اکثم بن صیفی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۹ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۲۰

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

اکثم بن صیفی در قرآن | اکثم بن صیفی در تاریخ اسلامی

مقدمه

یکی از بزرگان عرب جاهلی^[۱] اکثم بن صیفی تمیمی، حکیم و دانشمند عرب است^[۲] که داناترین، عاقل‌ترین و بردبارترین فرد در عهد خود بود و این حکمت و دانش را از بزرگان قریش، حضرت ابوطالب، هاشم، عبدمناف و قُصَی کسب کرده بود. اکثم در دوره جاهلیت از کسانی بود که به دلیل شرافت، صداقت و دیگر صفات نیکو به کار قضاوت می‌پرداخت و از منابع چنین دانسته می‌شود که وی به دلیل دانایی و سخنوری، نقش اجتماعی و تربیتی برجسته‌ای در آن روزگار داشته است؛ چنان که برخی از بزرگان و فرمانروایان عرب با وی ارتباط و مکاتبه داشته و از مشورت با او سود می‌برده‌اند. گفته‌اند که وی یک‌بار برای آزاد کردن اسیران بنی تمیم، نزد نعمان بن منذر، فرمانروای حیره رفت.

مهم‌ترین نکته در زندگی اکثم، اسلام آوردن او و نیز سخنان حکیمانه‌ای است که از وی نقل شده است. در منابع تاریخی و روایی و ادبی سخنان حکمت‌آمیز و بلیغ بسیاری را از اکثم نقل کرده‌اند و این سخنان غالباً به صورت مَثَل در میان اعراب رواج یافته و چنان منزلتی یافته است که در شمار سخنان پیشوایان و حکیمان نامدار اسلام قرار گرفته است؛ حتی شهرت اکثم در حکمت و دانش، او را همتای بزرگمهر و لقمان حکیم قرار داده است. از اکثم فرزندانی بر جای ماند که در کوفه می‌زیستند^[۳]. او یکی از معمرین (صاحبان عمر طولانی) روزگار است^[۴] که در حدود “سیصد و سی سال”^[۵] عمر کرد. وی به پیامبر اسلام(ص) ایمان آورد اما موفق به دیدار ایشان نشد ^[۶]^[۷].

نامه اکثم به رسول خدا(ص)

اکثم در حضور انوشیروان

جستارهای وابسته

منابع

اشراقی، عباس، مقاله «اکثم بن صیفی»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.
↑ المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۲؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۱.
↑ دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.
↑ دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.
↑ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۳.
↑ المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۲؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۱.
↑ اشراقی، عباس، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۳۸۴.

[1] دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.

[2] المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۲؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۱.

[3] دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.

[4] دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.

[5] الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۳.

[6] المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۲؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۱.

