علمی ذاتی و نامحدود.[۱۵].
منابع
منبع‌شناسی جامع علم غیب امام
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۷ و ۱۱۶.
- ↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۳.
- ↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۶.
- ↑ ر.ک: ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۶ و ۱۱۶.
- ↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۷.
- ↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۶.
- ↑ ر.ک: ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۳، ۱۰۴، ۱۰۹، ۱۱۳، ۱۱۵ و ۱۱۶.
- ↑ ابن قبه رازی نقل می‌کند امام علی(ع) در جنگ نهروان فرمودند: «وَ اللَّهِ مَا عَبَرُوا النَّهَرَ وَ لَا يَعْبُرُوا وَ اللَّهِ مَا يُقْتَلُ مِنْكُمْ عَشَرَةٌ وَ لَا يَنْجُوا مِنْهُمْ عَشَرَةٌ»؛ به خدا سوگند خوارج از نهر نگذشته و نخواهد گذشت؛ به خدا سوگند از شما تا ده تن کشته نمی‌شوند و از ایشان تا ده تن زنده نمی‌مانند (ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۲۰).
- ↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۳.
- ↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۴.
- ↑ درباره کمیل و خبر کمیل و منابعی که آن را به صورت کلی یا جزئی نقل کرده‌اند، ر.ک: سید حسین مدرسی طباطبایی، میراث مکتوب شیعه در قرن نخستین، دفتر اول، ص۱۱۴-۱۲۲.
- ↑ ر.ک: ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۳.
- ↑ گفتنی است شیخ مفید به همین معنا از علم غیب در اوائل المقالات توجه کرده و آن را نظریه گروهی از امامیه بیان کرده است(از ص۶۷).
- ↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الأشهاد، ص۱۱۰.
- ↑ میرزایی، عباس، ابن قبه رازی، ص۱۵۲-۱۵۴.