سلیم بن قیس هلالی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-\n\n\n +\n\n))
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات راوی
{{جعبه اطلاعات راوی
| عنوان            =([[سلیم بن قیس هلالی]])
| عنوان            =([[سلیم بن قیس هلالی]])
خط ۳۴: خط ۳۳:


==مقدمه==
==مقدمه==
*سلیم بن قیس هلالی (۲ [[قبل از هجرت]] - ۷۶ ق، [[فارس]]) از شیفتگان [[اهل بیت]] [[پیامبر]]، که بیشتر با کتاب معروفش "[[اسرار آل محمد (کتاب)|اسرار آل محمد]]" شناخته می‌شود. وی [[اهل عراق]] بود. در سال [[رحلت پیامبر]]، [[دوازده]] [[سال]] داشت. از [[اصحاب]] باوفای [[امام علی]]، [[امام حسن]]، [[امام حسین]] و [[امام سجاد]]{{عم}} بود. وقتی به [[مدینه]] آمد و [[انحرافات]] را دید، به جمع‌آوری [[احادیث]] مربوط به [[ولایت]] و [[تشیع]] پرداخت. وی بین [[کوفه]] و [[مدینه]] در رفت‌وآمد بود. در عصر [[حجّاج]] ثقفی از [[کوفه]] گریخت. کتاب او که به "[[کتاب سلیم]]" و "کتاب السقیفه" هم معروف است مورد [[عنایت]] [[شیعه]] و [[علما]] و یکی از کهن‌ترین کتب تألیف‌شدۀ [[شیعی]] در [[قرن اول]] [[هجری]] است و دهها بار چاپ و به چند زبان ترجمه شده است. وی در سال ۷۶ [[هجری]] در نوبندجان [[فارس]] درگذشت<ref>تنقیح المقال؛ مامقانی ج۲ ص ۵۳، مجله کوثر شماره۴۸</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۱۷.</ref>.
سلیم بن قیس هلالی (۲ [[قبل از هجرت]] - ۷۶ ق، [[فارس]]) از شیفتگان [[اهل بیت]] [[پیامبر]]، که بیشتر با کتاب معروفش "[[اسرار آل محمد (کتاب)|اسرار آل محمد]]" شناخته می‌شود. وی [[اهل عراق]] بود. در سال [[رحلت پیامبر]]، [[دوازده]] [[سال]] داشت. از [[اصحاب]] باوفای [[امام علی]]، [[امام حسن]]، [[امام حسین]] و [[امام سجاد]]{{عم}} بود. وقتی به [[مدینه]] آمد و [[انحرافات]] را دید، به جمع‌آوری [[احادیث]] مربوط به [[ولایت]] و [[تشیع]] پرداخت. وی بین [[کوفه]] و [[مدینه]] در رفت‌وآمد بود. در عصر [[حجّاج]] ثقفی از [[کوفه]] گریخت. کتاب او که به "[[کتاب سلیم]]" و "کتاب السقیفه" هم معروف است مورد [[عنایت]] [[شیعه]] و [[علما]] و یکی از کهن‌ترین کتب تألیف‌شدۀ [[شیعی]] در [[قرن اول]] [[هجری]] است و دهها بار چاپ و به چند زبان ترجمه شده است. وی در سال ۷۶ [[هجری]] در نوبندجان [[فارس]] درگذشت<ref>تنقیح المقال؛ مامقانی ج۲ ص ۵۳، مجله کوثر شماره۴۸</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۱۷.</ref>.


