←احکام جنگ
| خط ۱۲۰: | خط ۱۲۰: | ||
[[پیروزی در جنگ]] تنها به عوامل مادی و [[انسانی]] آن بستگی ندارد، بلکه از جمله عوامل اساسی در دستیابی به [[موفقیت]] در [[جنگ]]، [[اراده]] خداست، از این رو جنگاوران به [[یاد خدا]] در هنگام جنگ توصیه شده‌اند: «اِذا لَقیتُم فِئَةً فَاثبُتوا واذکُروا اللّهَ کَثیرًا» ([[انفال]] / ۸، ۴۵) و نیز آنکه از او [[صبر]] و [[ثبات قدم]] و [[غلبه]] بر [[دشمن]] را بخواهند: «و لَمّا بَرَزوا لِجالوتَ و جُنودِهِ قالوا رَبَّنا اَفرِغ عَلَینا صَبرًا وثَبِّت اَقدامَنا وانصُرنا عَلَی القَومِ الکـفِرین * فَهَزَموهُم بِاِذنِ اللّهِ». (بقره / ۲، ۲۵۰ - ۲۵۱؛ نیز [[آل عمران]] / ۳، ۱۴۷) در این صورت از [[امداد]] * [[غیبی]] [[خداوند]] بهره‌مند خواهند شد، چنان‌که در [[جنگ بدر]] خداوند با فرستادن ۳۰۰۰ [[فرشته]] به [[دعای پیامبر]]{{صل}} پاسخ داد: «ولَقَد نَصَرَکُمُ اللّهُ بِبَدرٍ... *... یُمِدَّکُم رَبُّکُم بِثَلـثَةِ ءالـفٍ مِّنَ المَلسسکَةِ مُنزَلین» ([[آل‌عمران]] / ۳، ۱۲۳ - ۱۲۴) و با بسیار نمایاندن شمار [[مسلمانان]] در چشم دشمن: «یَرَونَهُم مِثلَیهِم رَأیَ العَین» (آل عمران / ۳، ۱۳) و اندک نشان دادن دشمن در چشم مسلمانان: «واِذ یُریکُموهُم اِذِ التَقَیتُم فی اَعیُنِکُم قَلیلاً» (انفال / ۸، ۴۴) به تقویت [[روحیه]] مسلمانان و ایجاد [[هراس]] در [[دل]] دشمن پرداخت. در [[جنگ احزاب]] هم [[سپاه اسلام]] با باد و جنگاورانی نادیدنی <ref>جامع البیان، ج ۲۱، ص۱۵۳؛ التبیان، ج ۸، ص۳۲۰.</ref> [[یاری]] شدند. ([[احزاب]] / ۳۳، ۹) در [[جنگ حنین]] [[نزول]] باد یا [[ملائکه]] [[الهی]] به [[آرامش]] جنگجویان [[مسلمان]] انجامید. ([[توبه]] / ۹، ۲۵ - ۲۶) <ref>مجمع‌البیان، ج ۵، ص۳۱ ـ ۳۲؛ الصافی، ج ۲، ص۳۳۰ - ۳۳۲؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۲، ص۳۵۶.</ref> در جنگ‌های دیگر هم خداوند با فرو فرستادن [[باران]] (انفال / ۸، ۱۱)، ایجاد هراس در نیروهای دشمن (آل عمران / ۳، ۱۵۱؛ [[انفال]] / ۸، ۱۲؛ [[احزاب]] / ۳۳، ۲۶؛ [[حشر]] / ۵۹، ۲) و تقویت دل‌های [[مؤمنان]] (انفال / ۸، ۱۱) آنان را یاری کرد. | [[پیروزی در جنگ]] تنها به عوامل مادی و [[انسانی]] آن بستگی ندارد، بلکه از جمله عوامل اساسی در دستیابی به [[موفقیت]] در [[جنگ]]، [[اراده]] خداست، از این رو جنگاوران به [[یاد خدا]] در هنگام جنگ توصیه شده‌اند: «اِذا لَقیتُم فِئَةً فَاثبُتوا واذکُروا اللّهَ کَثیرًا» ([[انفال]] / ۸، ۴۵) و نیز آنکه از او [[صبر]] و [[ثبات قدم]] و [[غلبه]] بر [[دشمن]] را بخواهند: «و لَمّا بَرَزوا لِجالوتَ و جُنودِهِ قالوا رَبَّنا اَفرِغ عَلَینا صَبرًا وثَبِّت اَقدامَنا وانصُرنا عَلَی القَومِ الکـفِرین * فَهَزَموهُم بِاِذنِ اللّهِ». (بقره / ۲، ۲۵۰ - ۲۵۱؛ نیز [[آل عمران]] / ۳، ۱۴۷) در این صورت از [[امداد]] * [[غیبی]] [[خداوند]] بهره‌مند خواهند شد، چنان‌که در [[جنگ بدر]] خداوند با فرستادن ۳۰۰۰ [[فرشته]] به [[دعای