استضعاف: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۹: خط ۹:
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==مقدمه==
==معنای [[استضعاف]]==
*مستضعف یعنی ضعیف شده، به [[ضعف]] کشانده شده، در [[ناتوانی]] نگه داشته شده، کسی که به دیده [[حقارت]] به او بنگرند، [[محروم]] و [[مظلوم]]. [[مستضعفین]] به [[مردم]] ستمدیده و محرومی گفته می‌شود که [[طاغوت‌ها]] و حکومت‌های خودکامه، آنان را در [[محرومیت]] نگه می‌دارند و از آنان کار می‌کشند. به کار ظالمانه آنان "استضعاف" گفته می‌شود. در مقابل آنان مستکبرین قرار دارند.
* [[استضعاف]] به معنای "ضعیف شمردن" و "به [[ضعف]] کشاندن" است<ref>مفردات، ص۵۰۷؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۹؛ التحقیق، ج۷، ص۳۱، «ضعف».</ref> و [[مستضعف]] کسی است که ضعیف و حقیر شمرده  شده یا در [[شناخت حق]] یا عمل به آن [[ناتوان]] شده است<ref>ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۰۹؛ غفاری ساروی، حسین و قدمی، غلام رضا، استضعاف، دائرةالمعارف قرآن کریم؛  ج۳؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۹۳ ـ ۳۹۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۹۷؛ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۸۱.</ref>. لذا در [[فرهنگ دینی]]، [[مستضعف]] دو گروه هستند:
*[[مستضعفین]] دو گونه‌اند: مستضعف [[فکری]] و مستضعف [[سیاسی]]. [[سیاسی]] همان بود که اشاره شد، مستضعف [[فکری]] کسی است که [[حق]] و راه [[ایمان]] را نمی‌شناسد و در [[ناآگاهی]] قرار دارد و فکرش به جایی نمی‌رسد، یا نسبت به [[دین]] و [[وظایف دینی]] خود [[جاهل]] است و در محیط‌های [[محروم]] و بدون دسترسی به [[عالمان دینی]] به سر می‌برد و [[قادر]] بر انجام [[وظایف دینی]] نیست.
# [[مستضعف فکری]] و عقیدتی‏: افرادی که از نظر [[فکری]]، بدنی یا [[اقتصادی]] آنچنان ضعیف باشند که [[قادر]] به شناسایی [[حق]] از [[باطل]] نشوند.
*در برخی [[روایات]]، از [[ائمه معصومین]] هم با عنوان [[مستضعفین]] یاد شده، چون [[ظالمان]] [[حق]] آنان را [[غصب]] کردند و آنان را در [[ضعف]] و [[ناتوانی]] و بر کنار از [[هدایت]] [[جامعه]] قرار دادند.
# [[مستضعف]] عملی و [[سیاسی]]: افراد‏‌ ستمدیده و محرومی که [[خفقان]] محیط، اجازۀ عمل و [[اقدام]] را از آنان [[سلب]] کرده است<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۹۳ ـ ۳۹۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۴۷؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۰۹؛</ref>.
*[[قرآن]] از [[اراده الهی]] مبنی بر به [[پیشوایی]] رساندن [[مستضعفان]] [[جهان]] و [[وارث]] شدن آنان نسبت به [[دنیا]] سخن می‌گویند: {{متن قرآن|وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ}}<ref>«و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم» سوره قصص، آیه ۵.</ref> و در [[روایات]]، این [[آیه]] به عصر [[ظهور امام زمان]] [[تفسیر]] شده است که مؤمنانِ [[تحقیر]] شده به [[پیشوایی]] [[جهان]] می‌رسند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۲۰۹.</ref>.
در بسیاری از [[آیات]]، واژه [[استضعاف]] در برابر "[[استکبار]]" آمده است. لذا [[جوامع انسانی]] به دو طبقه "مستضعَف" و "مستکبِر"  تقسیم می‌شوند<ref>ر.ک: غفاری ساروی، حسین و قدمی، غلام رضا، استضعاف، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۳.</ref>.
==[[استضعاف]] در [[قرآن]]==
*واژه [[استضعاف]] در [[قرآن]] نیامده است؛ اما مشتقات آن در قالب واژه‌های ذیل به کار رفته است:
#"اسْتُضْعِفُوا": {{متن قرآن|وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ}}<ref>«و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند  منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.</ref>؛
#"اسْتَضْعَفُونِي": {{متن قرآن|قَالَ ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي}}<ref>«(برادرش) گفت: ای فرزند مادرم! این قوم مرا ناتوان شمردند» سوره اعراف، آیه ۱۵۰.</ref>؛
#"يُسْتَضْعَفُونَ": {{متن قرآن|وَأَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كَانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَمَغَارِبَهَا}}<ref>«و قومی را که (از سوی فرعونیان) ناتوان شمرده می‌شدند وارث شرق و غرب آن سرزمین کردیم» سوره اعراف، آیه ۱۳۷.</ref>؛
#"يَسْتَضْعِفُ": {{متن قرآن|إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ}}<ref>«بی‌گمان فرعون در زمین (مصر) گردنکشی ورزید و مردم آنجا را دسته‌دسته کرد» سوره قصص، آیه ۴.</ref>؛
#"مُسْتَضْعَفِينَ": {{متن قرآن|قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ}}<ref>«می‌گویند: ما ناتوان شمرده‌شدگان  روی زمین بوده‌ایم.» سوره نساء، آیه ۹۷.</ref>؛
#"مُسْتَضْعَفُونَ": {{متن قرآن|وَاذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ}}<ref>«و به یاد آورید هنگامی را که شما در این (سر) زمین گروه اندکی بودید  ناتوان به شمار آمده» سوره انفال، آیه ۲۶.</ref>.<ref>ر.ک: غفاری ساروی، حسین و قدمی، غلام رضا، استضعاف، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۳.</ref>