*[[سلیم]] [[فرزند]] [[قیس]] [[همدانی]] [[کوفی]] از بزرگان [[تابعین]] و یکی از [[اصحاب]] و [[یاران باوفا]] و از [[شیعیان]] [[مخلص]] [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} و نیز از [[اصحاب امام حسن]] و [[امام حسین]] و [[امام سجاد]]{{ع}} بود<ref>رجال طوسی، ص۴۳، ش۵، و ص۶۸، شأو ص۷۴، شأو ص۹۱، ش۶.</ref>. کنیه‌اش [[ابو صادق]]<ref>رجال نجاشی، ص۱۹۳، ش۵۱۶.</ref> و از [[راویان]] مورد [[وثوق]] و علمای مورد [[اعتماد]] [[امامیه]] می‌باشد. وی ملازم [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بود و دارای کتابی است به نام [[کتاب سلیم]] که مشتمل بر حقایق و [[اخبار]] و حوادث مهمی است که کمتر کتابی این حقایق را در بر دارد، از جمله این که مشتمل بر احادیثی است که نام [[دوازده امام]] [[شیعیان]] از [[حضرت علی]] و [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{ع}} تا [[حضرت مهدی]]{{ع}} در آن آمده است <ref>ر.ک: کتاب سلیم بن قیس هلالی، ص۱۵ - ۲۱ و صفحات دیگر.</ref>.
[[سلیم]] [[فرزند]] [[قیس]] [[همدانی]] [[کوفی]] از بزرگان [[تابعین]] و یکی از [[اصحاب]] و [[یاران باوفا]] و از [[شیعیان]] [[مخلص]] [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} و نیز از [[اصحاب امام حسن]] و [[امام حسین]] و [[امام سجاد]]{{ع}} بود<ref>رجال طوسی، ص۴۳، ش۵، و ص۶۸، شأو ص۷۴، شأو ص۹۱، ش۶.</ref>. کنیه‌اش [[ابو صادق]]<ref>رجال نجاشی، ص۱۹۳، ش۵۱۶.</ref> و از [[راویان]] مورد [[وثوق]] و علمای مورد [[اعتماد]] [[امامیه]] می‌باشد. وی ملازم [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بود و دارای کتابی است به نام [[کتاب سلیم]] که مشتمل بر حقایق و [[اخبار]] و حوادث مهمی است که کمتر کتابی این حقایق را در بر دارد، از جمله این که مشتمل بر احادیثی است که نام [[دوازده امام]] [[شیعیان]] از [[حضرت علی]] و [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{ع}} تا [[حضرت مهدی]]{{ع}} در آن آمده است <ref>ر.ک: کتاب سلیم بن قیس هلالی، ص۱۵ - ۲۱ و صفحات دیگر.</ref>.
*مرحوم [[آیة الله]] [[سید ابوالقاسم خوئی]] در کتاب معجم الرجال در ترجمه [[سلیم بن قیس]]، درباره [[سلیم]] می‌نویسد:
*مرحوم [[آیة الله]] [[سید ابوالقاسم خوئی]] در کتاب معجم الرجال در ترجمه [[سلیم بن قیس]]، درباره [[سلیم]] می‌نویسد:
#[[سلیم بن قیس]] یکی از [[اصحاب]] [[امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} و از علمای [[جلیل]] القدر و مورد [[وثوق]] است [[شهادت]] برقی در [[رجال]] خود که او از اولیای [[اصحاب]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} است در [[تأیید]] او، [[کفایت]] می‌کند.
#[[سلیم بن قیس]] یکی از [[اصحاب]] [[امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} و از علمای [[جلیل]] القدر و مورد [[وثوق]] است [[شهادت]] برقی در [[رجال]] خود که او از اولیای [[اصحاب]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} است در [[تأیید]] او، [[کفایت]] می‌کند.
خط ۴۳: خط ۴۲:
*این عالم بزرگ و محقق عالی [[قدر]] [[شیعه]]، مطالب زیادی درباره [[سلیم]] آورده، و بعضی اشکالاتی که به متن کتاب نسبت به بعضی [[روایات]] شده توجیه کرده و یا جواب داده‌اند، علاقه‌مندان می‌توانند به آن مراجعه نمایند <ref>معجم رجال الحدیث، ج۸، ص۲۱۸ - ۲۲۷.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۶۸۳-۶۸۴.</ref>
*این عالم بزرگ و محقق عالی [[قدر]] [[شیعه]]، مطالب زیادی درباره [[سلیم]] آورده، و بعضی اشکالاتی که به متن کتاب نسبت به بعضی [[روایات]] شده توجیه کرده و یا جواب داده‌اند، علاقه‌مندان می‌توانند به آن مراجعه نمایند <ref>معجم رجال الحدیث، ج۸، ص۲۱۸ - ۲۲۷.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۶۸۳-۶۸۴.</ref>