پیامبر]]{{صل}} پاسخ داد: «ولَقَد نَصَرَکُمُ اللّهُ بِبَدرٍ... *... یُمِدَّکُم رَبُّکُم بِثَلـثَةِ ءالـفٍ مِّنَ المَلسسکَةِ مُنزَلین» ([[آل‌عمران]] / ۳، ۱۲۳ - ۱۲۴) و با بسیار نمایاندن شمار [[مسلمانان]] در چشم دشمن: «یَرَونَهُم مِثلَیهِم رَأیَ العَین» (آل عمران / ۳، ۱۳) و اندک نشان دادن دشمن در چشم مسلمانان: «واِذ یُریکُموهُم اِذِ التَقَیتُم فی اَعیُنِکُم قَلیلاً» (انفال / ۸، ۴۴) به تقویت [[روحیه]] مسلمانان و ایجاد [[هراس]] در [[دل]] دشمن پرداخت. در [[جنگ احزاب]] هم [[سپاه اسلام]] با باد و جنگاورانی نادیدنی <ref>جامع البیان، ج ۲۱، ص۱۵۳؛ التبیان، ج ۸، ص۳۲۰.</ref> [[یاری]] شدند. ([[احزاب]] / ۳۳، ۹) در [[جنگ حنین]] [[نزول]] باد یا [[ملائکه]] [[الهی]] به [[آرامش]] جنگجویان [[مسلمان]] انجامید. ([[توبه]] / ۹، ۲۵ - ۲۶) <ref>مجمع‌البیان، ج ۵، ص۳۱ ـ ۳۲؛ الصافی، ج ۲، ص۳۳۰ - ۳۳۲؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۲، ص۳۵۶.</ref> در جنگ‌های دیگر هم خداوند با فرو فرستادن [[باران]] (انفال / ۸، ۱۱)، ایجاد هراس در نیروهای دشمن (آل عمران / ۳، ۱۵۱؛ [[انفال]] / ۸، ۱۲؛ [[احزاب]] / ۳۳، ۲۶؛ [[حشر]] / ۵۹، ۲) و تقویت دل‌های [[مؤمنان]] (انفال / ۸، ۱۱) آنان را یاری کرد. | ||
==[[احکام]] [[جنگ]]== | ==[[احکام]] [[جنگ]]== | ||
[[جنگ]]، حتی جنگ مجاز احکام خاصی دارد که طرفین باید آنها را رعایت کنند. [[قرآن]] در [[آیه]] ۱۹۰ | [[جنگ]]، حتی جنگ مجاز احکام خاصی دارد که طرفین باید آنها را رعایت کنند. [[قرآن]] در [[آیه]] {{متن قرآن|وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ}}<ref>«و در راه خداوند با آنان که با شما جنگ می‌کنند، جنگ کنید اما تجاوز نکنید که خداوند تجاوزکاران را دوست نمی‌دارد» سوره بقره، آیه ۱۹۰.</ref> [[مسلمانان]] را از [[تعدی]] و [[تجاوز]] از [[حدود الهی]] در جنگ بازداشته است. برخی مراد از تعدی را کشتن اطفال، [[زنان]] و [[پیران]] دانسته‌اند که با جنگجویان وارد جنگ نشده‌اند. <ref>فقه القرآن، ج ۱، ص۳۳۰ - ۳۳۱؛ المغنی، ج ۱۰، ص۵۴؛ زبدة البیان، ص۳۰۶ - ۳۰۷.</ref> این مطلب در [[احادیث شیعه]] <ref>الکافی، ج ۵، ص۲۷ - ۲۹؛ دعائم الاسلام، ج ۱، ص۳۶۹.</ref> و [[اهل سنت]] <ref>مسند الشامیین، ج ۲، ص۳۹۱؛ الدرالمنثور، ج ۱، ص۲۰۵؛ کنزالعمال، ج ۵، ص۶۸۹ - ۶۹۰.</ref> نیز ذکر شده است. افزون بر این، [[روایات]] از کشتن مجروحان و فراریان منع کرده‌اند،<ref>الکافی، ج ۵، ص۳۸؛ وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص۹۲.</ref> مگر اینکه پس از مجروح شدن یا فرار، دوباره به جنگ با مسلمانان بپردازند که در این صورت در برخی روایات کشتن آنان جایز شمرده شده است؛<ref>الکافی، ج ۵، ص۳۳؛ تهذیب، ج ۶، ص۱۴۴؛ وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص۷۴.