آل موسی در قرآن

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث آل موسی است. "آل موسی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

آل موسی در قرآن - آل موسی در حدیث - آل موسی در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آل موسی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

در قرآن، یک بار به آل موسی تصریح شده است: ﴿وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾ یک بار نیز از دودمان موسی با واژه ﴿ ذُرِّيَّتِهِ﴾ که به برخی معانی آل نزدیک است، یاد شده: ﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾، ﴿وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾.

مقصود از آل موسی

به سبب گوناگونی معنای آل، مفسّران، در مقصود از آل موسی نیز چند نظر دارند:

1. خاندان موسی و هارون
2. موسی و خواص خاندان او
3. خود موسی که برای بزرگ‌داشت و احترام، با چنین تعبیری از او یاد شده است
4. پیروان او
5. پیامبران ازنسل یعقوب پس‌از موسی وهارون.

آل هارون

در آیه ﴿وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾ در کنار آل موسی از آل ‌هارون نیز یاد شده و ﴿ ذُرِّيَّتِهِ﴾ در آیه ﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾، ﴿وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾. شامل آل هارون نیز می‌شود. هیچ یک از صاحب‌نظران، وجود فرزند را برای هارون منکر نشده‌اند؛ امّا درباره فرزند داشتن موسی اختلاف است. به نظر برخی، حضرت موسی فرزند نداشته؛ از این‌رو، "آل" را که در آیه پیش آمده است، به خاندان موسی و هارون که از نسل هارون استمرار یافته، تفسیر کرده‌اند. شاید برخی از کسانی که آل را در آیه به معنایی جز خاندان موسی و هارون تفسیر کرده‌اند، به این نکته توجّه داشته‌اند که موسی فرزندی نداشته است. به نقل عهد عتیق، هارون دارای چهار پسر به ترتیب به نام‌های ناداب، ابیهو، العاذار و ایثامار بوده که همگی از سران خاندان‌ها و طایفه‌های لاوی بودند و بنا بر نقل همان کتاب، موسی نیز دارای دو فرزند به نام‌های جرشوم و ألیعازر (یا ألیعزر) بوده است.

میراث آل موسی و آل هارون

﴿ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ ﴾ به استناد آیه پیشین، فرشتگان، باقی ‌مانده میراث آل موسی و آل هارون را که در صندوقی نگه‌داری می‌شده، به صورت نشان لیاقت طالوت، در حکم‌رانی بنی‌اسرائیل، نزد آنان آوردند

فضایل آل موسی و آل هارون

﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾، ﴿وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾ ، ﴿أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ﴾ فضایلی که قرآن برای برخی از فرزندان، پدران و برادران موسی و هارون برشمرده، چنین است:

برگزیدگی

﴿ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ﴾ برخی مفسّران، برگزیدگی را انتخاب آنان برای نبوّت یا رسالت دانسته‌اند؛ زیرا برگزیدگی پیامبران، همان بعثت ‌آنها است وبرخی آن‌ را فیض‌ الهی می‌دانند که انواع نعمت‌ها از آن بدون کوشش به دست می‌آید و ویژه پیامبران و برخی نزدیکان صدیق و شهید آنها است.

هدایت یافتن به صراط مستقیم

﴿ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾ و صراط مستقیم به دین الهی تفسیر شده است.

برخورداری از کتاب آسمانی

﴿ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ﴾ صحف موسی و انجیل عیسی و زبور داوود از جمله آنها است. به نظر فخر رازی، این آیه به اعطای علم فراوان به آنها اشاره دارد.

دریافت علم و حکم

﴿ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ﴾ برخی مفسّران، مقصود از "حکم " در آیه را عقل، علم و فقه، حکمت، فهم کتاب آسمانی و شناخت احکام آن، مقام قضاوت یا مقام زمام‌داری دانسته‌اند.

برخورداری از مقام نبوت

﴿ آتَيْنَاهُمُ ... النُّبُوَّةَ﴾

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

• نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۱

پانویس