سید مرتضی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
==فهرست کتاب== | ==فهرست کتاب== | ||
در | {{فهرست اثر}} | ||
{{ستون-شروع|3}} | |||
* سخنی با خواننده | |||
* درباره طرح ([[متکلمان شیعه]]) | |||
* مقدمه | |||
'''فصل اول: نگاهی گذرا به [[زندگی]] و ابعاد [[شخصیت]] [[سید مرتضی]]''' | |||
* ولادت، [[کنیه]] و [[القاب]] | |||
* [[خاندان]] | |||
* اوضاع و احوال [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] | |||
* شرایط [[علمی]] و [[فرهنگی]] [[بغداد]] | |||
* [[شخصیت]] و [[حیات]] [[علمی]] | |||
* تحصیلات | |||
* اساتید | |||
* [[شاگردان]] | |||
* [[منزلت]] و [[جامعیت]] [[علمی]] | |||
* آثار | |||
* الف) فهرست آثار | |||
* ب) معرفی اجمالی آثار [[کلامی]] | |||
* [[مقام]] و [[منزلت اجتماعی]] | |||
* الف) [[جایگاه]] [[سید مرتضی]] در [[بغداد]] | |||
* ب) [[مناصب]] و سمت‌ها | |||
* ج) [[تمکن مالی]] | |||
* [[سید مرتضی]] و [[رسالت]] [[شیعه]] | |||
* [[وفات]] | |||
'''فصل دوم: [[سید مرتضی]] و [[علم کلام]]''' | |||
* تعریف، موضوع و [[غایت]] [[علم کلام]] | |||
* آشنایی با مکاتب [[کلامی]] | |||
* روش [[کلامی]] [[سید مرتضی]] | |||
* بررسی انتساب اعتزال به [[سید مرتضی]] | |||
'''فصل سوم: [[معرفت‌شناسی]]''' | |||
* [[بداهت]] وجود و تعریف [[علم]] | |||
* اقسام [[علم]] | |||
* راه‌ها و منابع [[معرفت]] | |||
* [[عقل نظری]] و [[عقل عملی]] | |||
* نظر و [[استدلال]] | |||
* تعریف نظر | |||
* [[اخبار]] | |||
* [[اجماع]] | |||
* اسناد [[معارف]] و [[علوم]] به [[بندگان]] | |||
'''فصل چهارم: وجودشناسی و [[جهان‌شناسی]]''' | |||
* تعریف و تقسیمات وجود | |||
* [[عوالم]] هستی | |||
* کیفیت [[آفرینش جهان]] | |||
* اجزای تشکیل دهنده [[جهان]] | |||
* تعریف جوهر و عرض | |||
* فنای جواهر | |||
* امکان اعاده جوهر برای [[خداوند]] | |||
* اعاده چه کسی [[واجب]] است و چگونه؟ | |||
* [[محدث]] بودن جوهر به سبب (معنا) | |||
* مدرک بودن جواهر | |||
* [[حدوث و قدم]] عالم | |||
* ویژگی‌های عالم [[دنیا]] | |||
* موجودات [[جهان]] | |||
* [[فرشتگان]] و [[جن]] پس از پایان [[تکلیف]] | |||
* [[ابر]] و رعد و برق | |||
* [[شب]]، روز، زمان و [[ساعت]] | |||
'''فصل پنجم: [[خداشناسی]]''' | |||
* نظر و [[استدلال]] در [[معرفت خداوند]] | |||
* [[وجوب]] نظر | |||
* اولیت [[وجوب]] نظر | |||
* ابطال [[تقلید]] | |||
* [[وجوب]] [[معرفت خداوند]] | |||
* [[راه‌های شناخت خداوند]] | |||
* [[فطرت]] | |||
* [[عدل]] | |||
* اسماء و [[صفات الهی]] | |||
* الف) مباحث عام | |||
: ۱. تعریف صفت، [[لقب]] و اسم | |||
