عهد

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

عهد در قرآن - عهد در حدیث - عهد الهی - عهد در سیره پیامبر خاتم - عهد در فقه سیاسی - عهد در معارف دعا و زیارات - عهد در معارف و سیره سجادی - عهد در معارف و سیره رضوی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل عهد (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

عهد و پیمان و وفای به آن یکی از ارزش‌های مهم انسانی است؛ حتی کسانی که به هیچ آیینی پایبند نیستند، وفای به عهد را امری اخلاقی و مهم می‌شمارند. خداوند کریم، خود را وفادارترین کس نسبت به عهد و پیمان معرفی کرده که هرگز پیمان‌شکنی نمی‌کند. و حضرت اسماعیل(ع) را به‌عنوان الگویی از وفای به عهد ستوده است. قرآن کریم، وفای به عهد را از نشانه‌های خردمندی و هوشیاری نسبت به خداوند متعال و عظمت او شمرده و بر مسئولیت انسان نسبت به عهد خود تأکید کرده است. رسول اعظم(ص) وفای به عهد را نشانه ایمان به خدا و عالم آخرت معرفی کرده است: «مَنْ‏ كانَ‏ يُؤْمِنُ‏ بِاللَّهِ‏ وَ الْيَوْمِ‏ الْآخِرِ فَلْيَفِ‏ إِذَا وَعَدَ»؛ کسی که به خدا و روز جزا ایمان دارد، باید به پیمانی که می‌بندد وفادار باشد. امام زین‌العابدین(ع) فرمود: بهترین سرآغاز کارها صداقت و راستگویی و بهترین سرانجام آنها وفاست. غالب موارد عهد و پیمان در صحیفه سجادیه، بر عهد الهی و پیمان بندگی و ضعف و کم‌توجهی انسان نسبت به تعهد بر پاکدامنی و دوری از گناه مبتنی است؛ زیرا اگر انسان، عهد الهی را به نیکویی بگذارد به پیمان مردم نیز وفا خواهد کرد. امام چهارم(ع)، پیمان دو جانبه میان خداوند و انسان را یادآور شده است: «ای خداوند،... همچنان‌که وعده داده‌ای توبه من بپذیر و همچنان‌که برعهده گرفته‌ای از خطاهای من در گذر و آن‌سان که شرط کرده‌ای محبت خود نصیب من ساز... من نیز شرط می‌کنم که زین پس کاری را که تواش ناخوش داشته‌ای مرتکب نشوم و برعهده می‌گیرم که عملی را که تواش ناپسند دانسته‌ای انجام ندهم و از هرچه معصیت توست دوری گزینم».

امام سجاد(ع)، وفادار ماندن به توبه را جز در پرتو عنایت خداوند میسر ندانسته و عرضه می‌دارد: «خداوندا!، من نمی‌توانم در توبه خویش پایداری کنم، مگر آنکه تو مرا از گناه نگه داری». آن حضرت با یادآوری عهدشکنی انسان در برابر پیمانی که با خداوند بسته است چنین عرضه می‌دارد: «بار الها! این همه عنایت تو، مرا از آن باز نداشت که از ادامه اعمال ناپسند خود، ندامت جویم». وی وفای به عهد الهی را موجب ارتقا به مقام خاص در درگاه خداوند، خوانده و عرض می‌کند: «بار الها! مرا از بندگان خاص خود قرار ده، کسانی که به عهد خود وفا کردند و خود را در عبادت تو به رنج افکندند و برای جلب خشنودی تو کوشیدند».

شایسته است این عهد و پیمانی را که امام سجاد(ع) با خدای خویش در میان می‌گذارد، از یاد نبریم. آنجا که به خدا عرض می‌کند: «وَ عَهْدِي‏ أَنْ‏ أَهْجُرَ جَمِيعَ مَعَاصِيكَ»؛ با تو عهد می‌کنم که از همه معصیت‌ها دوری گزینم؛ زیرا این همان چیزی است که خدای بزرگ ما را به آن متذکر ساخته است: «ای فرزندان آدم، مگر با شما عهد نکرده بودم که شیطان را مپرستید، زیرا وی دشمن آشکار شماست؟ و اینکه مرا بپرستید؛ این است راه راست!»..

جستارهای وابسته

• مسئولیت
• وفای به عهد
• نقض عهد

منابع

1. شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «پیمان»، دانشنامه صحیفه سجادیه