بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{امامت}} | {{امامت}} | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
| خط ۸: | خط ۷: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
از آنجا که موارد و مصادیق [[بِرّ]] در هیچ یک از [[آیات قرآن]] مانند [[آیه | از آنجا که موارد و مصادیق [[بِرّ]] در هیچ یک از [[آیات قرآن]] مانند [[آیه ۱۷۷ سوره بقره]] به طور مبسوط معرفی نشده است، آن را "آیه [[برّ]]" نامیده‌اند: {{متن قرآن|لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ}}<ref>«نیکی آن نیست که روی را سوی خاور و باختر بگردانید، بلکه نیکی (از آن) کسی است که به خداوند و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورد و دارایی را با دوست داشتنش به نزدیکان و یتیمان و بیچارگان و به راه‌ماندگان و کمک‌خواهان و در راه (آزادی) بردگان ببخشد و نماز برپا دارد و زکات پردازد و (نیکی از آن) آنان (است) که چون پیمان بندند وفا کنند؛ و به ویژه شکیبایان در سختی و رنج و در هنگامه کارزار، آنها راستگویند و آنانند که به راستی پرهیزگارند» سوره بقره، آیه ۱۷۷.</ref>.<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه بِرّ (مقاله)|مقاله «آیه بِرّ»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]</ref> | ||
[[طبرسی]] می‌گوید: هنگامی که [[قبله مسلمانان]] از [[بیت‌المقدس]] به [[کعبه]] انتقال یافت، مناقشه‌های فراوانی میان [[مسلمانان]]، [[یهود]] و [[نصارا]] در گرفت. بیشتر یهود و نصارا روی کردن به جانب معیّن هنگام [[نماز]] را یگانه [[راه]] [[اطاعت]] معرفی می‌کردند. به [[گمان]] یهود، نیکویی این بود که رو به [[مغرب]] نمازگزارند و نصارا بر این گمان بودند که نیکویی، رو به [[مشرق]] [[نماز خواندن]] است که [[خداوند]] این آیه را نازل کرد و به معرفی نیکی و [[نیکوکاری]] پرداخت.<ref>روض الجنان، ج۲، ص۳۰۷. مجمع البیان، ج۱، ص۴۷۶.</ref> بر اساس این آیه، رو به سوی مشرق و مغرب گرداندن، نیکوکاری نیست؛ بلکه [[ایمان به خدا]]، [[آخرت]]، [[ملائکه]] و [[کتاب‌های آسمانی]]، نیکی است. پرداخت [[مال]] به [[خویشان]]، [[یتیمان]]، بینوایان و درراه‌ماندگان و گدایان و آزادکردن بردگان نیز نیکویی است. در ادامه همین آیه، [[اقامه نماز]]، پرداخت [[زکات]]، [[وفا به عهد]] و [[شکیبایی]] هنگام [[سختی]] نیز نیکی و نیکوکاری شناسانده شده است.<ref>[[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[ آیات نام‌دار (مقاله)|مقاله «آیات نام‌دار»]][[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | |||
==معناشناسی بر== | |||
برخی لغت‌شناسان، واژه بِرّ را برگرفته از واژه بَرّ به معنای خشکی یا بیابان می‌دانند که متضاد بَحر است و چون در آن گستردگی لحاظ شده، بِرّ را نیز به "توسّع در [[کار نیک]]" معنا می‌کنند<ref>مفردات، ص۴۰.</ref>؛ از این‌رو به [[کارهای نیک]] چون به دیگران می‌رسد و از آن بهره‌مند می‌شوند، بِرّ می‌گویند. | برخی لغت‌شناسان، واژه بِرّ را برگرفته از واژه بَرّ به معنای خشکی یا بیابان می‌دانند که متضاد بَحر است و چون در آن گستردگی لحاظ شده، بِرّ را نیز به "توسّع در [[کار نیک]]" معنا می‌کنند<ref>مفردات، ص۴۰.</ref>؛ از این‌رو به [[کارهای نیک]] چون به دیگران می‌رسد و از آن بهره‌مند می‌شوند، بِرّ می‌گویند. | ||