==شرایط تحقق [[استضعاف]]==
*شرایط تحقق [[استضعاف]] در [[شناخت دین]] و عمل به آن است، [[استضعاف]] در [[شناخت دین]] از [[ناتوانی]] در [[ادراک]] یا دسترسی نداشتن به [[عالمان]] یا [[متون دینی]] به وجود می‌‌آید<ref>بحارالانوار، ج۶۹، ص۹۵-۱۰۳؛ نورالثقلین، ج۱، ص۵۳۶-۵۳۹؛ کنزالدقائق، ج۳، ص۵۱۳-۵۱۹؛ المیزان، ج۵، ص۵۱.</ref>، امّا [[استضعاف]] در عمل به [[وظایف دینی]]، به سبب [[ناتوانی]] [[انسان]] در عمل به [[فرایض دینی]] واقع می‌شود و [[مستضعف]] هیچ نقشی در [[استضعاف]] خود ندارد، بلکه این عوامل ناخواستۀ درونی و بیرونی او را از راهیابی به [[زندگی]] کاملاً مؤمنانه [[ناتوان]] ساخته است<ref>ر.ک: غفاری ساروی، حسین و قدمی، غلام رضا، استضعاف، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۳.</ref>.
==عوامل [[اجتماعی]] [[استضعاف]]==
*برخی از عوامل [[اجتماعی]] نیز در ایجاد [[استضعاف]] نقش دارند که برخی از آنها عبارت‌اند از:
#خالی شدن مناسبات [[اجتماعی]] از [[عدالت]]: {{متن قرآن|إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الْأَرْضِ}}<ref>«بی‌گمان فرعون در زمین (مصر) گردنکشی ورزید» سوره قصص، آیه ۴.</ref>؛
#برتری‌‌طلبی در رابطه [[حاکمان]] یا [[مردم]]: {{متن قرآن|قَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا مِنْ قَوْمِهِ ...}}<ref>«سرکردگان سرکش از قوم وی به مؤمنانی که ناتوان به شمار آمده‌اند ...» سوره اعراف، آیه ۷۵.</ref>؛
#به [[ضعف]] کشاندن [[حاکمان]] برحقّ و [[نافرمانی]] از آنان: {{متن قرآن|إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي}}<ref>«این قوم مرا ناتوان شمردند» سوره اعراف، آیه ۱۵۰.</ref>؛
# [[فساد‌گرایی]] و [[محرومیت]] افراد زیر [[سلطه]] از [[حقوق انسانی]]: {{متن قرآن|يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ}}<ref>«بی‌گمان فرعون در زمین (مصر) گردنکشی ورزید و مردم آنجا را دسته‌دسته کرد» سوره قصص، آیه ۴.</ref>. بر اساس این [[آیه]]، انباشت [[ثروت]] و اشرافیت در بخشی از [[جامعه]] به همراه کمی نفرات و [[تفرقه]] در طبقات دیگر [[اجتماع]]، زمینۀ [[زبونی]] و [[استضعاف]] فرودستان را به [[وسیله]] [[مستکبران]] فراهم می‌آورد<ref>ر.ک: غفاری ساروی، حسین و قدمی، غلام رضا، استضعاف، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۳.</ref>.
==[[وظیفه]] [[مستضعفین]]==
* [[قرآن]] به [[مستضعفین]] توصیه می‌‌کند صابرانه در راه [[حق]] بایستند و [[تسلیم]] [[تبلیغات]] [[مستکبران]] نگردند و اگر [[مستکبران]] امکان [[زندگی]] مؤمنانه را از آنان گرفتند در صورت [[توانایی]]، [[مهاجرت]] کنند و همۀ [[مسلمانان]] نیز [[وظیفه]] دارند در راه [[نجات]] [[مستضعفان]] تلاش کنند: {{متن قرآن|وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ}}<ref>«و چرا شما در راه خداوند نبرد نمی‌کنید و (نیز) در راه (رهایی) مستضعفان از مردان و زنان و کودکانی که می‌گویند: پروردگارا! ما را از این شهر که مردمش ستمگرند رهایی بخش و از سوی خود برای ما سرپرستی بگذار و از سوی خود برای ما یاوری بگمار» سوره نساء، آیه ۷۵.</ref>.<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۹۳ ـ ۳۹۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۴۱؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۰۹.</ref>
==[[استضعاف در معارف مهدویت]]==
*در برخی [[روایات]]<ref>مجمع البیان، ج۷، ص۳۷۵؛ بحارالانوار، ج۲۴، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref>، از ائمۀ{{ع}} با عنوان [[مستضعفین]] یاد شده که [[ظالمان]] [[حق]] آنان را [[غصب]] کرده اندف اما [[ارادۀ خداوند]] بر [[امامت]] و [[وارث]] شدن [[مستضعفان]] در [[زمین]] است: {{متن قرآن|وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ}}<ref>«و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.</ref> که روشن ترین نمونه برای تحقق این وعدۀ [[الهی]]، [[ظهور امام زمان]]{{ع}} و [[حکومت حق]] و [[عدالت]] در تمام کرۀ [[زمین]] ‏‏ است که در [[تفسیر]] این [[آیه]] به آن اشاره شده است. [[امام علی]]{{ع}} در این ‏باره فرمودند: «این گروه، [[آل محمد]] هستند [[خداوند سبحانه و تعالی]] [[مهدی]] آنان را بعد از زحمت و فشاری که بر آنان وارد می‌‏شود، برمی‌‏انگیزد و به آنها [[عزّت]] می‌‏دهد و دشمنانشان را [[ذلیل]] و [[خوار]] می‌‏کند»<ref>{{متن حدیث|هُمْ‏ آلُ‏ مُحَمَّدٍ یَبْعَثُ‏ اللَّهُ‏ مَهْدِیَّهُمْ‏ بَعْدَ جَهْدِهِمْ‏ فَیُعِزُّهُمْ‏ وَ یُذِلُ‏ عَدُوَّهُمْ‏‏‏‏‏}}، کتاب الغیبة، ص ۱۸۴؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۵۴.</ref>. [[امام صادق]] و [[امام باقر]]{{ع}} نیز تحقق [[وعده الهی]] را به [[زمان ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} تعبیر کرده‌اند<ref>بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۳؛ سفینة البحار، ج ۲، ص ۴۴۵.</ref>.<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۹۳ ـ ۳۹۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۴۱؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۰۹.</ref>
 