==ولادت [[سلیم بن قیس هلالی]]==
==ولادت سلیم بن قیس هلالی==
*در کتاب‌های [[سیره]] از [[تاریخ]] ولادت [[سلیم]] نامی برده نشده و [[سند]] گویایی در [[دست]] نیست؛ جز این [[حدیث]] که [[ابان بن ابی عیاش]] می‌گوید: من در [[جنگ صفین]] از [[سلیم]] پرسیدم که چند سال داری؟ گفت: [[چهل]] سال<ref>مقدمه کتاب سلیم، تحقیق علاء الدین موسوی، ص۱.</ref>. اگر این سؤال و جواب در سال ۳۶ یا ۳۷ [[هجری]] که [[جنگ صفین]] در آن واقع شد، بوده باشد، معلوم می‌شود ولادت [[سلیم]] سه یا چهار سال [[قبل از هجرت]] بوده است.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۶۸۴.</ref>
در کتاب‌های [[سیره]] از [[تاریخ]] ولادت [[سلیم]] نامی برده نشده و [[سند]] گویایی در [[دست]] نیست؛ جز این [[حدیث]] که [[ابان بن ابی عیاش]] می‌گوید: من در [[جنگ صفین]] از [[سلیم]] پرسیدم که چند سال داری؟ گفت: [[چهل]] سال<ref>مقدمه کتاب سلیم، تحقیق علاء الدین موسوی، ص۱.</ref>. اگر این سؤال و جواب در سال ۳۶ یا ۳۷ [[هجری]] که [[جنگ صفین]] در آن واقع شد، بوده باشد، معلوم می‌شود ولادت [[سلیم]] سه یا چهار سال [[قبل از هجرت]] بوده است.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۶۸۴.</ref>


==[[ایمان]] و [[اعتقاد]] [[سلیم]] به [[اهل بیت]]{{عم}}==
==[[ایمان]] و [[اعتقاد]] [[سلیم]] به [[اهل بیت]]{{عم}}==
*[[سلیم]] در عصر [[خلافت]] [[عمر بن خطاب]] به [[مدینه]] آمد و در آنجا بود تا در عصر [[خلافت حضرت علی]]{{ع}} با آن [[حضرت]] [[بیعت]] کرد و سپس در رکاب [[امام]]{{ع}} در [[جنگ جمل]] شرکت نمود و پس از [[جنگ جمل]] به [[کوفه]] آمد و در [[کوفه]] ساکن گردید و سپس با [[حضرت علی]]{{ع}} در [[جنگ صفین]] شرکت نمود و با [[سپاهیان]] [[معاویه]] جنگید.
[[سلیم]] در عصر [[خلافت]] [[عمر بن خطاب]] به [[مدینه]] آمد و در آنجا بود تا در عصر [[خلافت حضرت علی]]{{ع}} با آن [[حضرت]] [[بیعت]] کرد و سپس در رکاب [[امام]]{{ع}} در [[جنگ جمل]] شرکت نمود و پس از [[جنگ جمل]] به [[کوفه]] آمد و در [[کوفه]] ساکن گردید و سپس با [[حضرت علی]]{{ع}} در [[جنگ صفین]] شرکت نمود و با [[سپاهیان]] [[معاویه]] جنگید.
*[[سلیم]] پس از [[شهادت]] مولایش [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بر همان [[اعتقاد]] و [[ایمان]] راسخی که به [[خاندان پیامبر]]{{ع}} و داشت، باقی ماند و هیچ [[انحرافی]] در [[اعتقاد]] او نسبت به [[اهل بیت پیامبر]] و پیدا نشد و به این [[محبت]] و [[ایمان]] [[افتخار]] می‌نمود، از این رو وقتی [[حجاج بن یوسف ثقفی]] به [[کوفه]] آمد و در [[مقام]] [[دستگیری]] [[شیعیان]] [[مخلص]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} برآمد، به سراغ [[سلیم]] هم رفت تا او را به [[قتل]] برساند، اما [[سلیم]] برای [[حفظ]] جانش از فرصتی استفاده کرد و فرار نمود و به محلی به نام نوبند [[جان]] نزد [[ابان بن ابی عیاش]] مخفی شد، و بدین ترتیب از خطر [[مرگ]] [[نجات]] یافت. و چون [[وفات]] او نزدیک شد، به [[ابان بن ابی عیاش]] [[وصیت]] کرد و کتابی که نوشته بود ([[کتاب سلیم]]) را نزد او گذاشت<ref>ر.ک: مقدمه کتاب سلیم، ص۱-۳.</ref>.
 
*[[آیت الله]] [[سید ابوالقاسم خوئی]] در ادامه از کتاب خلاصه [[علامه حلی]] [[نقل]] می‌کند: [[سلیم بن قیس]] از [[اصحاب]] [[امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} است که [[حجاج]] به دنبال او فرستاد تا وی را به [[قتل]] برساند، اما [[سلیم]] فرار کرد و به نزد [[ابان بن ابی عیاش]] [[پناه]] برد و هنگامی که وفاتش فرا رسید به ابان گفت: تو، به گردن من حقی داری و اکنون [[مرگ]] من فرا رسیده، همانا بعد از [[رحلت پیامبر]]{{صل}} حوادث و اتفاق‌هایی افتاده که همه آنها را جمع آوری کرده‌ام - و سپس آن کتاب را به ابان داد که هیچ کس از [[سلیم]] غیر از ابان این کتاب را [[نقل]] نکرده است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب سلیم، ص۱-۳.</ref>.
[[سلیم]] پس از [[شهادت]] مولایش [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بر همان [[اعتقاد]] و [[ایمان]] راسخی که به [[خاندان پیامبر]]{{ع}} و داشت، باقی ماند و هیچ [[انحرافی]] در [[اعتقاد]] او نسبت به [[اهل بیت پیامبر]] و پیدا نشد و به این [[محبت]] و [[ایمان]] [[افتخار]] می‌نمود، از این رو وقتی [[حجاج بن یوسف ثقفی]] به [[کوفه]] آمد و در [[مقام]] [[دستگیری]] [[شیعیان]] [[مخلص]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} برآمد، به سراغ [[سلیم]] هم رفت تا او را به [[قتل]] برساند، اما [[سلیم]] برای [[حفظ]] جانش از فرصتی استفاده کرد و فرار نمود و به محلی به نام نوبند [[جان]] نزد [[ابان بن ابی عیاش]] مخفی شد، و بدین ترتیب از خطر [[مرگ]] [[نجات]] یافت. و چون [[وفات]] او نزدیک شد، به [[ابان بن ابی عیاش]] [[وصیت]] کرد و کتابی که نوشته بود ([[کتاب سلیم]]) را نزد او گذاشت<ref>ر.ک: مقدمه کتاب سلیم، ص۱-۳.</ref>.
*بعضی از بزرگان [[شیعه]] مثل [[شیخ طوسی]]، [[ابان بن عیاش]] را [[تضعیف]] کرده‌اند<ref>رجال طوسی، ص۱۰۶، اصحاب الباقر ۳، ش۳۶.</ref> و [[شیخ مفید]] در آخر تصحیح الاعتقاد می‌نویسد: [[کتاب سلیم]] مورد [[وثوق]] نیست و جایز نیست عمل به اکثر آن، چون در آن خلط و تدلیس شده است<ref>تصحیح الاعتقاد، ص۱۲۶.</ref>. و در تنقیح المقال [[مامقانی]] از [[ابن غضائری]] [[نقل]] می‌کند که: [[کتاب سلیم]] دارای اشکال است و علائمی در این رابطه وجود دارد.
 
*به نظر استاد و [[فقیه]] بزرگوار [[شیعه]]: باتوجه به تأییدات کتاب و نیز ایرادات وارده [[اعتماد]] به کتاب برای [[اثبات]] [[حکم شرعی]] مشکل است ولی برای [[تأیید]] [[احکام]] شرعیه مانعی ندارد<ref>ر.ک: دراسات فی ولایة الفقیه للاستلا، آیة الله المنتظری، ج۱، ص۱۸۰ - ۱۸۲.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۶۸۵-۶۸۶.</ref>
[[آیت الله]] [[سید ابوالقاسم خوئی]] در ادامه از کتاب خلاصه [[علامه حلی]] [[نقل]] می‌کند: [[سلیم بن قیس]] از [[اصحاب]] [[امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} است که [[حجاج]] به دنبال او فرستاد تا وی را به [[قتل]] برساند، اما [[سلیم]] فرار کرد و به نزد [[ابان بن ابی عیاش]] [[پناه]] برد و هنگامی که وفاتش فرا رسید به ابان گفت: تو، به گردن من حقی داری و اکنون [[مرگ]] من فرا رسیده، همانا بعد از [[رحلت پیامبر]]{{صل}} حوادث و اتفاق‌هایی افتاده که همه آنها را جمع آوری کرده‌ام - و سپس آن کتاب را به ابان داد که هیچ کس از [[سلیم]] غیر از ابان این کتاب را [[نقل]] نکرده است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب سلیم، ص۱-۳.</ref>.
 
