|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{خرد}}
| | #تغییرمسیر [[دجال]] |
| {{مهدویت}}
| |
| یکی از پدیده‌هایی که به عنوان ظهور مطرح شده است، خروج دجال است. بررسی این پدیده، نیازمند شناخت مفهوم و مستند و ماهیت آن است که در چند محور، ارائه می‌شود<ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۶.</ref>.
| |
| ==واژه‌شناسی==
| |
| *از اصطلاحات بسیار رایج در «فرهنگ مهدویّت» واژۀ «ظهور» است. این کلمه از نظر لغت به معنای آشکار شدن چیزی که پیش‌تر ظاهر نبوده است.<ref> کتاب العین، ج۴، ص۳۷.</ref> در اصطلاح، ظاهر شدن [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} پس از پنهان زیستی طولانی، برای قیام و برپایی حکومت عدل جهانی است. کلمۀ «ظهور» افزون بر آشکار شدن [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} بر موارد دیگری چون آشکار شدن دولت حق، <ref>[[امام علی|امیر مؤمنان]]{{ع}} در خطبه‌ای می‌فرمایند: «... سَيُحِقُّ اللَّهُ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ، و يَمْحَقُ الْبَاطِلَ، هَا، هَا؛ طُوبى لَهُمْ عَلى صَبْرِهِمْ عَلى دِينِهِمْ فِي حَالِ هُدْنَتِهِمْ، و يَا شَوْقَاهْ إِلى رُؤْيَتِهِمْ فِي حَالِ ظُهُورِ دَوْلَتِهِم...؛ الکافی، ج۱، ص۳۳۵، ح۳.</ref>آشکار شدن امر امامان معصوم{{عم}}<ref>الغیبة للطوسی، ص۱۴؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۴۸۳.</ref> و پیروزی حضرت به کار رفته است.
| |
| | |
| *دجال در لغت به صیغۀ مبالغه و به معنای بسیار دروغگو و بسیار گم‌راه کننده، است <ref>النهایة: ج۲ ص۱۲.</ref>. این کار غالباً با استفاده از راه‌هایی انجام می‌شود که در منابع لغت به عنوان ریشه‌های این واژه شناخته شده‌اند. این ریشه‌ها عبارت‌اند از: دروغ، زراندود کردن، طلا و آب طلا، و گروه بزرگ همسفران<ref>لسان العرب: ج۱۱ ص۲۳۶.</ref> صاجب تاج العروس در جمع بندی این می‌گوید: دجال به معنای بسیار دورغگوست و دروغ او سحر سحر، فرییب، تهمت، حق‌پوشی و اظهار مطالبی است که در دل او وجود ندارد<ref>تاج العروس: ج۱۴ ص۲۲۸.</ref>. دجال کسی است که با فریب و دروغ، کسانی را به کفر می‌کشاند و با پیروانش زمین را می‌نوردد<ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۶.</ref>.
| |
| ==دجال در ادیان آسمانی==
| |
| در هر سه دین آسمانی [[یهود]]، [[مسیحیت]] و [[اسلام]]، ظهور فاسدترین ومخرّب‌ترین جریان منحط در طول تاریخ، پیش بینی و از خطر آن پرهیز داده شده است. <ref>کتاب مقدّس، عهد قدیم، زکریا ۹: ۶ و ۷ و دانیال ۷: ۱۹ ـ ۲۷ و عهد جدید، متّی ۲۴: ۱۵ ـ ۲۵ و نامه اول یوحنا ۴: ۱ ـ ۶ و مکاشفه یوحنا ۱۳: ۱۱ ـ ۱۷؛ سفینة‌البحار، ج۲، ص۱۶۲ و ۱۶۳.</ref> دجّال که تجسّم کفر، فریب و گمراهی است، در [[آخر الزمان]] ظاهر شده، مردم را به پرستش خویش می‌خواند. برخی از [[مفسران]]، تفسیر آیه {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|لَخَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ}}﴾}}<ref>به یقین آفرینش آسمان‌ها و زمین بزرگ‌تر از آفرینش مردم است؛ سوره غافر، آیه ۵۷.</ref> را به ظهور دجّال ناظر دانسته‌اند که در دید مردم، عظیم‌ترین موجود جلوه می‌کند؛ <ref>تاریخ مابعدالظهور، ص۱۳۹ ـ ۱۴۲؛ علائم آخرالزمان، ص۳۰۳ ـ ۳۱۶.</ref> در حالی که خداوند، او را از بسیاری مخلوقات دیگر کوچک‌تر می‌شمارد.<ref> کشف‌الأسرار، ج۸، ص۴۸۲ ـ ۴۸۴.</ref> سرانجام این پدیده به دست [[عیسی]] {{ع}} محو و نابود خواهد شد<ref>کشف‌الأسرار، ج۲، ص۱۴۱ ـ ۱۴۳؛ الدر المنثور، ج۵، ص۶۷۴ و ۶۷۵.</ref><ref>[http://maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=1 دائرة المعارف قرآن کریم: ج۱، ص ۱۱۹-۱۲۰]</ref>.
