علم الیقین: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۹ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۳۹

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث یقین است. "علم الیقین" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم الیقین (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

علم الیقین دانشی است که دل را از شک و تردید رها کرده و آرام می‌‌سازد و انسان را با حقیقت آشنا می‌‌کند، حال این آشنایی از راه استدلال باشد یا از راه خبر دادن دیگران.

یقین و مراتب آن

حالتی که انسان به حقیقتی آگاه می‌شود و نسبت به آن هرگونه شک و تردیدی را از قلب و دل خود دور می‌‌کند یقین نام دارد^[۱]. یقین دارای مراتبی است: علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین^[۲]. قرآن کریم در سه جا از مراتب یقین سخن به میان آورده است: ابتدا در سوره تکاثر که دو مرتبه یقین را مطرح کرده است: ﴿كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ﴾^[۳] و سپس در سورۀ واقعه: ﴿إِنَّ هَذَا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ﴾^[۴] و سورۀ حاقه: ﴿وَإِنَّهُ لَحَقُّ الْيَقِينِ﴾^[۵] که مرتبه سوم را نام برده است.
تفاوت انسان‌ها به مقدار یقینی است که نسبت به موضوعی پیدا می‌‌کنند؛ در روایتی آمده است: در محضر رسول خدا(ص) سخن از عیسی بن مریم(ع) به میان آمد که بر روی آب راه می‌رفت، حضرت فرمود: اگر یقینش بیشتر می‌شد بر روی هوا هم راه می‌رفت^[۶]. از این سخن استفاده می‌‌شود انبیا هم در مراتب مختلفی از یقین قرار دارند^[۷].

علم الیقین

علم یعنی آگاهی و علم الیقین اشاره به یقینی است که خاستگاه آن علم است؛ یقینی که همان علم است و از راه برهان و استدلال یا خبرهای صادق نصیب انسان می‌شود^[۸]. علم الیقین مانند کلمۀ مرداب، واژه ای مقلوب است، مرداب یعنی آبی که مرده است و علم الیقین یعنی یقینی که خاستگاه آن علم است.
علم الیقین مانند اینکه انسان از فاصلۀ دور، دودی را می‌بیند و با استدلال از وجود دود پی می‌برد که در آنجا آتشی روشن شده است^[۹] و یا انسان راستگویی از وجود آتش خبر دهد و ما بدون آنکه حتی دود آن را دیده باشیم، به وجود آتش یقین پیدا می‌کنیم. آگاهی از آتش که در مثال اول از راه استدلال و در مثال دوم از خبر انسان راستگو به دست آمده، علم الیقین است؛ یعنی علمی است یقینی یا یقینی است علمی؛ بنابراین همۀ آنچه ما از قرآن و رسول خدا(ص) آموخته یا خود با استدلال ثابت کرده و به آن ایمان آورده‌ایم، در مرحله علم الیقین است^[۱۰].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ ر.ک: تهرانی، مجتبی، اخلاق الهی، ج۱،ص۳۱۳-۳۱۴.
↑ ر.ک: مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۱، ص ۲۷۵.
↑ «هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید، سپس آن را به «دیدار بی‌گمان» خواهید دید» سوره تکاثر، آیه ۵ ـ ۷.
↑ «به راستی این همان «حقیقت بی‌گمان» است» سوره واقعه، آیه ۹۵.
↑ «و اینکه این حقیقت بی‌گمان است» سوره حاقه، آیه ۵۱.
↑ «لَوْ زَادَ یَقِینُهُ لَمَشَی عَلَی اَلْهَوَاءِ»؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۰۲؛ میرزا حسین بن محمد تقی نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۱۹۸.
↑ ر.ک: تهرانی، مجتبی، اخلاق الهی، ج۱،ص۳۱۳-۳۱۴.
↑ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶۶، ص۱۶۰.
↑ ر.ک: مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۱، ص ۲۷۵؛ تهرانی، مجتبی، اخلاق الهی، ج۱،ص ۳۱۵.
↑ ر.ک: تهرانی، مجتبی، اخلاق الهی، ج۱،ص۳۱۵.

[1] ر.ک: تهرانی، مجتبی، اخلاق الهی، ج۱،ص۳۱۳-۳۱۴.

[2] ر.ک: مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۱، ص ۲۷۵.

[3] «هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید، سپس آن را به «دیدار بی‌گمان» خواهید دید» سوره تکاثر، آیه ۵ ـ ۷.

[4] «به راستی این همان «حقیقت بی‌گمان» است» سوره واقعه، آیه ۹۵.

[5] «و اینکه این حقیقت بی‌گمان است» سوره حاقه، آیه ۵۱.

[6] «لَوْ زَادَ یَقِینُهُ لَمَشَی عَلَی اَلْهَوَاءِ»؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۰۲؛ میرزا حسین بن محمد تقی نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۱۹۸.

[7] ر.ک: تهرانی، مجتبی، اخلاق الهی، ج۱،ص۳۱۳-۳۱۴.

[8] محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶۶، ص۱۶۰.

[9] ر.ک: مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۱، ص ۲۷۵؛ تهرانی، مجتبی، اخلاق الهی، ج۱،ص ۳۱۵.

[10] ر.ک: تهرانی، مجتبی، اخلاق الهی، ج۱،ص۳۱۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۲۱: / خط ۲۱: @@
 == جستارهای وابسته ==
+* [[علم]]
+* [[یقین]]
+* [[عین الیقین]]
+* [[حق الیقین]]
 ==منابع==