==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==

نسخهٔ ‏۶ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۳۴

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل استضعاف قابل دسترسی خواهند بود.

معنای استضعاف

  1. مستضعف فکری و عقیدتی‏: افرادی که از نظر فکری، بدنی یا اقتصادی آنچنان ضعیف باشند که قادر به شناسایی حق از باطل نشوند.
  2. مستضعف عملی و سیاسی: افراد‏‌ ستمدیده و محرومی که خفقان محیط، اجازۀ عمل و اقدام را از آنان سلب کرده است[۳].

در بسیاری از آیات، واژه استضعاف در برابر "استکبار" آمده است. لذا جوامع انسانی به دو طبقه "مستضعَف" و "مستکبِر" تقسیم می‌شوند[۴].

استضعاف در قرآن

  • واژه استضعاف در قرآن نیامده است؛ اما مشتقات آن در قالب واژه‌های ذیل به کار رفته است:
  1. "اسْتُضْعِفُوا": ﴿وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ[۵]؛
  2. "اسْتَضْعَفُونِي": ﴿قَالَ ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي[۶]؛
  3. "يُسْتَضْعَفُونَ": ﴿وَأَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كَانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَمَغَارِبَهَا[۷]؛
  4. "يَسْتَضْعِفُ": ﴿إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ[۸]؛
  5. "مُسْتَضْعَفِينَ": ﴿قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ[۹]؛
  6. "مُسْتَضْعَفُونَ": ﴿وَاذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ[۱۰].[۱۱]