[7] اشراقی، عباس، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۳۸۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 ==مقدمه==
 یکی از بزرگان [[عرب جاهلی]]<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.</ref> [[اکثم بن صیفی تمیمی]]، [[حکیم]] و دانشمند [[عرب]] است<ref>المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۲؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۱.</ref> که [[داناترین]]، عاقل‌ترین و [[بردبارترین]] فرد در [[عهد]] خود بود و این [[حکمت]] و [[دانش]] را از بزرگان [[قریش]]، [[حضرت]] [[ابوطالب]]، [[هاشم]]، [[عبدمناف]] و قُصَی کسب کرده بود. اکثم در دوره [[جاهلیت]] از کسانی بود که به [[دلیل]] [[شرافت]]، [[صداقت]] و دیگر [[صفات نیکو]] به کار [[قضاوت]] می‌پرداخت و از منابع چنین دانسته می‌شود که وی به [[دلیل]] [[دانایی]] و [[سخنوری]]، نقش [[اجتماعی]] و [[تربیتی]] برجسته‌ای در آن روزگار داشته است؛ چنان که برخی از بزرگان و [[فرمانروایان]] [[عرب]] با وی [[ارتباط]] و مکاتبه داشته و از [[مشورت]] با او سود می‌برده‌اند. گفته‌اند که وی یک‌بار برای [[آزاد]] کردن [[اسیران]] [[بنی تمیم]]، نزد [[نعمان بن منذر]]، فرمانروای [[حیره]] رفت.
-مهم‌ترین نکته در [[زندگی]] اکثم، [[اسلام آوردن]] او و نیز سخنان حکیمانه‌ای است که از وی [[نقل]] شده است. در [[منابع تاریخی]] و [[روایی]] و ادبی سخنان حکمت‌آمیز و [[بلیغ]] بسیاری را از اکثم [[نقل]] کرده‌اند و این سخنان غالباً به صورت مَثَل در میان [[اعراب]] رواج یافته و چنان منزلتی یافته است که در شمار سخنان [[پیشوایان]] و حکیمان نامدار [[اسلام]] قرار گرفته است؛ حتی [[شهرت]] اکثم در [[حکمت]] و [[دانش]]، او را همتای بزرگمهر و [[لقمان حکیم]] قرار داده است. از اکثم فرزندانی بر جای ماند که در [[کوفه]] می‌زیستند<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.</ref>. او یکی از [[معمرین]] (صاحبان [[عمر طولانی]]) روزگار است<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.</ref> که در حدود “سیصد و سی سال”<ref>الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۳.</ref> [[عمر]] کرد. وی به [[پیامبر اسلام]]{{صل}} [[ایمان]] آورد اما موفق به [[دیدار]] ایشان نشد<ref>المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۲؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۱.</ref><ref>[[عباس اشراقی|اشراقی، عباس]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۴.</ref>.
+مهم‌ترین نکته در [[زندگی]] اکثم، [[اسلام آوردن]] او و نیز سخنان حکیمانه‌ای است که از وی [[نقل]] شده است. در [[منابع تاریخی]] و [[روایی]] و ادبی سخنان حکمت‌آمیز و [[بلیغ]] بسیاری را از اکثم [[نقل]] کرده‌اند و این سخنان غالباً به صورت مَثَل در میان [[اعراب]] رواج یافته و چنان منزلتی یافته است که در شمار سخنان [[پیشوایان]] و حکیمان نامدار [[اسلام]] قرار گرفته است؛ حتی [[شهرت]] اکثم در [[حکمت]] و [[دانش]]، او را همتای بزرگمهر و [[لقمان حکیم]] قرار داده است. از اکثم فرزندانی بر جای ماند که در [[کوفه]] می‌زیستند<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.</ref>. او یکی از [[معمرین]] (صاحبان [[عمر طولانی]]) روزگار است<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.</ref> که در حدود “سیصد و سی سال”<ref>الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۳.</ref> [[عمر]] کرد. وی به [[پیامبر اسلام]]{{صل}} [[ایمان]] آورد اما موفق به [[دیدار]] ایشان نشد <ref>المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۲؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۱.</ref><ref>[[عباس اشراقی|اشراقی، عباس]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۴.</ref>.
 ==[[نامه]] اکثم به [[رسول خدا]]{{صل}}==
-اکثم هنگامی که شنید در [[مکه]] [[پیامبری]] [[مبعوث]] شده، دو [[فرزند]] خود<ref>الاصابه، ابن حجر، ص۳۵۲.</ref> را با نامه‌ای [[خدمت]] [[پیامبر]]{{صل}} فرستاد تا از [[هدف]] و مقصود ایشان اطلاع یابد و در نامه‌اش چنین نوشت: {{عربی|بِاسْمِكَ اَللَّهُمَّ مِنَ اَلْعَبْدِ إِلَى اَلْعَبْدِ فَإِنَّا بَلَغَنَا مَا بَلَغَكَ فَقَدْ أَتَانَا عَنْكَ خَبَرٌ مَا نَدْرِي مَا أَصْلُهُ فَإِنْ كُنْتَ أُرِيتَ فَأَرِنَا وَ إِنْ كُنْتَ عُلِّمْتَ فَعَلِّمْنَا وَ أَشْرِكْنَا فِي كَنْزِكَ وَ اَلسَّلاَم}}؛ به نام تو بار خدایا؛ از طرف بنده‌ای به سوی بنده‌ای دیگر. آن‌چه که به تو رسیده به ما هم [[ابلاغ]] فرما. از شما خبری به ما رسیده که حقیقتش معلوم نیست، اگر چیزی را به تو نشان داده‌اند به ما هم نشان بده و اگر به تو چیزی آموخته‌اند به ما هم بیاموز و ما را در گنجی که به تو داده‌اند [[شریک]] گردان<ref>کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق، ج۱، ص۵۷۱.</ref>.
-[[رسول خدا]]{{صل}} در پاسخ وی چنین نوشت:
-{{متن حدیث|بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ مِنْ مُحَمَّدٍ رَسُولِ الله إِلَى أَكْثَمَ بْنِ صَيْفِيٍّ أَحْمَدُ الله إِلَيْكَ إِنَّ الله أَمَرَنِي أَنْ أَقُولَ لَا إِلَهَ إِلَّا الله أَقُولُهَا وَ آمُرُ النَّاسَ بِهَا الْخَلْقُ خَلْقُ الله وَ الْأَمْرُ كُلُّهُ لِلَّهِ خَلَقَهُمْ وَ أَمَاتَهُمْ وَ هُوَ يَنْشُرُهُمْ وَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ آذَنْتُكُمْ بِآدَابِ الْمُرْسَلِينَ وَ لَتُسْئَلُنَ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِينٍ }}<ref>کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق، ج۱، ص۵۷۱.</ref>؛
-به [[نام خداوند]] [[بخشنده]] [[مهربان]]؛ از طرف [[محمد]]، [[فرستاده خدا]] به سوی اکثم، [[فرزند]] صیفی: [[حمد]] و ثنای [[پروردگار]] را به سوی تو روانه می‌کنم. [[خدا]] به من [[دستور]] داده تا [[اقرار]] کنم که جز او خدایی نیست. من می‌گویم و به [[مردم]] هم [[دستور]] می‌دهم که همه مخلوقات [[آفریده]] خدایند و [[فرمان]]، [[فرمان]] اوست؛ ایشان را آفرید و می‌میراند و دوباره برمی انگیزد، و بازگشت همه به سوی اوست. به [[آداب]] فرستادگان [[خدا]] به شما [[دستور]] می‌دهم، و از خبر بزرگ [[پرسش]] می‌شوید و به زودی از آن [[آگاهی]] خواهید یافت.
-[[نامه]] [[پیامبر]]{{صل}} به اکثم رسید. [[طایفه]] [[بنی‌تمیم]] را جمع نموده و ایشان را [[پند]] و [[اندرز]] داد و به رفتن [[خدمت]] [[پیامبر]]{{صل}} [[تشویق]] کرد و لازم بودن این کارا را گوشزد کرد و گفت: “در این کار پیش قدم باشید نه عقب‌رو، سر باشید و نه دُم”. اما جمعیت از او [[پیروی]] نکردند و به گفته‌اش اعتنایی ننمودند. سپس خود با [[فرزندان]] و نوادگانش به قصد [[زیارت]] [[رسول خدا]]{{صل}} حرکت کرد ولی در [[راه]] از [[دنیا]] رفت و موفق به [[زیارت]] [[رسول اکرم]]{{صل}} نشد<ref>المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۱.</ref>.