بعضی از بزرگان [[شیعه]] مثل [[شیخ طوسی]]، [[ابان بن عیاش]] را [[تضعیف]] کرده‌اند<ref>رجال طوسی، ص۱۰۶، اصحاب الباقر ۳، ش۳۶.</ref> و [[شیخ مفید]] در آخر تصحیح الاعتقاد می‌نویسد: [[کتاب سلیم]] مورد [[وثوق]] نیست و جایز نیست عمل به اکثر آن، چون در آن خلط و تدلیس شده است<ref>تصحیح الاعتقاد، ص۱۲۶.</ref>. و در تنقیح المقال [[مامقانی]] از [[ابن غضائری]] [[نقل]] می‌کند که: [[کتاب سلیم]] دارای اشکال است و علائمی در این رابطه وجود دارد.
 
به نظر استاد و [[فقیه]] بزرگوار [[شیعه]]: باتوجه به تأییدات کتاب و نیز ایرادات وارده [[اعتماد]] به کتاب برای [[اثبات]] [[حکم شرعی]] مشکل است ولی برای [[تأیید]] [[احکام]] شرعیه مانعی ندارد<ref>ر.ک: دراسات فی ولایة الفقیه للاستلا، آیة الله المنتظری، ج۱، ص۱۸۰ - ۱۸۲.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۶۸۵-۶۸۶.</ref>


==[[وفات]] [[سلیم]]==
==[[وفات]] [[سلیم]]==
*چون [[سلیم]] از [[اصحاب امام]] [[زین العابدین]] [[علی بن الحسین]]{{ع}} بوده بنابراین اصح آن است که [[وفات]] او حدود سال ۹۰ [[هجری]] و در [[کوفه]] بوده است.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۶۸۶.</ref>
چون [[سلیم]] از [[اصحاب امام]] [[زین العابدین]] [[علی بن الحسین]]{{ع}} بوده بنابراین اصح آن است که [[وفات]] او حدود سال ۹۰ [[هجری]] و در [[کوفه]] بوده است.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۶۸۶.</ref>


==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
{{پایان منابع}}


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
{{شرطة‌الخمیس}}
{{شرطة‌الخمیس}}
{{غدیر}}
{{غدیر}}

نسخهٔ ‏۱۵ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۸:۵۹

(سلیم بن قیس هلالی)
اطلاعات فردی
کنیهأبو صادق [۲]
مذهبشیعه
اطلاعات حدیثی
مشایخابوذر[۴]؛ سلمان[۵]؛ عبدالله بن جعفر طيار[۶]؛ مقداد[۷]؛ سلمان فارسی [۸]
راویان از اوابان بن ابی عیاش[۹]؛ ابراهیم بن عثمان [۱۰]؛ ابراهیم بن عمر الیمانی [۱۱]
تعداد روایاتسلیم بن قیس: ۷ روایه
سلیم بن قیس الهلالی: ۱۰ روایه
سلیم: ۱ روایه
سلیمان بن قیس: ۷ روایه
جمع عدد الروایات: ۲۵ روایه
سایرنام وی در منابع ذیل آمده است: اتقان المقال: ۶۸ و۲۹۲، اعیان الشیعة: ۷ / ۳۹۳، بلغة المحدثین: ۳۳۶ ر۱۰، بهجة الامال: ۴ / ۴۴۸، التحریر الطاووسی: ۲۵۲ ر۱۸۰، تعلیقة الشهید علی الخلاصة: ۱۸، تعلیقة الوحید: ۱۷۱، تنقیح المقال: ۲ / ۵۲ ر۵۱۵۷، تهذیب المقال: ۱ / ۱۷۸ ر۳، جامع الرواة: ۱ / ۳۷۴، الجامع فی الرجال: ۲ / ۱۹، حاوی الأقوال: ۳ / ۵۱۰ ر۱۶۳۲ الطبعة الهدایة لاحیاء التراث، خلاصة الاقوال: ۸۲ ر۱ و۱۹۲، رجال البرقی: ۴ [۱۲]، و۷ و۸ و۹، رجا لاطوسی: ۴۳ ر۵ و۶۸ ر۱ و۷۴ ر۱ و۹۱ ر۱۶ [۱۳] و۱۲۴ ر۱ [۱۴]، رجال النجاشی: ۸ ر۴ [۱۵]، طرائف المقال: ۲ / ۸۸ ر۷۴۵۲، غایة المرام: ۲۴۴، الفهرست: ۸۱ ر۳۳۶، قاموس الرجال: ۵ / ۲۲۷ ر۳۳۵۶، مجمع الرجال: ۳ / ۱۵۵، مستدرکات علم الرجال: ۴ / ۱۱۶ ر۶۴۷۱، معالم العلماء: ۵۸ ر۳۹۰، معجم الثقات: ۶۰ ر۳۹۳ و۲۹۱ ر۳۸۱، معجم رجال الحدیث: ۸ / ۲۱۶ ر۵۳۹۱، و۲۰۸ ر۵۳۶۹ و۲۷۷ ر۵۴۹۱، منتهی المقال: ۱۷۱، الموسوعة الرجالیّة: ۴ / ۱۶۸ و۵ / ۲۳۶ و۷ / ۴۴۷ و۶ / ۲۴۳ و۴۷۳، نقد الرجال: ۱۵۹ ر۳ و۱۵۸ ر۱۹، الوجیزة فی الرجال: ۲۲۱ ر۸۳۹، وسائل الشیعة: ۳۰ / ۳۸۵، الوسیط: ۱۱۰، هدایة المحدثین: ۷۴.
  • عند العامة:الجرح والتعدیل: ۴ / ۲۱۴ ر۹۳۰، [۱۶]، فهرست ابن ندیم: ۲۷۵.
این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مقدمه