: ۲. چگونگی [[اثبات]] [[صفات الهی]] | |||
: ۳. توقیفی نبودن اسماء [[الهی]] | |||
: ۴. تقسیمات | |||
: ۵. نفسی بودن [[صفات الهی]] | |||
* خارج نشدن [[واجب]] تعالی از صفات نفس | |||
* چگونگی [[انصاف]] [[خداوند]] به صفات نفس | |||
* ب) مباحث خاص | |||
* صفات ثبوتی | |||
: ۱. [[قدرت]] | |||
: ۲. [[علم]] | |||
: ۳. وجود | |||
: ۴. قدیم | |||
: ۵. [[حیات]] | |||
: ۶. [[ادراک]] | |||
: ۷. [[سمع]] و [[بصر]] | |||
: ۸. [[اراده]] | |||
: ۱. [[دلایل عقلی]] | |||
: ۲. [[دلایل نقلی]] | |||
: ۳. [[اجماع]] | |||
: ۹. [[کلام]] | |||
* ترتیب [[علم به صفات الهی]] و [[حکم]] خاص هریک از آنها | |||
* صفات سلبی | |||
: ۱. [[یگانگی خداوند]] و [[نفی]] [[شریک]] | |||
: ۲. [[غنا]] و [[نفی]] [[نیازمندی]] | |||
: ۳. [[نفی]] ماهیت و چیستی از [[خداوند]] | |||
: ۴. [[نفی]] جوهریت و جسمیت | |||
: ۵. [[نفی]] [[احکام]] [[جسم]] و جوهر | |||
: ۶. [[نفی]] عرضیت | |||
: ۷. [[نفی رؤیت]] | |||
: ۸. [[نفی]] تحرک و مکانمندی | |||
: ۹. [[نفی]] محل | |||
* [[دعا]] | |||
* [[افعال الهی]] | |||
* [[حسن و قبح افعال]] | |||
* تقسیم [[افعال]] به مباشری، تولیدی و اختراعی | |||
* [[هدایت]] و [[ضلالت]] | |||
* [[قضا و قدر]] | |||
* [[تکلیف]] | |||
* تعریف [[تکلیف]] | |||
* [[قبح]] [[تکلیف]] کسی که [[قادر]] نیست | |||
* تعریف [[مکلف]] | |||
* [[دلیل]] [[حسن]] [[تکلیف]] | |||
* شرایط [[تکلیف]] | |||
* شرایط [[مکلف]] | |||
* شرایط [[مکلف]] | |||
* [[تکلیف]] [[کافر]] | |||
* وجه [[حسن]] [[تکلیف]] [[کفار]] | |||
* [[وجوب]] [[انقطاع]] [[تکلیف]] | |||
* [[لطف]] | |||
* تعریف و [[اقسام لطف]] | |||
* مبانی و [[براهین]] [[لطف]] | |||
* [[اصلح]] | |||
* درد و [[رنج]] | |||
* نقد و بررسی نظرات درباره [[حسن]] آلام ابتدایی | |||
* رد دیدگاه انحصار آلام در آلام استحقاقی | |||
* عوض | |||
* [[اجل]] | |||
* [[رزق و روزی]] | |||
* قیمت | |||
'''فصل ششم: [[انسان‌شناسی]]''' | |||
* [[عالم ذر]] یا [[انسان]] پیش از [[دنیا]] | |||
* ماهیت [[انسان]] | |||
* [[جبر و اختیار]] | |||
* [[دلایل]] [[اختیار انسان]] | |||
* الف) [[دلایل عقلی]] | |||
* ب) [[دلایل نقلی]] | |||
* [[استطاعت]] | |||
* تقدم [[قدرت]] بر فعل | |||
* تعلق [[قدرت]] به حدوث فعل | |||
* تعلق [[قدرت]] به ضدان و مختلفان | |||
* بقای [[قدرت]] | |||
* مقدورات [[انسان]] | |||
* اقسام فعل و فاعل | |||
* ابطال [[تکلیف]] بمالایطاق | |||
'''فصل هفتم: [[نبوت]]''' | |||
* [[نبوت عامه]] | |||
* معنای [[رسول]] و [[نبی]] | |||
* [[حسن]] و [[وجوب]] [[بعثت]] | |||
* نقد و بررسی [[شبهات]] براهمه | |||
