|
|
| خط ۱۰: |
خط ۱۰: |
|
| |
|
| ==آل عمران در [[قرآن]]== | | ==آل عمران در [[قرآن]]== |
| *این واژه فقط یک بار در [[آیه]] ۳۳ سومین [[سوره]] [[قرآن]] آمده؛ از این رو، این [[سوره]] به "آل عمران" موسوم شده است: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۳۳.</ref>. لغویان و [[مفسّران]]، برای کلمه "[[آل]]" معانی گوناگونی چون [[خانواده]]، [[فرزندان]]، [[پیروان]] و شخص برشمرده‌اند.
| |
| *[[مفسّران]] در این که [[عمران]] در این [[آیه]] نام چه کسی است، بر یک [[رأی]] نیستند. برخی او را [[عمران بن یصهر بن قاهث بن لاوی بن یعقوب بن اسحاق بن ابراهیم]]، [[پدر]] [[موسی]]{{ع}} و [[هارون]]، و بعضی، [[عمران بن ماثان]] [[پدر]] [[مریم]] می‌دانند که وی از [[نسل]] [[سلیمان بن داوود بن إیشا]] و همه از [[نسل]] [[یهودا ابن یعقوب بن اسحاق بن ابراهیم]]اند. البتّه [[عهد عتیق]] [[موسی]] و [[هارون]] را پسران [[عمرام بن قهات می‌داند <ref>کتاب مقدّس، خروج، ۶: ۱۸ ـ ۲۲.</ref>. گفته شده که بین این دو [[عمران]]، ۱۸۰۰ سال فاصله بوده است <ref>التفسیر الکبیر، ج ۸، ص ۲۴.</ref>؛ البتّه بیش‌تر [[مفسّران]] بر این باورند که وی به ادلّه ذیل [[پدر]] [[مریم]] است:
| |
| #در ادامه [[سوره]] آل عمران [[سخن]] از [[پدر]]، [[مادر]] و [[فرزند مریم]] و نیز [[زکریا]]، متکفّل وی است؛ پس مقصود از [[عمران]] در این [[آیه]] نیز باید [[پدر]] [[مریم]] باشد و اگر منظور، [[پدر]] [[موسی]] باشد، با [[آیات]] این [[سوره]] تناسبی ندارد<ref>المیزان، ج ۳، ص ۱۶۷.</ref>.
| |
| #آیاتِ پس از [[آیه]] ۳۳ به چگونگی [[برگزیدن]] آل عمران پرداخته و تکرار نام [[عمران]] در [[آیات]] بعد، مانند تکرار اسم در دو جمله است که یکی بودن هر دو اسم را متبادر می‌سازد و اگر مقصود از شخص دوم، غیر از شخص اوّل باشد، موجب به [[اشتباه]] افکندن شنونده می‌شود که از [[کلام]] [[حکیم]] به دور است<ref>روح‌المعانی، مج ۳، ج ۳، ص ۲۱۱.</ref>.
| |
| #در مواردی، از [[پدر]] [[مریم]] با نام [[عمران]] یاد شده؛ ولی در هیچ جای از [[قرآن]]، از [[پدر]] [[موسی]] به [[عمران]] تعبیر نشده است <ref>المیزان، ج ۳، ص ۱۶۷.</ref>.
| |
| #این [[آیه]] با [[آیه]] دیگری که درباره [[مریم]] و [[عیسی]] است، مطابقت شدید دارد: {{متن قرآن|وَالَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهَا مِنْ رُوحِنَا وَجَعَلْنَاهَا وَابْنَهَا آيَةً لِلْعَالَمِينَ}}<ref>«و آن زن را (یاد کن) که پاکدامن بود و در او از روان خویش دمیدیم و او و پسرش را برای جهانیان نشانه‌ای (شگرف) گرداندیم» سوره انبیاء، آیه ۹۱.</ref><ref>المیزان، ج ۳، ص ۱۶۷.</ref>. گفته شده مقصود از [[عمران]] در این [[آیه]] و [[آیات]] بعد، [[پدر]] [[موسی]] می‌باشد، زیرا که ممکن است [[عمران]]، [[پدر]] [[موسی]] نیز دختری به نام [[مریم]] داشته است، هم چنانکه در [[عهد عتیق]] نیز [[مریم]] [[خواهر]] [[موسی]] و [[هارون]] و هر سه از [[فرزندان]] عمرام به شمار آمده است <ref>کتاب مقدّس، اول تواریخ، ۵:۲۹.</ref> پذیرفته نیست؛ زیرا [[آیات]]، از مریمی سخن می‌گوید که کفالت او را [[زکریا]]، [[پدر]] [[یحیی]] بر عهده داشته است و [[زکریا]] و [[یحیی]] هر دو در زمان [[عیسی]] می‌زیسته‌اند <ref>بیضاوی، ج ۲، ص ۳۰.</ref>. و به [[شهادت]] [[قرآن]]، پیش از آن، کسی به نام [[یحیی]] نامیده نشده بود {{متن قرآن|يَا زَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ اسْمُهُ يَحْيَى لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِيًّا}}<ref>«ای زکریّا! ما تو را به پسری نوید می‌دهیم که نام او یحیی است؛ پیش از این همنامی برای او نگمارده‌ایم» سوره مریم، آیه ۷.