اصول مذهب

اصول مذهب شیعه عدل و امامت است غیر از "اصول دین" که همۀ مسلمانان در آن اتفاق نظر دارند، یعنی توحید، نبوت و معاد، علمای شیعه اعتقاد به امامت و عدل را هم از اصول مذهب شیعه می‌‌دانند. به اعتقاد اندیشمندان اسلامی تقلید در اصول دین و اصول مذهب جایز نیست و هر فرد باید باور یقینی به آنها پیدا کند.

مفهوم‌شناسی

غیر از "اصول دین" که همۀ مسلمانان در آن مشترک‌اند، یعنی توحید، نبوت و معاد، عقیدۀ به امامت و عدل از اصول مذهب شیعه به‌ شمار می‌رود، یعنی عقیده به امامت و خلافت بلافصل امیر المؤمنین(ع) و یازده امام دیگر به نصب الهی و عقیده به عدل خداوند. هر فردی با پذیرش سه اصل اول، مسلمان می‌‌شود و با عدم اعتقاد به آنها موجب کفر و خروج او از اسلام می‌‌شود در حالی که اعتقاد نداشتن به دو اصل آخر فقط موجب خروج از مذهب تشیع می‌گردد و اعتقاد به آنها، وجه تمایز مذهب شیعه با سایر مذاهب اسلامی است.

بر اساس نظر اندیشمندان و متکلمین شیعه معرفت به اصول مذهب واجب و باور قلبی داشتن به آنها لازم است و قائل‌اند که در اصول مذهب تقلید جایز نیست. چون آنها معتقداند باور داشتن به اصول مذهب باید از روی یقین باشد و تقلید یقین آور نیست. گرچه برخی از علما بر این باورند که اگر تقلید موجب یقین و باور قلبی بشود اشکالی ندارد و یا حتی اگر یقین هم حاصل نشود و فقط ظن و گمان بدان پیدا بکند کافیست.

پیشینه

این پنج اصل به صورت مجزا با عنوان اصول دین یا اصول مذهب در آیات و روایات وارد نشده بلکه به صورت پراکنده در بعض از روایات آمده؛ البته به غیر از اینها موارد دیگری هم هست که اعتقاد به آنها الزامی است ولی به خاطر اهمیت این پنج اصل، علما و متکلمین اینطور نام‌گذاری کردند تا پایه‌ها و اساس دین را مشخص کنند.

علت تاکید علمای شیعه بر دو آموزه عدل و امامت بدین سبب است که باور داشتن به آموزه عدل، سبب جدایی اشاعره و عدلیهالگو:یادداشت می‌‌شود و با اعتقاد به آموزه امامت که از شاخصه‌های شیعه دوازده‌امامی است، سبب مفارقت و جدایی اهل سنت از اهل تشیع می‌‌شود.

مصادیق

متکلمین شیعه مصادیق اصول مذهب شیعه را اعتقاد به توحید، نبوت، معاد، عدل و امامت دانسته‌اند.

توحید

توحید یعنی اعتقاد داشتن به اینکه تنها آفریدگار جهان هستی خداست و شریکی برای او نیست.

عدل

عدل در مقابل ظلم است، به معنای اینکه افعال خداوند متعال عادلانه و حکیمانه و از سر دادگری و شایستگی است و به هیچ کس ستم نمی‌کند و هر چیز را در جای خویش نگاه می‌دارد و با هر موجودی، چنان که شایسته است، رفتار می‌کند.

نبوت

این آموزه یعنی باور داشتن به همه‌ پیامبران و پیامبری حضرت محمد(ص) و اینکه ایشان آخرین فرستاده‌ الهی برای هدایت انسان‌هاست.

امامت

"امامت" اصل دیگر از اصول مذهب است بدین معنا که پس از پیامبر اسلام(ص) دوازده امام معصوم(ع) منصب خلافت و امامت را بر عهده دارند و آنان منصوب خداوند متعال‌اند.

معاد

در اصطلاح اندیشمندان کلام به معنای باور داشتن به روز جزا (قیامت) و حاضر شدن تمام انسان‌ها در پیشگاه خدا برای رسیدگی به اعمال نیک و بدشان..