سلیم بن قیس هلالی (۲ قبل از هجرت - ۷۶ ق، فارس) از شیفتگان اهل بیت پیامبر، که بیشتر با کتاب معروفش "اسرار آل محمد" شناخته می‌شود. وی اهل عراق بود. در سال رحلت پیامبر، دوازده سال داشت. از اصحاب باوفای امام علی، امام حسن، امام حسین و امام سجاد(ع) بود. وقتی به مدینه آمد و انحرافات را دید، به جمع‌آوری احادیث مربوط به ولایت و تشیع پرداخت. وی بین کوفه و مدینه در رفت‌وآمد بود. در عصر حجّاج ثقفی از کوفه گریخت. کتاب او که به "کتاب سلیم" و "کتاب السقیفه" هم معروف است مورد عنایت شیعه و علما و یکی از کهن‌ترین کتب تألیف‌شدۀ شیعی در قرن اول هجری است و دهها بار چاپ و به چند زبان ترجمه شده است. وی در سال ۷۶ هجری در نوبندجان فارس درگذشت[۱۷][۱۸].

سلیم فرزند قیس همدانی کوفی از بزرگان تابعین و یکی از اصحاب و یاران باوفا و از شیعیان مخلص امیرمؤمنان علی(ع) و نیز از اصحاب امام حسن و امام حسین و امام سجاد(ع) بود[۱۹]. کنیه‌اش ابو صادق[۲۰] و از راویان مورد وثوق و علمای مورد اعتماد امامیه می‌باشد. وی ملازم امیرالمؤمنین(ع) بود و دارای کتابی است به نام کتاب سلیم که مشتمل بر حقایق و اخبار و حوادث مهمی است که کمتر کتابی این حقایق را در بر دارد، از جمله این که مشتمل بر احادیثی است که نام دوازده امام شیعیان از حضرت علی و امام حسن و امام حسین(ع) تا حضرت مهدی(ع) در آن آمده است [۲۱].

  1. سلیم بن قیس یکی از اصحاب امیرالمؤمنین علی(ع) و از علمای جلیل القدر و مورد وثوق است شهادت برقی در رجال خود که او از اولیای اصحاب امیرالمؤمنین(ع) است در تأیید او، کفایت می‌کند.
  2. کتاب سلیم طبق نقل نعمانی یکی از کتب و اصول معتبره است و آنچه در آن آمده صحیح و از ائمه اطهار(ع) صادر شده است. و صاحب وسائل در خاتمه کتاب در فایده چهارم گفته است: کتاب سلیم از کتب مورد اعتماد است و قرائن بر ثبوت آن، شکی را باقی نمی‌گذارد.
  3. طریق کتاب سلیم مختص به ابان بن ابی عیاش نیست بلکه شیخ طوسی هم از طریق ابان از سلیم و هم از ابراهیم بن عمر یمانی از سلیم نقل کرده است[۲۲].
  • این عالم بزرگ و محقق عالی قدر شیعه، مطالب زیادی درباره سلیم آورده، و بعضی اشکالاتی که به متن کتاب نسبت به بعضی روایات شده توجیه کرده و یا جواب داده‌اند، علاقه‌مندان می‌توانند به آن مراجعه نمایند [۲۳].[۲۴]