</ref> در ضمن، مقصود از [[آل عمران]]، نمی‌تواند هر دو [[عمران]] باشد؛ زیرا نام [[عمران]] [[پدر]] [[مریم]]، دو بار در [[قرآن]] آمده و از [[عمران]] [[پدر]] [[موسی]] نامی برده نشده است. از سوی دیگر، فاصله آنها حدود ۱۸۰۰ سال بوده که با این فاصله زمانی، بعید به نظر می‌رسد منظور هر دوی آنها باشد.<ref>[[محمد صادق یوسفی مقدم|یوسفی مقدم، محمد صادق]]، [[آل عمران - یوسفی مقدم (مقاله)|مقاله «آل عمران»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==آل عمران چه کسانی‌اند؟== | | ==آل عمران چه کسانی‌اند؟== |
| *از آنجا که [[مفسّران]]، در معنای [[آل]] و مقصود از [[عمران]]، [[وحدت]] نظر ندارند، در معنای آل عمران نیز بر یک نظر نیستند و احتمال داده‌اند که منظور، یکی از اینها باشد:
| |
| #[[عیسی]] و [[مریم]] که این قول مشهور است<ref>مجمع‌البیان، ج ۲، ص ۷۳۵.</ref>؛
| |
| #[[موسی]] و [[هارون]]؛
| |
| #[[مؤمنان]] به [[عیسی]]، زیرا [[آل]] به معنای پیرو نیز آمده است<ref>التفسیر الکبیر، ج ۸، ص ۲۴.</ref>؛
| |
| #[[امام علی]]{{ع}} زیرا نام [[پدر]] [[حضرت]] در [[تورات]]، [[عمران]] است<ref>روض‌الجنان، ج ۴، ص ۲۸۴.</ref>؛
| |
| #[[پیامبران]] و [[امامان]] معصومی که از نسل [[عمران]] هستند <ref>مجمع‌البیان، ج ۲، ص ۷۳۵.</ref>؛ زیرا آنان را در [[آیه]]، [[برگزیدگان خداوند]] دانسته و این [[وصف]] در همه [[خویشان]] و نزدیکان صادق نیست<ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۷۳۵.</ref>؛
| |
| #شخص [[عمران]]، چنانکه در [[آیه]] {{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref> از شخص [[موسی]] و [[هارون]]، به [[آل]] تعبیر شده است<ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۷۳۴.</ref>.<ref>[[محمد صادق یوسفی مقدم|یوسفی مقدم، محمد صادق]]، [[آل عمران - یوسفی مقدم (مقاله)|مقاله «آل عمران»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==نسبت آل عمران و [[آل ابراهیم]]== | | ==نسبت آل عمران و [[آل ابراهیم]]== |
| *براساس مباحث گذشته، چه [[عمران]] [[پدر]] [[مریم]] باشد یا [[پدر]] [[موسی]] و [[هارون]]، در هر صورت، جزو [[آل ابراهیم]] است<ref> الکشّاف، ج ۱، ص ۳۵۴.</ref>؛ زیرا [[آل ابراهیم]]، چه از طریق [[اسماعیل]] و چه از طریق [[اسحاق]]، شامل هر دو [[عمران]] و همه [[پیامبران]] و [[معصومان]] پس از [[ابراهیم]] نیز می‌شود<ref>الفرقان، ج ۳و۴، ص ۱۰۳.</ref>؛ چنان که گروهی از [[مفسّران]] در [[تفسیر]] {{متن قرآن|ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«در حالی که برخی از فرزندزادگان برخی دیگرند و خداوند شنوایی داناست» سوره آل عمران، آیه ۳۴.</ref>.
| |
| *گفته‌اند: همه [[پیامبران]]، از ذرّیّه [[آدم]] و بعد ذرّیّه [[نوح]]، سپس ذرّیّه [[ابراهیم]] هستند<ref>الدر المنثور، ج ۲، ص ۱۸۰.</ref>. برخی نیز گفته‌اند: {{متن قرآن|ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«در حالی که برخی از فرزندزادگان برخی دیگرند و خداوند شنوایی داناست» سوره آل عمران، آیه ۳۴.</ref> حال یا بدل از [[آل ابراهیم]] و [[آل عمران]] است؛ یعنی آن دو، یک ذرّیّه هستند که بعضی ([[آل عمران]]) از بعضی دیگر ([[آل ابراهیم]]) هستند<ref>بیضاوی، ج۲، ص ۲۹؛ التفسیرالکبیر، ج ۸، ص ۲۴.</ref>؛ امّا درباره این که چرا از آل عمران جداگانه نام برده شده با این که آل‌ابراهیم آن را دربردارد، سه احتمال وجود دارد:
| |
| #برای [[آگاه کردن]] مخاطب به این که [[عیسی]] هم بشری با [[کرامات]] بزرگ از [[ناحیه]] [[خداوند]] است و برای [[نبوّت]] [[برگزیده]] شده تا ادّعای مدّعیانِ [[الوهیت]] او را [[باطل]] کند<ref>روح‌المعانی، مج ۳، ج ۳، ص ۲۱۱.</ref>.