* [[راه‌های شناخت پیامبران]] | |||
* [[راه]] اول: [[نص]] | |||
* [[راه]] دوم: [[معجزه]] | |||
* الف) تعریف [[معجزه]] و شرایط آن | |||
: ۱. فعل [[الهی]] بودن | |||
: ۲. متعذر بودن به لحاظ جنس یا [[وصف]] | |||
: ۳. [[خارق عادت]] بودن | |||
* ب) [[امکان معجزه]] برای غیر [[پیامبران]] | |||
* [[راه]] [[شناخت]] [[پیامبران]] گذشته | |||
* ویژگی و [[صفات پیامبران]] | |||
: ۱. [[علم]] | |||
: ۲. [[عصمت]] | |||
* الف) تعریف [[عصمت]] | |||
* ب) دامنه [[عصمت پیامبران]] | |||
* ج) [[اثبات]] دیدگاه [[امامیه]] | |||
* [[برتری]] [[پیامبران]] بر [[فرشتگان]] | |||
* [[نبوت خاصه]] | |||
* [[نسخ]] | |||
* [[دلیل]] [[نسخ]] نشدن [[شریعت اسلام]] | |||
* [[اثبات نبوت]] [[پیامبر گرامی اسلام]] | |||
* الف) [[قرآن]] | |||
* چگونگی دلالت [[قرآن]] بر [[نبوت]] | |||
* [[تبیین]] نظریه صرفه | |||
* ب) سایر [[معجزات پیامبر]] [[اسلام]] | |||
* کیفیت [[نزول قرآن]] | |||
'''فصل هشتم: [[امامت]]''' | |||
* [[امامت عامه]] | |||
* [[تعریف امامت]] | |||
* [[وجوب امامت]] | |||
* طریق اول: [[استدلال]] مبتنی بر [[عقل]] یا [[برهان لطف]] | |||
* طریق دوم: [[استدلال]] مبتنی بر [[سمع]] و ثبوت [[شریعت]] | |||
* [[صفات امام]] | |||
* [[امامت خاصه]] | |||
* [[خلیفه بلافصل]] [[پیامبر]]{{صل}} کیست؟ | |||
* [[دلایل امامت امام علی]]{{ع}} | |||
* الف) [[دلایل عقلی]] | |||
* ب) [[دلایل نقلی]] | |||
: ۲. [[نص]] [[نبوی]] | |||
* نقد و بررسی [[شبهات]] | |||
* [[امامت]] سایر [[ائمه]] | |||
* [[اثبات]] [[افضلیت امام علی]]{{ع}} | |||
* [[حکم]] [[جنگ]] کنندگان با [[امام علی]]{{ع}} | |||
* [[غیبت امام زمان]]{{ع}} | |||
* طول [[غیبت امام زمان]]{{ع}} | |||
* [[سرنوشت]] [[امامت]] پس از [[امام زمان]]{{ع}} | |||
* [[رجعت]] | |||
'''فصل نهم: [[وعد و وعید]] یا معادشناسی''' | |||
* تعریف و [[حقیقت]] [[وعد و وعید]] | |||
* [[وعد و وعید]] [[عقلی]] | |||
* الف) با انجام [[افعال]]، [[استحقاق]] چه اموری حاصل می‌‌شود؟ | |||
* ب) موجبات [[استحقاق]] | |||
* جواز و [[حسن]] [[عقلی]] [[عفو]] [[خداوند]] از [[عقاب]] | |||
* ج) کیفیت [[استحقاق]]، دائمی یا منقطع؟ | |||
* [[عبادت]] [[کافر]] و [[معرفت]] او به [[خداوند]] | |||
* [[وعد و وعید]] سمعی | |||
* [[عفو]] [[فاسق]] | |||
* [[شفاعت]] | |||
* تحابط | |||
* تقدم [[عقاب]] بر [[ثواب]] | |||
* [[وجوب]] موافات | |||
* [[احکام]] [[اهل]] [[آخرت]] | |||
* وضعیت اطفال در [[قیامت]] | |||
* [[عذاب قبر]] | |||
* کیفیت [[معاد]] | |||
* [[محاسبه اعمال]] | |||
* آنچه در مورد مستحق [[ثواب و عقاب]] به آن متعبدیم | |||
