عمل صالح در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

عمل صالح از مفاهیم عام ناظر به ارزش‌های مثبت و از برجسته‌ترین نمودهای [[رفتاری]] [[ایمان به خدا]] و بلکه مکمل [[ایمان]] معرفی شده است. عمل به فعل اختیاری و مقصود و محقق در خارج گفته می‌شود<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۸، ص۲۷۳.</ref>. عمل صالح ظاهراً، عمل دارای [[حسن]] ذاتی و نتیجه‌های [[معنوی]] و متعالی اطلاق می‌گردد. به بیان ایزوتسو: صالحات یا عمل صالح تبلور ایمان است در [[اعمال]] و [[رفتار]] خارجی ما و از این‌رو عبارت {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ}}<ref>«کسانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند» سوره بقره، آیه ۲۵.</ref> بیش از هر عبارت دیگر، مکرر در مکرر در [[قرآن]] به کار رفته است. آنان که [[ایمان]] آورده‌اند، [[مؤمن]] به شمار نمی‌آیند، مگر آنکه ایمان درونی آنان در اعمالی که اطلاق [[عمل صالح]] بر آنها [[شایسته]] باشد، متجلی گردد. وی در ادامه می‌نویسد: در ساختمان معنایی “صالح” [[مقام]] شایانی به عنصر [[عدالت]] و [[محبت]] در [[روابط انسانی]] داده شده است<ref>توشیهیکو ایزوتسو، مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن، ص۲۵۶ و ۲۶۰.</ref>. از دید برخی [[مفسران]] “عمل [[صالح]]، هر کاری است که [[فطرت بشر]] به آن رغبت داشته و سزاوار می‌داند که از [[آدمی]] سر زند و خلاصه کارهایی است که بر وفق مقتضای اسبابی که [[خداوند]] در ابقای [[حیات]] [[بشر]] مقرر فرموده، صورت پذیرد یا عبارت از کارهایی است که لایق و صالح برای تقدیم به پیشگاه [[ربوبی]] باشد و هر دو معنا با هم متقاربند<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۳۷۵.</ref>. همین نویسنده در موضعی دیگر بیان می‌دارد که عمل صالح به عملی گفته می‌شود که سزاوار است مورد قبول [[خدا]] واقع شود، چون [[مُهر]] [[ذلت]] [[عبودیت]] و [[اخلاص]] به آن خورده است<ref>سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۲۹.</ref>.

# عمل صالح راهی برای بالا رفتن [[کلمه طیبه]] و [[علم]]: {{متن قرآن|إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ...}}<ref>«سخن پاک به سوی او بالا می‌رود و کردار نیکو آن را فرا می‌برد» سوره فاطر، آیه ۱۰.</ref>.

#امر [[پیامبران]] به عمل صالح: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ}}<ref>«ای پیامبران! از چیزهای پاکیزه بخورید و کاری شایسته کنید که من به آنچه می‌کنید دانایم» سوره مؤمنون، آیه ۵۱.</ref>.

[[علامه طباطبایی]] در توضیح [[اصلاح اجتماعی]] و اهمیت آن می‌نویسد: از نظر [[اسلام]]، مهم‌ترین هدفی که در تعالیمش دنبال شده [[صلاح]] مجتمع و [[اصلاح]] عموم است، چون هر چند [[انسان‌ها]] فرد فردند، و هر فردی برای خود شخصیتی و خیر و شری دارد، و لیکن از نظر طبیعتی که همه انسان‌ها دارند یعنی [[طبیعت]] [[مدنیت]]، [[سعادت]] هر شخصی مبنی بر صلاح و اصلاح ظرف [[اجتماعی]] است که در آن [[زندگی]] می‌کند، به طوری که در ظرف [[اجتماع]] [[فاسد]] که از هر سو [[فساد]] آن را محاصره کرده باشد، [[رستگاری]] یک فرد و [[صالح]] شدن او بسیار دشوار است (و به تعبیر دیگر عادتاً محال است). به همین جهت اسلام در اصلاح اجتماعی اهتمامی ورزیده که هیچ [[نظام]] غیر [[اسلامی]] به پای آن نمی‌رسد. اسلام منتها [[درجه]] جد و جهد را در [[جعل]] [[دستورها]] و [[تعالیم دینی]]، حتی در [[عبادات]] از [[نماز]] و [[حج]] و [[روزه]] مبذول داشته تا انسان‌ها را، هم در ذات خود و هم در ظرف اجتماع صالح سازد<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص۴۷۶.</ref>.

#اصلاح‌گری در [[جامعه]] از جمله [[وظایف]] [[پیامبران الهی]]: {{متن قرآن|إِنْ أُرِيدُ إِلَّا الْإِصْلَاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَمَا تَوْفِيقِي إِلَّا بِاللَّهِ...}}<ref>«تا آنجا که می‌توانم جز اصلاح نظری ندارم و توفیق من جز با خداوند نیست» سوره هود، آیه ۸۸.</ref>.

#امر به اصلاج رابطه [[مؤمنان]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید و از خداوند پروا کنید باشد که بر شما بخشایش آورند» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref>.