| |
| #برای [[آگاه کردن]] مخاطب به [[شرف]] و [[منزلت]] [[آل عمران]] است؛ البتّه [[ذکر خاص]] پس از عام، لزوماً به معنای [[برتری]] بر دیگران نیست؛ زیرا [[خاتم انبیا]]، [[برترین]] [[پیامبران]] بوده و داخل در [[آل ابراهیم]] است<ref>بیضاوی، ج ۲، ص ۲۹.</ref>
| |
| #چون [[قرآن]]، پس از این [[آیه]]، به تفصیل درباره دو [[فرد]] منسوب به [[عمران]] یعنی [[مریم]] و [[عیسی]] سخن گفته، نام [[آل عمران]] را جداگانه آورده است<ref>الفرقان، ج۳ و ۴، ص۱۰۳.</ref>.<ref>[[محمد صادق یوسفی مقدم|یوسفی مقدم، محمد صادق]]، [[آل عمران - یوسفی مقدم (مقاله)|مقاله «آل عمران»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==چرا آل عمران [[برگزیده]] شدند؟== | | ==چرا آل عمران [[برگزیده]] شدند؟== |
| *برخی [[مفسّران]]، از جمله {{متن قرآن| وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>« خداوند شنوایی داناست» سوره آل عمران، آیه ۳۴.</ref> چنین استفاده کرده‌اند: [[خداوند]] کسانی را برمی‌گزیند که در قول و عمل [[ثبات]] داشته باشند و چون آل عمران دارای این ویژگی بودند، [[برگزیده]] شدند<ref>بیضاوی، ج ۲، ص ۲۹.</ref>. بعضی نیز گفته‌اند: مقصود این است که [[خداوند]] از گفتار و نیّت‌های [[قلبی]] آنان [[آگاه]] است و ملاکِ [[گزینش]] آل عمران از این جهت است که در گفتار، صادق، و در [[نیّت]]، [[پاک]] و خالصند<ref>المیزان، ج ۳، ص ۱۶۸.</ref>؛ به هر حال، [[گزینش]] آنها براساس [[ارزش‌ها]] و شایستگی‌های موجود در خود آنان بوده است؛ در غیر این صورت، [[انتخاب]] فردی در جای‌گاه [[نبی]]، ترجیح بدون [[دلیل]] است که از [[خداوند حکیم]] محال است<ref>راهنما، ج ۲، ص ۴۰۰.</ref>.
| |
| ==چرا [[قرآن]] به [[فضایل]] آل عمران پرداخته است؟==
| |
| *برخی‌گفته‌اند: [[عقاید]] [[انحرافی]] [[یهود]] که می‌گفتند: ما [[فرزندان]] و [[دوستان]] خداییم و [[مسیحیان]] که می‌گفتند: [[مسیح]] [[پسر خدا]] است، موجب‌شد تا [[خداوند]] در ابتدای [[آیه]]، [[فضایل]] [[پیامبران]] را [[نقل]]، و در پایان با جمله {{متن قرآن| وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>« خداوند شنوایی داناست» سوره آل عمران، آیه ۳۴.</ref> دروغ‌گویان در [[حقّ]] [[انبیا]] را [[تهدید]] کند<ref>التفسیر الکبیر، ج ۸، ص ۲۵.</ref>. بعضی نیز گفته‌اند: [[یادآوری]] امتیازهای [[پیامبران]] گذشته، از جمله آل‌عمران، [[زمینه‌ساز]] [[ایمان]] [[اهل‌کتاب]] به [[پیامبر خاتم]] است<ref>راهنما، ج ۲، ص ۴۰۱.</ref>؛ به ویژه که یادآور می‌شود: [[پیغمبر]] خاتم، از [[خاندان]] همان [[پیامبران پیشین]] است و امّت‌های آنان همگی مأمورند به [[پیامبری]] که [[آیین]] آنها را [[تصدیق]] می‌کند، [[ایمان]] آورند<ref>روح‌المعانی، مج ۳، ج ۳، ص ۲۱۱.</ref>.<ref>[[محمد صادق یوسفی مقدم|یوسفی مقدم، محمد صادق]]، [[آل عمران - یوسفی مقدم (مقاله)|مقاله «آل عمران»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| == پرسش‌های وابسته == | | == پرسش‌های وابسته == |
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: