امامت در اندیشه محقق طوسی (کتاب)

امامت در اندیشه محقق طوسی با رویکرد پاسخ به شبهات قوشچی بر بخش امامت "تجرید الاعتقاد"
زبان	فارسی
نویسنده	محمد عظیمی
موضوع	امامت و ولایت
مذهب	[[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]]
ناشر	[[:رده:انتشارات دفتر نشر معارف|انتشارات دفتر نشر معارف]][[رده:انتشارات دفتر نشر معارف]]
وابسته به	نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۹۵ ش
شابک	۹۷۸۹۶۴۵۳۱۹۴۸۷
شماره ملی	۴۰۶۵۳۶۹

امامت در اندیشه محقق طوسی، کتابی است که به گزارش و نقد شبهات فاضل قوشچی بر آراء خواجه نصيرالدين طوسی در مبحث امامت می پردازد.این کتاب اثر محمد عظیمی است و دفتر نشر معارف ‏‫ نشر آن را به عهده داشته‌‌ است.

دربارهٔ کتاب

اثر حاضر به گزارش و نقد شبهات فاضل قوشچی بر آراء خواجه نصير‌الدین طوسی در مبحث امامت اختصاص يافته است. يکی از متون شاخص علمی که امامت در آن به عنوان يک اصل اعتقادی و در قالب مبحثی مستقل ارائه شده، کتاب «تجريد الکلام فی تحرير العقائد الاسلام» تأليف خواجه نصيرالدين طوسی است. اين اثر توسط چند تن از حکما‌ء و متکلمان پس از ايشان، شرح و بسط يافته و برخی از اين آثار، متن درسی حوزه‌های علميه بوده است. يکی از اين شروح، شرح فاضل قوشچی، از متکلمان اشعری متوفای قرن نهم هجری است. در اين اثر شبهات فاضل قوشچی بر بخش امامت تجريد الاعتقاد پاسخ داده شده است.

فهرست کتاب

• مقدمه؛

فصل اول: کلیات

گفتار اول: زیست‌نامه و شخصیت‌شناسی خواجه نصیر‌الدین طوسی و فاضل قوشچی:

• الف) زیست‌نامه خواجه نصیرالدین طوسی؛

۱. تحصیل؛

۲. نفوذ خواجه در حکومت؛

۳. تأسیس دانشگاه مراغه؛

۴. تأسیس کتابخانه؛

۵. تأسیس رصد‌خانه مراغه؛

۶. تلاش‌های علمی خواجه؛

۷. احیا‌کننده فلسفه؛

۸. فلسفی کردن علم کلام؛

۹. روحیه آزاد‌اندیشی و تساهل؛

۱۰. آثار علمی خواجه در علوم مختلف؛

۰۱۱ خواجه‌طوسی و بحث امامت؛

• ب)زیست‌نامه قوشچی؛
• قوشچی و شرح تجرید.
• گفتار دوم: روش‌شناسی قوشچی در مبحث امامت:
• الف) پیروی از روش اشعری‌‌؛
• ب) خروج از منهج اشعری؛
• ج) نقش پررنگ اجماع در روش‌شناسی قوشچی؛
• د) نقش تواتر در روش‌شناسی قوشچی؛
• هـ) نقش تعصب در امامت‌پژوهی قوشچی؛
• و) حجیت صحابه.
• گفتار سوم: امامت، بحثی کلامی:
• الف) مبحث امامت از منظر اهل سنت؛
• ب) مسئله امامت در نگاه شیعه.
• گفتار چهارم: چیستی امامت:
• الف) واژه‌شناسی امام؛

۱. واژه امام در لغت؛

2. واژه امام در قرآن؛

• ب) تعریف امامت از منظر متکلمان اسلامی.
• گفتار پنجم: قاعده لطف و وجوب امامت:
• الف) وجوب امامت در دیدگاه متکلمان؛
• یک.دیدگاه امامیه؛
• دو. دیدگاه اشاعره؛
• ب) وجوب امامت در نگاه محقق طوسی و فاضل قوشچی؛
• یک. وجوب امامت از منظر محقق طوسی؛
• دو. دلایل وجوب امامت از منظر فاضل قوشچی؛

۱. اجماع صحابه؛

۲. حفظ نظام اسلامی و اقامه حدود اسلامی؛

۳. جلب منافع بی‌شمار و دفع ضرر؛

• ج) بررسی و مقایسه آرای دو محقق؛
• یک. قاعده لطف؛

۱. تعریف و اقسام لطف؛

۲. لطف و حکمت الهی؛

۳. تقسیم لطف بر اساس فاعل آن؛

۴. برهان لطف بر وجوب امامت.

فصل دوم: امامت در قرآن

گفتار اول: آیه ولایت:

• الف) بیان محقق طوسی؛
• ب) تقریر قوشچی؛
• ج) اشکال اول قوشچی (در معنای ولایت)؛
• دلیل اول: سیاق آیات؛
• دلیل دوم: عدم وجود حصر؛
• دلیل سوم: فعلیت ولایت؛
• د) نقد و بررسی؛
• پاسخ دلیل اول؛
• تحقیق در معنای ولی؛
• پاسخ دلیل دوم؛

۱. دلیل نقلی؛

۲. دلیل عقلی؛

• پاسخ دلیل سوم؛
• هـ) اشکال دوم قوشچی؛
• و) نقد و بررسی؛

۱. جواب؛

۲. معنای حقیقی رکوع؛

۳. علت جمع به‌کار رفتن.

• گفتار دوم: آیات اولی‌الامر و آیه مع‌الصادقین؛
• الف) آیه اولی‌الامر؛

۱. تقریر قوشچی؛

۲. اشکال قوشچی؛

• مقدمه یکم؛
• مقدمه دوم؛
• مقدمه سوم؛
• ب) آیه امامت؛

۱. بیان محقق طوسی؛

۲. تقریر قوشچی؛

۳. اشکال قوشچی؛

۴. پاسخ؛

• ج) آیه مع‌الصادقین؛

۱. ایراد قوشچی؛

۲. نقد و بررسی.

فصل سوم: امامت در احادیث

• گفتار اول: حدیث غدیر:
• الف) تقریر قوشچی؛
• ب) اشکال‌های قوشچی؛

۱. پاسخ به اشکال عدم تواتر؛

۲. پاسخ به شبهه مخالفت حدیث غدیر با اجماع؛

۳. جواب شبهه عدم نقل حدیث غدیر از جانب برخی از محدثان؛

۴. جواب شبهه عدم نقل بخاری و مسلم؛

۵. جواب شبهه نقل نشدن صدر حدیث؛

۶. جواب شبهه دلالت ذیل حدیث بر معنای محب و ناصر؛

۷. پاسخ به شبهه مراد بودن «اولویت در قرب» به پیامبر اکرم(ص)؛

۸. پاسخ به شبهه عدم مناسبت این حدیث با خلافت خلفای سه گانه.

• گفتار دوم: حدیث منزلت؛
• الف) بیان استدلال؛
• ب) ایراد‌های قوشچی؛
• ج) نقد و بررسی؛
• یک. مواقع و موقعیت‌های صدور حدیث منزلت؛

۱. هنگام پیمان برادری بین اصحاب؛

۲. هنگام ولادت امام حسن (ع) و امام حسین (ع)؛

۳. در خطبه غدیر خم؛

۴. در ماجرای بستن در خانه‌های اصحاب به مسجد؛

۵. تقاضای عمر بن خطاب؛

۶. در جریان سرپرستی دختر حمزه (ع)؛

۷. در حدیث ام‌سلمه؛

• صحیحین از منظر اهل سنت؛
• مقامات حضرت هارون (ع) در قرآن؛
• دو. پاسخ به عدم تواتر؛
• سه. بررسی شبهه عدم عمومیت «منزلت هارون (ع)»؛
• چهار. رد منقطعه بودن استثتا؛
• پنج. پاسخ به شبهه انتفای اخوت علی (ع) نسبت به پیامبر اکرم (ص)؛
• شش. بررسی شبهه نبودن خلافت از منازل هارون (ع)؛
• هفت . بررسی شبهه عدم بقای خلافت هارون (ع) پس از مرگ موسی (ع)؛
• هشت. بررسی شبهه عدم دلالت حدیث منزلت بر نفی خلافت خلفای سه‌گانه.
• گفتار سوم: نصوص جلی:
• الف) معنای نص؛
• ب) نصوص جلی برای اثبات امامت بلا‌فصل حضرت علی (ع)؛
• ج) اشکال قوشچی؛
• د) نقد و بررسی؛

۱. بررسی شبهه عدم تواتر این نصوص در نزد اهل سنت؛

۲. بررسی شبهه اعراض صحابه از نصوص جلی؛

۳. بررسی شبهه عدم تمسک حضرت علی (ع) به این نصوص؛

۴. بررسی شبهه وجود قرائنی بر عدم چنین نصوصی؛

فصل چهارم: دلایل عقلی بر امامت بلا‌فصل حضرت علی (ع)

• گفتار یکم: دلیل افضلیت:
• الف) برهان افضلیت؛
• ب) بیان برهان؛
• ج) شبهه قوشچی؛
• د) فضایل حضرت علی (ع)؛