</ref> همچنین پس از جنگ و [[پیروزی بر دشمن]] کشتن [[اسیران]] جایز نیست: {{متن قرآن|فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَلَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَكِنْ لِيَبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ}}<ref>«پس هرگاه با کافران (حربی) روبه‌رو شدید (آنان را) گردن بزنید تا چون آنها را از توان انداختید اسیر بگیرید و از آن پس یا منّت بگذارید (و آزادشان کنید) و یا سربها بگیرید تا جنگ، به پایان آید، (فرمان خداوند) چنین است و اگر خدا می‌خواست از آنان انتقام می‌گرفت لیک (نگرفت) تا شما را به یکدیگر بیازماید و آنان که در راه خداوند کشته شدند هرگز (خداوند) کارهایشان را بیراه نمی‌سازد» سوره محمد، آیه ۴.</ref>.<ref>جامع البیان، ج ۲۶، ص۵۵؛ الجامع للشرایع، ص۲۳۸؛ جواهر الکلام، ج ۲۱، ص۱۲۳.</ref> [[احادیث]] هم بر این مطلب دلالت دارند. <ref>الکافی، ج ۵، ص۳۲؛ نورالثقلین، ج ۵، ص۲۹؛ جامع الاحادیث، ج ۱۳، ص۱۷۵.</ref> افزون بر این در احادیث از [[خیانت]] در جنگ، مُثْله کردن کشته‌ها، قطع کردن درختان، [[سوزاندن]] درختان و مزارع و کشتن حیوانات [[نهی]] شده است. <ref>الکافی، ج ۵، ص۲۹؛ وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص۵۹.</ref> البته در موارد [[ضرورت]]، این امور تجویز شده‌اند، چنان‌که مسلمانان در جنگ با [[بنی‌نضیر]] درختان آنان را به [[اذن خداوند]] قطع کردند: {{متن قرآن|مَا قَطَعْتُمْ مِنْ لِينَةٍ أَوْ تَرَكْتُمُوهَا قَائِمَةً عَلَى أُصُولِهَا فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِيُخْزِيَ الْفَاسِقِينَ}}<ref>«هر درخت خرمایی که بریدید یا بر ریشه‌های آن وانهادید به اذن خداوند بود و (چنین کرد) تا نافرمانان را خوار گرداند» سوره حشر، آیه ۵.</ref>.<ref>جامع‌البیان، ج ۲۸، ص۴۴؛ مجمع‌البیان، ج ۹، ص۴۲۴ ـ ۴۲۵؛ اسباب النزول، ص۲۷۹ ـ ۲۸۰.</ref> در صورت [[تمایل]] [[دشمن]] به آتش‌بس، پذیرش آن از سوی [[مسلمانان]] جایز است: {{متن قرآن|وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref>«و اگر به سازش گرایند، تو نیز بدان گرای و بر خداوند توکّل کن که او شنوای داناست» سوره انفال، آیه ۶۱.</ref> البته پذیرش [[آتش بس]] شرایطی دارد که در صورت فراهم بودن آنها [[آتش‌بس]] جایز می‌گردد <ref>تذکرة الفقهاء، ج ۹، ص۳۵۳؛ جواهرالکلام، ج ۲۱، ص۲۹۳.</ref> | ||
==شیوه‌های [[جنگ روانی]]== | ==شیوه‌های [[جنگ روانی]]== | ||
جنگ روانی که گاه [[جنگ تبلیغاتی]] <ref>الاعداد المعنوی، ص۱۵۲ ـ ۱۵۷؛ موسوعة الامام علی علیه السلام، ج ۶، ص۳۷.</ref> یا [[جنگ سرد]] <ref>فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۴۸؛ الاعداد المعنوی، ص۱۵۶.</ref> نامیده می‌شود، مجموعه‌ای از [[فعالیت‌های سیاسی]]، [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] است <ref>فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۴۸.</ref> که هنگام [[جنگ]] یا پیش از آن <ref>الموسوعة العربیه، ج ۹، ص۲۶۲.</ref> برای درهم شکستن [[اراده]] دشمن <ref>فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۴۸.