* [[تکفیر]] و تفسیق | |||
* اسماء و [[احکام]] | |||
* رد منزله بین المنزلین | |||
* [[امر به معروف و نهی از منکر]] | |||
* شرایط [[امر به معروف و نهی از منکر]] | |||
* [[اکراه]] و مسائل مربوط به آن | |||
* [[سرزمین]] [[اسلام]] و [[سرزمین]] [[کفر]] | |||
* کتابنامه | |||
* نمایه | |||
* [[آیات]] | |||
* اصطلاحات | |||
* کسان و مکان‌ها | |||
{{پایان}} | |||
{{پایان}} | |||
==دربارهٔ پدیدآورنده== | ==دربارهٔ پدیدآورنده== | ||
نسخهٔ ۲۲ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۵۰
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
| سید مرتضی | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | علی رضا اسعدی |
| موضوع | متکلمان شیعه |
| مذهب | [[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]] |
| ناشر | [[:رده:انتشارات انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی|انتشارات انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی]][[رده:انتشارات انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی]] |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۹۱ ش |
| شابک | ۹۷۸-۶۰۰-۱۹۵-۰۰۵-۶ |
| شماره ملی | 3620825 ۳۶۲۰۸۲۵ |
سید مرتضی، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مباحثی پیرامون شخصیت سید مرتضی یکی از متکلمان شیعه می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر علی رضا اسعدی است و انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «اثر حاضر مروری بر زندگانی، افکار و آثار سید مرتضی معروف به علم الهدی و شخصیت علمی و معنوی ایشان است. در این اثر با هدف آشنایی با متکلمان شیعه امامیه و نظریات و آثار کلامی ایشان، به بحث و بررسی اندیشه‌های کلامی سید مرتضی یکی از متکلمان معروف شیعی در قرن چهارم هجری پرداخته شده و ابعاد مختلف شخصیت فکری ایشان و مهمترین اندیشه‌های کلامی وی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نویسنده نخست به اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی عصر سید مرتضی اشاره کرده و سپس منزلت والای علمی ایشان را با توجه به این شرایط و تربیت شاگردان فراوان و آثار مهم به ویژه در حوزه کلام و اعتقادات را مورد بحث و بررسی قرار داده است. وی در ادامه به روش‌شناسی مباحث کلامی سید مرتضی پرداخته و دیدگاه‌های ایشان را در مورد معرفت‌شناسی، وجودشناسی، جهان‌شناسی، خداشناسی، انسان‌شناسی، نبوت عامه و خاصه، امام‌شناسی و ادله امامت و عصمت امامان(ع)، معادشناسی، قضا و قدر الهی و نسبت بین افعال الهی با افعال بندگان، تفسیر شر و برخی دیگر از مسایل کلامی رایج در آن زمان را مورد شرح و بررسی قرار داده است.»[۱].
فهرست کتاب
- سخنی با خواننده
- درباره طرح (متکلمان شیعه)
- مقدمه
فصل اول: نگاهی گذرا به زندگی و ابعاد شخصیت سید مرتضی
- ولادت، کنیه و القاب
- خاندان
- اوضاع و احوال سیاسی، اجتماعی
- شرایط علمی و فرهنگی بغداد
- شخصیت و حیات علمی
- تحصیلات
- اساتید
- شاگردان
- منزلت و جامعیت علمی
- آثار
- الف) فهرست آثار
- ب) معرفی اجمالی آثار کلامی
- مقام و منزلت اجتماعی
- الف) جایگاه سید مرتضی در بغداد
- ب) مناصب و سمت‌ها
- ج) تمکن مالی
- سید مرتضی و رسالت شیعه
- وفات
- تعریف، موضوع و غایت علم کلام
- آشنایی با مکاتب کلامی
- روش کلامی سید مرتضی
- بررسی انتساب اعتزال به سید مرتضی
فصل سوم: معرفت‌شناسی
- بداهت وجود و تعریف علم
- اقسام علم
- راه‌ها و منابع معرفت
- عقل نظری و عقل عملی
- نظر و استدلال
- تعریف نظر
- اخبار
- اجماع
- اسناد معارف و علوم به بندگان
فصل چهارم: وجودشناسی و جهان‌شناسی
- تعریف و تقسیمات وجود
- عوالم هستی
- کیفیت آفرینش جهان
- اجزای تشکیل دهنده جهان
- تعریف جوهر و عرض
- فنای جواهر
- امکان اعاده جوهر برای خداوند
- اعاده چه کسی واجب است و چگونه؟
- محدث بودن جوهر به سبب (معنا)
- مدرک بودن جواهر
- حدوث و قدم عالم
- ویژگی‌های عالم دنیا
- موجودات جهان
- فرشتگان و جن پس از پایان تکلیف
- ابر و رعد و برق
- شب، روز، زمان و ساعت
فصل پنجم: خداشناسی
- نظر و استدلال در معرفت خداوند
- وجوب نظر
- اولیت وجوب نظر
- ابطال تقلید
- وجوب معرفت خداوند
- راه‌های شناخت خداوند
- فطرت
- عدل
- اسماء و صفات الهی
- الف) مباحث عام
- ۱. تعریف صفت، لقب و اسم
- ۲. چگونگی اثبات صفات الهی
- ۳. توقیفی نبودن اسماء الهی
- ۴. تقسیمات
- ۵. نفسی بودن صفات الهی
- ۱. قدرت
- ۲. علم
- ۳. وجود
- ۴. قدیم
- ۵. حیات
- ۶. ادراک
- ۷. سمع و بصر
- ۸. اراده
- ۱. دلایل عقلی
- ۲. دلایل نقلی
- ۳. اجماع
- ۹. کلام
- ترتیب علم به صفات الهی و حکم خاص هریک از آنها
- صفات سلبی
- ۱. یگانگی خداوند و نفی شریک
- ۲. غنا و نفی نیازمندی
- ۳. نفی ماهیت و چیستی از خداوند
- ۴. نفی جوهریت و جسمیت
- ۵. نفی احکام جسم و جوهر
- ۶. نفی عرضیت
- ۷. نفی رؤیت
- ۸. نفی تحرک و مکانمندی
- ۹. نفی محل
* تقسیم افعال به مباشری، تولیدی و اختراعی
- هدایت و ضلالت
- قضا و قدر
- تکلیف
- تعریف تکلیف
- قبح تکلیف کسی که قادر نیست
- تعریف مکلف
- دلیل حسن تکلیف
- شرایط تکلیف
- شرایط مکلف
- شرایط مکلف
- تکلیف کافر
- وجه حسن تکلیف کفار
- وجوب انقطاع تکلیف
- لطف
- تعریف و اقسام لطف
- مبانی و براهین لطف
- اصلح
- درد و رنج
- نقد و بررسی نظرات درباره حسن آلام ابتدایی
- رد دیدگاه انحصار آلام در آلام استحقاقی
- عوض
- اجل
- رزق و روزی
- قیمت