۱. سخن قوشچی؛

۲. نقد سخن قوشچی؛

• هـ) ادعا‌های قوشچی در فضایل ابوبکر و عمر؛
• و) نقد قوشچی.
• گفتار دوم: مطاعن:
• الف) معنای مطاعن؛
• ب) مطاعن ابوبکر؛

۱. منع حضرت فاطمه (س) از ارث؛

۲. منع حضرت فاطمه (س) از فدک؛

۳. ناراحتی حضرت فاطمه (س) از ابوبکر؛

۴. اعتراف به عدم صلاحیت خود برای امامت؛

۵. اعتراف به نفوذ شیطان در وی؛

۶. سخن عمر درباره بیعت با ابوبکر؛

۷. شک ابوبکر در مستحق بودن خود برای امامت؛

۸. مخالفت‌های ابوبکر با رسول خدا؛

۹. ولایت اسامه بر خلفای سه‌گانه؛

۱۰. عزل ابوبکر از ابلاغ سوره برائت؛

۱۱. عدم آگاهی به احکام شرعی؛

۱۲. دفن ابوبکر در خانه پیامبر اکرم (ص) بدون اذن؛

۱۳. دستور سوزاندن خانه حضرت علی (ع) و فاطمه؛

۱۴. اعتراض امام حسن (ع) و امام حسین (ع) به ابوبکر؛

۱۵. پشیمانی ابوبکر از هجوم به خانه حضرت فاطمه (س)؛

• ج) مطاعن عمر؛

۱. مخالفت عمر با احکام شرعی؛

۲. منع از ازدیاد مهریه؛

۳. مخالفتهای دیگر؛

۴. تردید عمر در وفات پیامبر؛

۵. پاره کردن نامه ابوبکر؛

• د) مطاعن عثمان؛

۱. انتصاب بسیاری از افراد فاسق و نالایق در مسؤلیت‌های مهم (فساد سیاسی)؛

۲. اختصاص دادن بیت‌المال به خویشاوندان خود (فساد مالی)؛

۳. بهره‌برداری اختصاصی از منافع عمومی؛

۴. بدرفتاری با صحابه بزرگ؛

۵. اجتناب عثمان از اجرای حدود شرعی؛

۶. خذلان عثمان از سوی صحابه؛

۷. غیبت عثمان در جنگ‌های بدر و احد و بیعت رضوان.

• گفتار سوم: دلیل عصمت و برهان معجزه بر امامت بلا‌فصل حضرت علی (ع):
• الف) برهان عصمت؛
• بیان برهان؛
• ب) برهان معجزه؛
• یک. بیان برهان؛
• دو. کرامات دیگر حضرت علی (ع)؛

۱. قلع باب خیبر؛

۲. صحبت کردن حضرت با مار بزرگ؛

۳. برداشتن صخره بزرگ از روی چاه؛

۴. محاربه حضرت با اجنه؛

۵. رد شمس.

فصل پنجم: شرایط و اوصاف امام:

• گفتار یکم: عصمت امام:
• الف) معنای عصمت؛
• ب) دلایل عصمت امام؛

۱. دلالت امتناع تسلسل بر عصمت امام؛

۲. عصمت، لازمه حفظ شریعت؛

۳. منافات اطاعت مطلق از امام با نهی از منکر او؛

۴. لزوم نقض غرض در صورت عدم عصمت؛

۵. انحطاط مقام امام از مردم عادی در صورت عدم عصمت.

• گفتار دوم: افضلیت و نصب:
• الف) افضلیت؛
• ب) نصب؛
• یک. دیدگاه اشاعره؛
• دو. دیدگاه امامیه؛
• سه. ادله امامیه؛

۱. عصمت؛

۲. سیره پیامبر اکرم (ص)؛

• چهار. شبهات قوشچی؛
• پنج. پاسخ‌ها؛

۱. نقل متواتر؛

۲. وجوب عصمت؛

۳. وجود کمالات (افضلیت)؛

۴. احکام مخالفان؛

• نتیجه.

دربارهٔ پدیدآورنده

محمد عظیمی

حجت الاسلام و المسلمین محمد عظیمی، (متولد ۱۳۵۷ ش، جلفا)، وی علاوه بر تحصیلات حوزوی، تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته مدرسی معارف اسلامی دانشگاه معارف پیگیری کرد. محقق مؤسسه رواق حکمت، عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی (ص) گروه شیعه شناسی،از جمله فعالیت‌های وی می‌باشد.

وی تا کنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر در آورده است. «امامت در قرآن از منظر محقق طوسی و فاضل قوشچی» و «منازعات ادبی محقق طوسی و فاضل قوشچی در ذیل آیه ولایت»، برخی از این آثار است.

پیوند به بیرون

• وبگاه آدینه بوک
• وبگاه شبکه جامع کتاب گیسوم