فعلِ این ریشه در زبان‌های آشوری و [[عبری]] به معنای [[نیکوکار]] شدن، [[راستگو]] شدن و [[برگزیده شدن]]، کاربرد داشته است<ref>گزنیوس، ص۱۴۰.</ref>. برخی برآنند که مفهوم محوری واژه بِرّ، [[نیکو]] بودن کار در برابر غیر است و این معنا، با توجه به [[اختلاف]] اشخاص، موضوعات و موارد، تفاوت دارد؛ چنان‌که بِرّ [[خداوند]] درباره [[بندگان]]، [[لطف]] و احسانِ به آنان و درگذشتن از لغزش‌هایشان است و بِرّ [[بنده]] در پیشگاه [[خدا]]، [[پیروی]] و عمل به [[وظایف]] [[بندگی]] است. [[بِرّ]] [[پدر]] به [[فرزندان]]، [[تربیت]] و تأمین آنان و برآوردن نیازهایشان و بِرّ فرزند به پدر، [[خدمت]]، [[خضوع]] و [[رحمت]] است. و بِرّ در [[سخن گفتن]]، [[راستگویی]] و در [[عبادت]]، منطبق بودن آن با شرایط ویژه، عبادت است وی اطلاق "بَرّ" بر قطعه‌های [[زمین]] و "بُرّ" بر گندم را نیز از همین باب می‌داند <ref>التحقیق، ج۱، ص۲۴۹.</ref>. برخی نیز [[جامع‌ترین]] معنای بِرّ را "خیر" دانسته‌اند<ref>لسان العرب.</ref>. با اینکه این دو واژه (بِرّ و خیر) مترادف نیستند؛ زیرا بِرّ، خیری است که با "قصد" و "توجه" توأم باشد، ولی در خیر، "قصد" شرط نیست، بلکه گاهی با "[[سهو]]" همراه است؛ از این‌رو "خیر" معنایی عام دارد<ref>الفروق اللغویة، ص۹۵؛ البیان، ج۲، ص۳۶۱.</ref>. | فعلِ این ریشه در زبان‌های آشوری و [[عبری]] به معنای [[نیکوکار]] شدن، [[راستگو]] شدن و [[برگزیده شدن]]، کاربرد داشته است<ref>گزنیوس، ص۱۴۰.</ref>. برخی برآنند که مفهوم محوری واژه بِرّ، [[نیکو]] بودن کار در برابر غیر است و این معنا، با توجه به [[اختلاف]] اشخاص، موضوعات و موارد، تفاوت دارد؛ چنان‌که بِرّ [[خداوند]] درباره [[بندگان]]، [[لطف]] و احسانِ به آنان و درگذشتن از لغزش‌هایشان است و بِرّ [[بنده]] در پیشگاه [[خدا]]، [[پیروی]] و عمل به [[وظایف]] [[بندگی]] است. [[بِرّ]] [[پدر]] به [[فرزندان]]، [[تربیت]] و تأمین آنان و برآوردن نیازهایشان و بِرّ فرزند به پدر، [[خدمت]]، [[خضوع]] و [[رحمت]] است. و بِرّ در [[سخن گفتن]]، [[راستگویی]] و در [[عبادت]]، منطبق بودن آن با شرایط ویژه، عبادت است وی اطلاق "بَرّ" بر قطعه‌های [[زمین]] و "بُرّ" بر گندم را نیز از همین باب می‌داند <ref>التحقیق، ج۱، ص۲۴۹.</ref>. برخی نیز [[جامع‌ترین]] معنای بِرّ را "خیر" دانسته‌اند<ref>لسان العرب.</ref>. با اینکه این دو واژه (بِرّ و خیر) مترادف نیستند؛ زیرا بِرّ، خیری است که با "قصد" و "توجه" توأم باشد، ولی در خیر، "قصد" شرط نیست، بلکه گاهی با "[[سهو]]" همراه است؛ از این‌رو "خیر" معنایی عام دارد<ref>الفروق اللغویة، ص۹۵؛ البیان، ج۲، ص۳۶۱.</ref>. | ||
==شأن نزول== | |||
در مورد [[شأن نزول]] [[آیه]]، نقل است که هنگامی که [[قبله]] از سمت [[بیت المقدس]] به سمت [[کعبه]] متحول شد، مناقشه‌های بسیاری میان [[مسلمانان]]، [[یهود]] و [[نصارا]] درگرفت. بیشتر یهود و نصارا روی کردن به جانب معین، هنگام [[نماز]] را یگانه [[راه]] [[اطاعت]] معرفی می‌کردند. به [[گمان]] یهود، نیکویی این بود که رو به [[مغرب]] نماز گزارند و نصارا بر این [[باور]] بودند که نیکویی، [[نماز خواندن]] رو به [[مشرق]] است. بحث درباره [[نسخ]] قبله پیشین به درازا کشید به طوری که گویی [[طاعت]] [[خداوند]] فقط در [[جهت]] نماز خواندن خلاصه می‌شود؛ خداوند با [[نزول]] این آیه، نظر ایشان را رد نموده و فرمود: [[برّ]] آن چیزی است که ما آن را بیان می‌کنیم<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۲۶۰؛ الکشاف، ج۱، ص۲۴۵.</ref>. | در مورد [[شأن نزول]] [[آیه]]، نقل است که هنگامی که [[قبله]] از سمت [[بیت المقدس]] به سمت [[کعبه]] متحول شد، مناقشه‌های بسیاری میان [[مسلمانان]]، [[یهود]] و [[نصارا]] درگرفت. بیشتر یهود و نصارا روی کردن به جانب معین، هنگام [[نماز]] را یگانه [[راه]] [[اطاعت]] معرفی می‌کردند. به [[گمان]] یهود، نیکویی این بود که رو به [[مغرب]] نماز گزارند و نصارا بر این [[باور]] بودند که نیکویی، [[نماز خواندن]] رو به [[مشرق]] است. بحث درباره [[نسخ]] قبله پیشین به درازا کشید به طوری که گویی [[طاعت]] [[خداوند]] فقط در [[جهت]] نماز خواندن خلاصه می‌شود؛ خداوند با [[نزول]] این آیه، نظر ایشان را رد نموده و فرمود: [[برّ]] آن چیزی است که ما آن را بیان می‌کنیم<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۲۶۰؛ الکشاف، ج۱، ص۲۴۵.</ref>. | ||