</ref> و [[تضعیف]] [[روحیه]] او <ref>موسوعة المورد، ج ۱، ص۴۲۴.</ref> صورت می‌گیرد؛ به تعبیر دیگر، جنگ روانی [[تحمیل]] اراده یک طرف [[نزاع]] برطرف مقابل با [[هدف]] [[سیطره]] یافتن بر اوست یا [[تغییر]] [[سلوک]] و [[افکار]] که برای رسیدن به این هدف از انواع وسائل [[تبلیغاتی]]، صاحبان [[فکر]] و قلم، [[اهل]] [[سیاست]] و افراد با [[نفوذ]] بهره برده می‌شود. <ref>الاعداد المعنوی، ص۱۵۶.</ref> جنگ روانی به مراتب دشوارتر <ref> فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۴۸.</ref> و مؤثرتر از جنگ‌های نظامی است <ref>الصحیح من سیرة النبی، ج ۸، ص۱۸۲؛ الاعداد المعنوی، ص۱۵۲.</ref> و به قرون اخیر اختصاص ندارد، بلکه در دوران‌های دور و میان [[ملل]] پیشین نیز متداول بوده است. <ref>الاعداد المعنوی، ص۱۵۱.</ref> جنگ روانی شیوه‌ها و گونه‌های مختلفی دارد که برخی از آنها در [[مکتب]] [[انبیا]] مجاز و بیشتر آنها [[باطل]] و نارواست که تنها از سوی [[دشمنان دین]] و [[اسلام]] به کار گرفته شده است. از جمله این روش‌ها که در [[قرآن کریم]] به آنها اشاره شده، عبارت‌اند از: | جنگ روانی که گاه [[جنگ تبلیغاتی]] <ref>الاعداد المعنوی، ص۱۵۲ ـ ۱۵۷؛ موسوعة الامام علی علیه السلام، ج ۶، ص۳۷.</ref> یا [[جنگ سرد]] <ref>فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۴۸؛ الاعداد المعنوی، ص۱۵۶.</ref> نامیده می‌شود، مجموعه‌ای از [[فعالیت‌های سیاسی]]، [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] است <ref>فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۴۸.</ref> که هنگام [[جنگ]] یا پیش از آن <ref>الموسوعة العربیه، ج ۹، ص۲۶۲.</ref> برای درهم شکستن [[اراده]] دشمن <ref>فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۴۸.</ref> و [[تضعیف]] [[روحیه]] او <ref>موسوعة المورد، ج ۱، ص۴۲۴.</ref> صورت می‌گیرد؛ به تعبیر دیگر، جنگ روانی [[تحمیل]] اراده یک طرف [[نزاع]] برطرف مقابل با [[هدف]] [[سیطره]] یافتن بر اوست یا [[تغییر]] [[سلوک]] و [[افکار]] که برای رسیدن به این هدف از انواع وسائل [[تبلیغاتی]]، صاحبان [[فکر]] و قلم، [[اهل]] [[سیاست]] و افراد با [[نفوذ]] بهره برده می‌شود. <ref>الاعداد المعنوی، ص۱۵۶.</ref> جنگ روانی به مراتب دشوارتر <ref> فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۴۸.</ref> و مؤثرتر از جنگ‌های نظامی است <ref>الصحیح من سیرة النبی، ج ۸، ص۱۸۲؛ الاعداد المعنوی، ص۱۵۲.</ref> و به قرون اخیر اختصاص ندارد، بلکه در دوران‌های دور و میان [[ملل]] پیشین نیز متداول بوده است. <ref>الاعداد المعنوی، ص۱۵۱.</ref> جنگ روانی شیوه‌ها و گونه‌های مختلفی دارد که برخی از آنها در [[مکتب]] [[انبیا]] مجاز و بیشتر آنها [[باطل]] و نارواست که تنها از سوی [[دشمنان دین]] و [[اسلام]] به کار گرفته شده است. از جمله این روش‌ها که در [[قرآن کریم]] به آنها اشاره شده، عبارت‌اند از: | ||