ولادت سلیم بن قیس هلالی

در کتاب‌های سیره از تاریخ ولادت سلیم نامی برده نشده و سند گویایی در دست نیست؛ جز این حدیث که ابان بن ابی عیاش می‌گوید: من در جنگ صفین از سلیم پرسیدم که چند سال داری؟ گفت: چهل سال[۲۵]. اگر این سؤال و جواب در سال ۳۶ یا ۳۷ هجری که جنگ صفین در آن واقع شد، بوده باشد، معلوم می‌شود ولادت سلیم سه یا چهار سال قبل از هجرت بوده است.[۲۶]

ایمان و اعتقاد سلیم به اهل بیت(ع)

سلیم در عصر خلافت عمر بن خطاب به مدینه آمد و در آنجا بود تا در عصر خلافت حضرت علی(ع) با آن حضرت بیعت کرد و سپس در رکاب امام(ع) در جنگ جمل شرکت نمود و پس از جنگ جمل به کوفه آمد و در کوفه ساکن گردید و سپس با حضرت علی(ع) در جنگ صفین شرکت نمود و با سپاهیان معاویه جنگید.

سلیم پس از شهادت مولایش امیرالمؤمنین(ع) بر همان اعتقاد و ایمان راسخی که به خاندان پیامبر(ع) و داشت، باقی ماند و هیچ انحرافی در اعتقاد او نسبت به اهل بیت پیامبر و پیدا نشد و به این محبت و ایمان افتخار می‌نمود، از این رو وقتی حجاج بن یوسف ثقفی به کوفه آمد و در مقام دستگیری شیعیان مخلص امیرالمؤمنین(ع) برآمد، به سراغ سلیم هم رفت تا او را به قتل برساند، اما سلیم برای حفظ جانش از فرصتی استفاده کرد و فرار نمود و به محلی به نام نوبند جان نزد ابان بن ابی عیاش مخفی شد، و بدین ترتیب از خطر مرگ نجات یافت. و چون وفات او نزدیک شد، به ابان بن ابی عیاش وصیت کرد و کتابی که نوشته بود (کتاب سلیم) را نزد او گذاشت[۲۷].

آیت الله سید ابوالقاسم خوئی در ادامه از کتاب خلاصه علامه حلی نقل می‌کند: سلیم بن قیس از اصحاب امیرالمؤمنین علی(ع) است که حجاج به دنبال او فرستاد تا وی را به قتل برساند، اما سلیم فرار کرد و به نزد ابان بن ابی عیاش پناه برد و هنگامی که وفاتش فرا رسید به ابان گفت: تو، به گردن من حقی داری و اکنون مرگ من فرا رسیده، همانا بعد از رحلت پیامبر(ص) حوادث و اتفاق‌هایی افتاده که همه آنها را جمع آوری کرده‌ام - و سپس آن کتاب را به ابان داد که هیچ کس از سلیم غیر از ابان این کتاب را نقل نکرده است[۲۸].

بعضی از بزرگان شیعه مثل شیخ طوسی، ابان بن عیاش را تضعیف کرده‌اند[۲۹] و شیخ مفید در آخر تصحیح الاعتقاد می‌نویسد: کتاب سلیم مورد وثوق نیست و جایز نیست عمل به اکثر آن، چون در آن خلط و تدلیس شده است[۳۰]. و در تنقیح المقال مامقانی از ابن غضائری نقل می‌کند که: کتاب سلیم دارای اشکال است و علائمی در این رابطه وجود دارد.

به نظر استاد و فقیه بزرگوار شیعه: باتوجه به تأییدات کتاب و نیز ایرادات وارده اعتماد به کتاب برای اثبات حکم شرعی مشکل است ولی برای تأیید احکام شرعیه مانعی ندارد[۳۱].[۳۲]

وفات سلیم

چون سلیم از اصحاب امام زین العابدین علی بن الحسین(ع) بوده بنابراین اصح آن است که وفات او حدود سال ۹۰ هجری و در کوفه بوده است.[۳۳]