==چیستی و مصادیقِ برّ== | |||
در مورد چیستی و مصادیقِ برّ، [[سخن]] بسیار گفته‌اند؛ مثلاً گزارش شده که از [[رسول خدا]]{{صل}} سه مرتبه پرسیدند: [[ایمان]] چیست؟ آن [[حضرت]] در پاسخ، آیه برّ را [[تلاوت]] فرمود<ref>الدر المنثور، ج۱، ص۱۶۹؛ مفردات، ص۱۱۴.</ref>، اما [[طبرسی]] آن را عبارت از [[راستی]]، ایمان و [[تقوا]] می‌داند<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۲۶۱.</ref>. از [[امام علی]]{{ع}} آورده‌اند:"[[خوشرویی]] را اولین بِرّ و نیکویی است"<ref>{{متن حدیث|الْبِشْرُ أَوَّلُ الْبِرِّ}}؛ غررالحکم، ص۳۴، ح۵۲۱.</ref>؛ و [[برترین]] [[برّ]] را آن [[نیکی]] می‌داند که به [[اهل]] آن برسد و در جایی دیگر اهل آن را "اَبرار" می‌خواند<ref>غررالحکم، ص۴۴۹؛ تصنیف غرر، ص۱۰۳۱۹.</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} پنهان داشتن [[نیازمندی]] و [[کتمان]] [[صدقه]] و پوشاندن درد و [[رنج]] و [[مصیبت]] را گنجهای [[بِرّ]] می‌داند. نیز در [[حدیثی]] [[سخاوت]]، خوش [[کلامی]] و [[صبر]] بر آزارها، درهای برّ شمرده شده است<ref>تحف العقول، ص۸ و ۲۹۵.</ref>. برخی هم، تمامی [[طاعات]] و [[عبادات]] و [[اعمال]] [[خیر]] را برّ دانسته‌اند<ref>کلمات القرآن، ص۲۴.</ref>. | در مورد چیستی و مصادیقِ برّ، [[سخن]] بسیار گفته‌اند؛ مثلاً گزارش شده که از [[رسول خدا]]{{صل}} سه مرتبه پرسیدند: [[ایمان]] چیست؟ آن [[حضرت]] در پاسخ، آیه برّ را [[تلاوت]] فرمود<ref>الدر المنثور، ج۱، ص۱۶۹؛ مفردات، ص۱۱۴.</ref>، اما [[طبرسی]] آن را عبارت از [[راستی]]، ایمان و [[تقوا]] می‌داند<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۲۶۱.</ref>. از [[امام علی]]{{ع}} آورده‌اند:"[[خوشرویی]] را اولین بِرّ و نیکویی است"<ref>{{متن حدیث|الْبِشْرُ أَوَّلُ الْبِرِّ}}؛ غررالحکم، ص۳۴، ح۵۲۱.</ref>؛ و [[برترین]] [[برّ]] را آن [[نیکی]] می‌داند که به [[اهل]] آن برسد و در جایی دیگر اهل آن را "اَبرار" می‌خواند<ref>غررالحکم، ص۴۴۹؛ تصنیف غرر، ص۱۰۳۱۹.</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} پنهان داشتن [[نیازمندی]] و [[کتمان]] [[صدقه]] و پوشاندن درد و [[رنج]] و [[مصیبت]] را گنجهای [[بِرّ]] می‌داند. نیز در [[حدیثی]] [[سخاوت]]، خوش [[کلامی]] و [[صبر]] بر آزارها، درهای برّ شمرده شده است<ref>تحف العقول، ص۸ و ۲۹۵.</ref>. برخی هم، تمامی [[طاعات]] و [[عبادات]] و [[اعمال]] [[خیر]] را برّ دانسته‌اند<ref>کلمات القرآن، ص۲۴.</ref>. | ||
| خط ۲۸: | خط ۳۲: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه بِرّ (مقاله)|مقاله «آیه بِرّ»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']] | #[[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه بِرّ (مقاله)|مقاله «آیه بِرّ»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']] | ||
#[[پرونده:000052.jpg|22px]] [[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[ آیات نام‌دار (مقاله)|مقاله «آیات نام‌دار»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱''']] | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||