-در منابع دیگر آمده است که [[پیامبر]]{{صل}} به فرستادگان اکثم فرمودند: “من، [[محمد بن عبدالله]]، [[بنده]] [[خدا]] و [[فرستاده خدا]] هستم”<ref>المنظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۱؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۱.</ref>. سپس [[پیامبر]]{{صل}} این [[آیه]] را [[تلاوت]] فرمودند:
-{{متن قرآن|إِنَّ الله يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ}}<ref>«به راستی خداوند به دادگری و نیکی کردن و ادای (حقّ) خویشاوند، فرمان می‌دهد و از کارهای زشت و ناپسند و افزونجویی، باز می‌دارد؛ به شما اندرز می‌دهد باشد که شما پند گیرید» سوره نحل، آیه ۹۰.</ref>.
-فرستادگان اکثم بازگشتند و به نزد اکثم آمدند و [[آیه]] را برای او قرائت کردند. وقتی اکثم [[آیه]] را شنید گفت: “ای [[قوم]] می‌بینم که [[پیامبر]]{{صل}} [[امر]] می‌کنند به [[مکارم اخلاق]] و [[نهی]] می‌کنند از بدی‌های [[اخلاق]]؛ شما در این امر پیش قدم باشید، و در این کار، اول باشید نه آخر”<ref>المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۱؛ اسد الغابة، ابن اثیر، ج۱، ص۱۳۵؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۱.</ref>.
-در منابع دیگر آمده است که اکثم به قصد [[زیارت]] [[رسول خدا]]{{صل}} به همراه عده‌ای از [[طایفه]] [[بنی تمیم]] حرکت کرد. در [[راه]] [[تشنگی]] اکثم را به زحمت انداخت و وقتی [[یقین]] کرد که زمان [[مرگ]] او فرارسیده به اصحابش گفت: “بروید [[خدمت]] آن مرد و او را [[آگاه]] کنید به این که من [[شهادت]] می‌دهم که او [[رسول]] خداست و از او [[پیروی]] کنید” و خود به خاطر [[تشنگی]] از [[دنیا]] رفت.
-و گفته شده که این [[آیه]] درباره اکثم نازل شده است: {{متن قرآن|وَمَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى الله وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى الله...}}<ref>«و هر که از خانه خویش برای هجرت به سوی خداوند و پیامبرش برون آید سپس مرگ او را دریابد؛ بی‌گمان پاداش او بر عهده خداوند است.».. سوره نساء، آیه ۱۰۰.</ref><ref>المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۳۷۲؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۳۵۲.</ref><ref>[[عباس اشراقی|اشراقی، عباس]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۵.</ref>.
 ==اکثم در حضور انوشیروان==
-هنگامی که [[روابط]] میان [[نعمان بن منذر]] و انوشیروان (شاه [[ایران]]) تیره شده بود، نعمان ده نفر از [[دانشمندان]] [[عرب]] را برای رفع [[دشمنی]] به دربار انوشیروان فرستاد و به هر یک دستورهایی داد و سفارش کرد که اول باید اکثم بن صیفی [[سخن]] بگوید. پس ایشان در دربار [[ایران]] حضور یافتند و اکثم قبل از همه چنین سخن گفت: {{عربی|إنّ أفضلَ الأشیاءِ أَعالِیهَا، و أَعلَی الرِّجالِ مُلُوکُهَا، و أفضَلَ المُلُوکِ أعَمُّهَا نَفعاً، و خَیرَ الأَزمِنَةِ أَخَصَبُهَا، و أفضَلَ الخُطَبَاءِ أصدَقُهَا}}؛ همانا [[برترین]] چیزها بالاترین آنهاست و بزرگ‌ترین مردان شهریاران‌اند، و [[بهترین]] [[پادشاهان]]، سلطانی است که نفعش به همه افراد [[جامعه]] برسد، و [[بهترین]] زمان‌ها ایامی است که [[نعمت‌ها]] فراوان‌تر باشد، و [[افضل]] سخنگویان راست‌گوترین آنان است<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان، ج۹، ص۷۲۲.</ref><ref>[[عباس اشراقی|اشراقی، عباس]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۷.</ref>.
 == جستارهای وابسته ==
@@ خط ۳۸: / خط ۲۸: @@
 [[رده:مدخل]]
 [[رده:اعلام]]
+[[رده:صحابه]]
+{{صحابه}}