| |
| ===دجال در مسیحیت===
| |
| پدیدۀ دجال، فتنه‌ای است که مسیحیت هم از آن یاد شده است. این اتفاق با عنوان "آنتی کرایست" <ref>«antichrist» در دایرة المعارف کاتولیک.</ref>یا "مخالفان مسیح"، در کتاب مقدس آمده است. در انجیل یوحنا سه بار از دجال نام برده شده است<ref>کتاب مقدس، انجیل یوحنا.</ref>. نظریه‌های گوناگونی هم در مسیحیت دربارۀ حقیقت آن بیان شده است<ref>ر.ک: دایره المعارف کاتولیک.</ref>؛ اما همۀ آنها در این که دجال پدیده‌ای انحراف‌زا و فتنه آفرین است، اتفاق نظر دارند<ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۶.</ref>.
| |
| ===دجال در احادیث اهل سنت===
| |
| این پدیده در آموزه‌های اسلامی بر پایۀ پیشگویی‌هایی در احادیث است که در آینده، پیش خواهد آمد. غالب احادیث این موضوع در مصار اهل سنت آمده‌اند <ref>ر.ک: منتخب الأثر فی الإمام الثانی عشر: ج۳ ص۱۰۳ – ۱۱۱.</ref>. ابن حماد (م ۲۹۹ ق)، محدث سنی مذهب، در مهم‌ترین کتابی که دربردارندۀ حوادث آخر الزمان است، هفت باب از کتاب الفتن خود را به دجال اختصاص داده و ده‌ها خبر دربارۀ او آورده است، اگر چه در دیگر مصادر حدیثی اهل سنت هم احادیث دجال وجود دارد<ref>ر.ک: المسند: ج۱ ص۲۴۲ و ۲۹۸ و ج۲ ص۹۵ و ۱۰۴ و ج۴ ص۷ -۶ و ج۵ ص۱۴۵ و ۳۸۹، صحیح مسلم: ج۱ ص۱۳۸ و ج۸ ص۱۸۰ -۱۷۹ و ۱۹۵، سنن الترمذی: ج۴ ص۵۰۷ و ۵۰۸ و...</ref><ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۷.</ref>.
| |
| | |
| غالب عالمان اهل سنت دجال را شخص معینی دانسته‌اند که مشخات او در احادیث آمده و او در آخر الزمان، ظهور خواهد کرد<ref>منتخب الأثر: ج۳ س۲۸۴ – ۲۸۸.</ref>؛ اما کسانی هم هستند که اوصاف دجال را در احادیث اشاره به شخص معینی نمی‌دانند<ref>تفسیر المنار: ج۳ ص۳۱۷.</ref><ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۷.</ref>.
| |
| مضامین این احادیث از نظر اوصاف دجال و نیز کارهایی که انجام می‌دهد، مختلف است. در برخی از این احادیث، عنوان "مسیح" بر دجال اطلاق شده است. شارحان کتب حدیثی اهل سنت، در ضبط این نام و نیز وجه تسمیۀ آن دچار اختلاف شده‌اند<ref>ر.ک: تنویر الحوالک: ص۲۲۳، فتح الباری: ج۲ ص۲۶۴ و ج۶ ص۳۴۰ و ج۱۳ ص۸۲، عمده القاری: ج۲ ص۹۴، الدیباج علی مسلم: ج۱ ص۲۱۵.</ref> از این رو، احادیث این موضوع را از نظر اعتبار، می‌توان به دو دستۀ کلی تقسیم کرد: دسته‌ای از آنها محتوایی معقول دارند و مخالف با ضروریات عقلی نیستند. از این رو، مانع عقلی و شرعی از پذیرش این دسته احادیث نیست؛ اما دسته‌ای دیگر از احادیث این موضوع، دارای مطالبی متناقض و غیر معقول و نامتناسب با حکمت الهی است. از این رو، این دسته احادیث یا باید تأویل شوند و یا این که آنها را طرح و طرد کرد <ref>ر.ک: نهایة البدایة و النهایة: ج۱ ص۹۶ و ۱۰۱- ۱۰۵ و ۱۶۱.</ref><ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۸.</ref>.
| |
| ===دجال در احادیث شیعه===
| |
| در مصادر شیعی، دجال به عنوان علامت ظهور نقل شده است. بیشتر احادیث دجال، به نقل از منابع غیرشیعی به آنها راه یافته است <ref>الغیبة، طوسی: ص۴۳۶ ح۴۲۶.</ref>. در این احادیث که بسیار کم هستند، دجال به عنوان یک پدیدۀ آخر الزمانی معرفی شده است <ref>تفسیر القمی: ج۱ ص۱۹۸، الغیبة، طوسی: ص۴۳۶ ح۴۲۶.</ref><ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۸.</ref>.