منابع

  1. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر

پانویس

  1. ↑ معجم رجال الحدیث: ج۸، ص۲۱۶، ر۵۳۹۱؛ غیبة النعمانی: ص۸۱، ر۱۱، التعلیقة: ص۱۷۱، التحریر الطاووسی: ص۱۳۶، ر۱۷۵، الاتقان: ص۶۸، الکافی: ج۱، ص۵۲۹، ح۴.
  2. ↑ رجال النجاشی: ص۸، ر۴.
  3. ↑ الکافی جلد ۱ صفحه ۲۹۷ حدیث ۱ کتاب ۴ باب ۶۶؛ التهذیب جلد ۹ حدیث ۷۱۴؛ التهذیب جلد ۶ حدیث ۹٠۶
  4. ↑ الکافی جلد ۱ صفحه ۵۲۹ حدیث ۴ کتاب ۴ باب ۱۲۶.
  5. ↑ الکافی جلد ۱ صفحه ۵۲۹ حدیث ۴ کتاب ۴ باب ۱۲۶.
  6. ↑ الکافی جلد ۱ صفحه ۵۲۹ حدیث ۴ کتاب ۴ باب ۱۲۶.
  7. ↑ الکافی جلد ۱ صفحه ۵۲۹ حدیث ۴ کتاب ۴ باب ۱۲۶.
  8. ↑ الکافی جلد ۱ کتاب ۴ باب ۹؛ الکافی جلد ۸ حدیث ۵۴۱.
  9. ↑ الکافی جلد ۱ صفحه ۲۹۷ حدیث ۱ کتاب ۴ باب ۶۶؛ التهذیب جلد ۹ حدیث ۷۱۴؛ التهذیب جلد ۶ حدیث ۹٠۶؛ الکافی جلد ۱ صفحه ۴۶ حدیث ۱ کتاب ۲ باب ۱۴؛ الکافی جلد ۱ حدیث ۱ کتاب ۲ باب ۱٣٠؛ الکافی جلد ۲ صفحه ٣۲٣ حدیث ٣ کتاب ۱ باب ۱٣۱؛ الکافی جلد ۲ صفحه ۴۱۴ حدیث ۱ کتاب ۱ باب ۱۷۹؛ الکافی جلد ۱ صفحه ۵۲۹ حدیث ۴ کتاب ۴ باب ۱۲۶؛ الکافی جلد ۱ صفحه ۴۴ حدیث ۱ کتاب ۲ باب ۱٣؛ الکافی جلد ۱ صفحه ۶۲ حدیث ۱ کتاب ۲ باب ۲۱؛ الکافی جلد ۲ صفحه ٣۹۱ حدیث ۱ کتاب ۱ باب ۱۶۷؛ التهذیب جلد ۴ حدیث ٣۶۲
  10. ↑ الکافی جلد ۸ حدیث ۲۱.
  11. ↑ الکافی جلد ۱ صفحه ۱۹۱ حدیث ۵ کتاب ۴ باب ۹؛ الکافی جلد ۱ کتاب ۴ باب ۹؛ الکافی جلد ۸ حدیث ۵۴۱
  12. ↑ وفیه: «سلیم بن قیس الهلالی»
  13. ↑ وفیه: «سلیم بن قیس الهلالی ثمّ العامری الکوفی صاحب أمیر المؤمنین علیه السلام»
  14. ↑ وفیه: «سلمة بن قیس الهلالی»
  15. ↑ وفیه: «سلیم بن قیس الهلالی یکنّی أبا صدق»
  16. ↑ وفیه: «سلیم بن قیس العامری»
  17. ↑ تنقیح المقال؛ مامقانی ج۲ ص ۵۳، مجله کوثر شماره۴۸
  18. ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۱۷.
  19. ↑ رجال طوسی، ص۴۳، ش۵، و ص۶۸، شأو ص۷۴، شأو ص۹۱، ش۶.
  20. ↑ رجال نجاشی، ص۱۹۳، ش۵۱۶.
  21. ↑ ر.ک: کتاب سلیم بن قیس هلالی، ص۱۵ - ۲۱ و صفحات دیگر.
  22. ↑ معجم رجال الحدیث، ج۸، ص۲۱۸ - ۲۲۷.
  23. ↑ معجم رجال الحدیث، ج۸، ص۲۱۸ - ۲۲۷.
  24. ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۸۳-۶۸۴.
  25. ↑ مقدمه کتاب سلیم، تحقیق علاء الدین موسوی، ص۱.
  26. ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۸۴.
  27. ↑ ر.ک: مقدمه کتاب سلیم، ص۱-۳.
  28. ↑ ر.ک: مقدمه کتاب سلیم، ص۱-۳.
  29. ↑ رجال طوسی، ص۱۰۶، اصحاب الباقر ۳، ش۳۶.
  30. ↑ تصحیح الاعتقاد، ص۱۲۶.
  31. ↑ ر.ک: دراسات فی ولایة الفقیه للاستلا، آیة الله المنتظری، ج۱، ص۱۸۰ - ۱۸۲.
  32. ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۸۵-۶۸۶.
  33. ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۸۶.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=سلیم_بن_قیس_هلالی&oldid=626339»