شرایط تحقق استضعاف

عوامل اجتماعی استضعاف

  • برخی از عوامل اجتماعی نیز در ایجاد استضعاف نقش دارند که برخی از آنها عبارت‌اند از:
  1. خالی شدن مناسبات اجتماعی از عدالت: ﴿إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الْأَرْضِ[۱۴]؛
  2. برتری‌‌طلبی در رابطه حاکمان یا مردم: ﴿قَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا مِنْ قَوْمِهِ ...[۱۵]؛
  3. به ضعف کشاندن حاکمان برحقّ و نافرمانی از آنان: ﴿إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي[۱۶]؛
  4. فساد‌گرایی و محرومیت افراد زیر سلطه از حقوق انسانی: ﴿يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ[۱۷]. بر اساس این آیه، انباشت ثروت و اشرافیت در بخشی از جامعه به همراه کمی نفرات و تفرقه در طبقات دیگر اجتماع، زمینۀ زبونی و استضعاف فرودستان را به وسیله مستکبران فراهم می‌آورد[۱۸].

وظیفه مستضعفین

استضعاف در معارف مهدویت


جستارهای وابسته

پرسش مستقیم

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. مفردات، ص۵۰۷؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۹؛ التحقیق، ج۷، ص۳۱، «ضعف».
  2. ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۰۹؛ غفاری ساروی، حسین و قدمی، غلام رضا، استضعاف، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۳؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۹۳ ـ ۳۹۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۹۷؛ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۸۱.
  3. ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۹۳ ـ ۳۹۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۴۷؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۰۹؛
  4. ر.ک: غفاری ساروی، حسین و قدمی، غلام رضا، استضعاف، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۳.
  5. «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.
  6. «(برادرش) گفت: ای فرزند مادرم! این قوم مرا ناتوان شمردند» سوره اعراف، آیه ۱۵۰.
  7. «و قومی را که (از سوی فرعونیان) ناتوان شمرده می‌شدند وارث شرق و غرب آن سرزمین کردیم» سوره اعراف، آیه ۱۳۷.
  8. «بی‌گمان فرعون در زمین (مصر) گردنکشی ورزید و مردم آنجا را دسته‌دسته کرد» سوره قصص، آیه ۴.
  9. «می‌گویند: ما ناتوان شمرده‌شدگان روی زمین بوده‌ایم.» سوره نساء، آیه ۹۷.
  10. «و به یاد آورید هنگامی را که شما در این (سر) زمین گروه اندکی بودید ناتوان به شمار آمده» سوره انفال، آیه ۲۶.
  11. ر.ک: غفاری ساروی، حسین و قدمی، غلام رضا، استضعاف، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۳.
  12. بحارالانوار، ج۶۹، ص۹۵-۱۰۳؛ نورالثقلین، ج۱، ص۵۳۶-۵۳۹؛ کنزالدقائق، ج۳، ص۵۱۳-۵۱۹؛ المیزان، ج۵، ص۵۱.
  13. ر.ک: غفاری ساروی، حسین و قدمی، غلام رضا، استضعاف، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۳.
  14. «بی‌گمان فرعون در زمین (مصر) گردنکشی ورزید» سوره قصص، آیه ۴.
  15. «سرکردگان سرکش از قوم وی به مؤمنانی که ناتوان به شمار آمده‌اند ...» سوره اعراف، آیه ۷۵.
  16. «این قوم مرا ناتوان شمردند» سوره اعراف، آیه ۱۵۰.
  17. «بی‌گمان فرعون در زمین (مصر) گردنکشی ورزید و مردم آنجا را دسته‌دسته کرد» سوره قصص، آیه ۴.
  18. ر.ک: غفاری ساروی، حسین و قدمی، غلام رضا، استضعاف، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۳.
  19. «و چرا شما در راه خداوند نبرد نمی‌کنید و (نیز) در راه (رهایی) مستضعفان از مردان و زنان و کودکانی که می‌گویند: پروردگارا! ما را از این شهر که مردمش ستمگرند رهایی بخش و از سوی خود برای ما سرپرستی بگذار و از سوی خود برای ما یاوری بگمار» سوره نساء، آیه ۷۵.
  20. ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۹۳ ـ ۳۹۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۴۱؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۰۹.
  21. مجمع البیان، ج۷، ص۳۷۵؛ بحارالانوار، ج۲۴، ص۱۶۷-۱۶۸.
  22. «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.
  23. «هُمْ‏ آلُ‏ مُحَمَّدٍ یَبْعَثُ‏ اللَّهُ‏ مَهْدِیَّهُمْ‏ بَعْدَ جَهْدِهِمْ‏ فَیُعِزُّهُمْ‏ وَ یُذِلُ‏ عَدُوَّهُمْ‏‏‏‏‏»، کتاب الغیبة، ص ۱۸۴؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۵۴.
  24. بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۳؛ سفینة البحار، ج ۲، ص ۴۴۵.
  25. ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۹۳ ـ ۳۹۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۴۱؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۰۹.