| |
| | |
| اگر چه برخی عالمان همچون شیخ مفید <ref>ر.ک: الفصول العشرة: ص۱۲۱.</ref>، مدعی وجود اخباری در علامت بودن ظهور دجال، برای حجت{{ع}} شده‌اند. ولی حتی ایشان نیز در هنگام شمارش نزدیک به چهل علامت ظهور در کتاب ارشاد، از دجال به عنوان نشانۀ ظهور یاد نکرده است. ظاهراً اشاره به دجال در کتاب دیگر ایشان ناشی از اختلاط اشراط الساعة و علائم ظهور است که پیش از این به عنوان یک آسیب در شناخت علائم ظهور، از آن یاد کردیم<ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۸.</ref>.
| |
| ==ماهیت دجال==
| |
| در احادیث برای دجال، اوصافی را بیان کرده‌اند که بسیار وحشت‌انگیز و غیر عادی اند: چشمان او به اشکال گوناگون و عجیب<ref>ر.ک: سنن الترمذی: ج۳ ص۳۴۹ ح۲۳۴۲، مسند ابن حنبل: ج۳ ص۱۱۵ و ۱۲۳.</ref>، میان چشمان او کافر نوشته شده<ref>ر.ک: مسند ابن حنبل: ج۳ ص۳۶۷.</ref>، قدش تا ابرها می‌رسد<ref>ر.ک: المصنف: ج۸ ص۶۵۷ ح۲۱.</ref>، در پیشانی او شاخ وجود دارد<ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۹.</ref>.
| |
| | |
| وجود این اوصاف غیر طبیعی، باعث شده است که عده‌ای، تصور معنای حقیقی برای دجال را برنتابند. از این رو این افراد، احتمال می‌دهند که این اوصاف، نمادین و نشانگر موجودی خبیث یا یک جریان فتنه‌گر انحرافی باشند<ref>تاریخ بعد الظهور: ص۱۹۲ -۲۰۳.</ref><ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۹.</ref>.
| |
| ==نشانۀ قیامت یا ظهور؟==
| |
| آنچه مضمون مشترک همۀ احادیث است، صرفاً پیشگویی وقوع فتنۀ دجال در آخر الزمان است. در احادیث اهل سنت، به وفور، این فتنه را از اشراط الساعة دانسته‌اند<ref>العدد القویة: ص۸۹ ح۱۵۴</ref>؛ مصادر شیعی نیز ظهور دجال را علامت آخر الزمان دانسته‌اند<ref>الخصال: ص۴۴۶ ح۴۶</ref><ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۹.</ref>.
| |
| | |
| با در نظر گرفتن نکاتی که مطرح شد، اظهار نظر قطعی دربارۀ این که خروج دجال از علائم ظهور است، ممکن نیست، و احادیث مربوط به این موضوع، باید در مباحث مربوط به قیامت، مورد بررسی دقیق قرار گیرند<ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۹.</ref>.
| |
| ==علامت‌ها نماد یا واقعیت==
| |
| عده‌ایی به دلیل آن که برخی نشانه‌های ظهور، قابل درک و فهم نبوده است، از آن به عنوان نشانۀ نمادین یا رمزی تعبیر نموده‌اند. مرحوم سید محمد صدر از احتمال رمزی بودن دجال، سفیانی و یأجوج و مأجوج سخن گفته و دجال را نماد "انحرافات عمومی"، سفیانی را نماد «انحراف در داخل مسلمانان» و یأجوج و مأجوج را نمادهایی از "تمدن مادی" می‌داند<ref>تاریخ الغیبة الکبری: ص۶۴۷ -۶۴۰، تاریخ ما بعد الظهور: ص۱۴۹ و ۱۷۳.</ref><ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۵۹.</ref>.
| |
| | |
| با توجه به مطالب گذشته و کارکردهای علائم ظهور، نمادین دانستن آنها به راحتی ممکن نیست؛ چه آن که در این صورت، نقش و کارکرد این علائم لغو می‌شود. مثلاً اگر قرار بود مراد از سفیانی، طرز تفکر اُمَوی و ابوسفیان و به معنای مقابله با اسلام باشد، می‌توانست از آن، تعبیرات دیگری هم بشود که یا دست کم در یکی دو حدیث، رد پایی از رمزی بودن و نمادین بودن آن باشد و حال آن که چنین نیست. اگر قرار باشد همۀ نشانه‌ها را نماد یک انحراف یا رفتار اجتماعی یا... بدانیم، راه برای چنین برداشتی در دیگر موضوعات هم باز خواهد شد<ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۶۰.</ref>.