فصل ششم: انسان‌شناسی
- عالم ذر یا انسان پیش از دنیا
- ماهیت انسان
- جبر و اختیار
- دلایل اختیار انسان
- الف) دلایل عقلی
- ب) دلایل نقلی
- استطاعت
- تقدم قدرت بر فعل
- تعلق قدرت به حدوث فعل
- تعلق قدرت به ضدان و مختلفان
- بقای قدرت
- مقدورات انسان
- اقسام فعل و فاعل
- ابطال تکلیف بمالایطاق
فصل هفتم: نبوت
- نبوت عامه
- معنای رسول و نبی
- حسن و وجوب بعثت
- نقد و بررسی شبهات براهمه
- راه‌های شناخت پیامبران
- راه اول: نص
- راه دوم: معجزه
- الف) تعریف معجزه و شرایط آن
- ب) امکان معجزه برای غیر پیامبران
- راه شناخت پیامبران گذشته
- ویژگی و صفات پیامبران
- الف) تعریف عصمت
- ب) دامنه عصمت پیامبران
- ج) اثبات دیدگاه امامیه
- برتری پیامبران بر فرشتگان
- نبوت خاصه
- نسخ
- دلیل نسخ نشدن شریعت اسلام
- اثبات نبوت پیامبر گرامی اسلام
- الف) قرآن
- چگونگی دلالت قرآن بر نبوت
- تبیین نظریه صرفه
- ب) سایر معجزات پیامبر اسلام
- کیفیت نزول قرآن
فصل هشتم: امامت
- امامت عامه
- تعریف امامت
- وجوب امامت
- طریق اول: استدلال مبتنی بر عقل یا برهان لطف
- طریق دوم: استدلال مبتنی بر سمع و ثبوت شریعت
- صفات امام
- امامت خاصه
- خلیفه بلافصل پیامبر(ص) کیست؟
- دلایل امامت امام علی(ع)
- الف) دلایل عقلی
- ب) دلایل نقلی
- نقد و بررسی شبهات
- امامت سایر ائمه
- اثبات افضلیت امام علی(ع)
- حکم جنگ کنندگان با امام علی(ع)
- غیبت امام زمان(ع)
- طول غیبت امام زمان(ع)
- سرنوشت امامت پس از امام زمان(ع)
- رجعت
فصل نهم: وعد و وعید یا معادشناسی
- تعریف و حقیقت وعد و وعید
- وعد و وعید عقلی
- الف) با انجام افعال، استحقاق چه اموری حاصل می‌‌شود؟
- ب) موجبات استحقاق
- جواز و حسن عقلی عفو خداوند از عقاب
- ج) کیفیت استحقاق، دائمی یا منقطع؟
- عبادت کافر و معرفت او به خداوند
- وعد و وعید سمعی
- عفو فاسق
- شفاعت
- تحابط
- تقدم عقاب بر ثواب
- وجوب موافات
- احکام اهل آخرت
- وضعیت اطفال در قیامت
- عذاب قبر
- کیفیت معاد
- محاسبه اعمال
- آنچه در مورد مستحق ثواب و عقاب به آن متعبدیم
- تکفیر و تفسیق
- اسماء و احکام
- رد منزله بین المنزلین
- امر به معروف و نهی از منکر
- شرایط امر به معروف و نهی از منکر
- اکراه و مسائل مربوط به آن
- سرزمین اسلام و سرزمین کفر
- کتابنامه
- نمایه
- آیات
- اصطلاحات
- کسان و مکان‌ها
دربارهٔ پدیدآورنده
آقای علی رضا اسعدی (متولد ۱۳۵۰ ش)، عضو هیئت علمی پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی از جمله فعالیت‌های وی است. او تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «سید مرتضی»، «سید رضی»،«هشام بن حکم» و «امام علی و دینداری» برخی از این آثار است.[۲]