| |
| | |
| این دیدگاه، با اشکالات دیگری نیز روبه روست از جمله آن که، حمل نشانه‌ها به معنای رمزی خلاف ظاهر احادیث و ذهنیت و ذهنیت عرفی مخاطبان آن است. تعبیر یأجوج و مأجوج در قرآن هم به کار رفته و مراد، معنای ظهاری آن است. حمل بسیاری از نشانه‌های ظهور به معنای نمادین بودن، امکان پذیر نیست، ضمن این که به قرینه نیاز دارد؛ یعنی از معنای اصلی، خارج و مجاز خواهد شد و اگر چنین باشد، هر که طبق سلیقة خود، علائم را تفسیر و توجیه خواهد کرد و به طور کلی، مفهوم علامت و این ویژگی که موجب شناخت موضوع دیگر می‌شود، با نمادین بودن سازگاری ندارد<ref>دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۶۰.</ref>.
| |
| | |
| ==مباحث فرعی==
| |
| #[[بحران معنویت]]؛ | |
| #[[وقوع اختلاف‌ها و درگیری‌های بسیار]]؛
| |
| #[[ظهور دجال]]؛
| |
| #[[وقوع مصائب]]؛
| |
| #[[ندای آسمانی]]؛
| |
| #[[ظهور منجی|ظهور منجی بزرگ بشر]]؛
| |
| #[[نزول عیسی]] {{ع}}؛
| |
| #[[خروج جنبنده‌ای از زمین]]؛
| |
| #[[هجوم یأجوج و مأجوج]]؛
| |
| #[[رجعت]]؛
| |
| #[[صلح و آرامش پایدار|صلح و آرامش پایدار در سرتاسر جهان]].
| |
| | |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| {{پرسش‌های وابسته}}
| |
| {{ستون-شروع|3}}
| |
| * [[امام مهدی]] {{ع}}
| |
| * [[موعودباوری]]
| |
| * [[فارقلیط]]
| |
| * [[پارکلیت]]
| |
| * [[ماشیح]]
| |
| * [[سوشیانس]]
| |
| * [[سوشینت]]
| |
| * [[هوشیدر]]
| |
| * [[هوشیدرماه]]
| |
| * [[میتریا]]
| |
| * [[آرماگدون]]
| |
| * [[ظهور امام مهدی]] {{ع}}
| |
| * [[نشانه‌های ظهور]]
| |
| * [[خروج منبعث سوم]]
| |
| * [[جیش الغضب]]
| |
| * [[حکومت امام زمان]] {{ع}}
| |
| * فتنه‌های شیطان در [[زمان ظهور امام مهدی]] {{ع}}
| |
| * بی ارزش شدن خون مردم
| |
| * دیدگاه کلی قرآن درباره پایان تاریخ
| |
| * تدریجی بودن [[نشانه‌های ظهور امام مهدی]] {{ع}}
| |
| * گسسته شدن پیوند خویشاوندی
| |
| * شکسته شدن حرمت انسان
| |
| * جدا شدن مردم بر اثر بلا و گرفتاری
| |
| * [[رویارویی امام مهدی]] {{ع}} با جاهلان
| |
| * ترس و اضطراب همگانی
| |
| * [[نشانه‌های آخر الزمان|نشانه‌ها و رخدادهای مهم آخر الزمان]]
| |
| * سختی پیش از [[ظهور امام مهدی]] {{ع}}
| |
| * [[بحران معنویت]]
| |
| * [[وقوع اختلاف‌ها و درگیری‌های بسیار]]
| |
| * [[ظهور دجال]]
| |
| * [[وقوع مصائب]]
| |
| * [[خروج سفیانی]]
| |
| * [[ندای آسمانی]]
| |
| * [[ظهور منجی|ظهور منجی بزرگ بشر]]
| |
| * [[نزول عیسی]] {{ع}}
| |
| * [[خروج جنبنده‌ای از زمین]]
| |
| * [[هجوم یأجوج و مأجوج]]
| |
| * [[رجعت]]
| |
| * [[صلح و آرامش پایدار|صلح و آرامش پایدار در سرتاسر جهان]]
| |
| {{پایان}}
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| *[[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی ج۷]]
| |
| *[http://maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=1 دائرة المعارف قرآن کریم، ص ۱۱۴-۱۲۴]
| |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس2}}
| |
| | |
| ==پیوند به بیرون==
| |
| | |
| {{امام مهدی}}
| |
| | |
| {{دانشنامه امامت-خرد}}
| |
| [[رده:مدخل مرتبط با امام مهدی]]
| |
| [[رده:مدخل‌های اصلی دانشنامه]]
| |
| [[رده:معصوم]]
| |
| [[رده:امام مهدی]]
| |
