آیه بر

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

آیه بر در قرآن - آیه بر در کلام اسلامی

مقدمه

از آنجا که موارد و مصادیق بِرّ در هیچ یک از آیات قرآن مانند آیه ۱۷۷ سوره بقره به طور مبسوط معرفی نشده است، آن را "آیه برّ" نامیده‌اند: ﴿لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ﴾.

طبرسی می‌گوید: هنگامی که قبله مسلمانان از بیت‌المقدس به کعبه انتقال یافت، مناقشه‌های فراوانی میان مسلمانان، یهود و نصارا در گرفت. بیشتر یهود و نصارا روی‌ کردن به جانب معیّن هنگام نماز را یگانه راه اطاعت معرفی می‌کردند. به گمان یهود، نیکویی این بود که رو به مغرب نمازگزارند و نصارا بر این گمان بودند که نیکویی، رو به مشرق نماز خواندن است که خداوند این آیه را نازل کرد و به معرفی نیکی و نیکوکاری پرداخت. بر اساس این آیه، رو به سوی مشرق و مغرب گرداندن، نیکوکاری نیست؛ بلکه ایمان به خدا، آخرت، ملائکه و کتاب‌های آسمانی، نیکی است. پرداخت مال به خویشان، یتیمان، بینوایان و درراه‌ماندگان و گدایان و آزادکردن بردگان نیز نیکویی است. در ادامه همین آیه، اقامه نماز، پرداخت زکات، وفا به عهد و شکیبایی هنگام سختی نیز نیکی و نیکوکاری شناسانده شده است.

معناشناسی بر

شأن نزول

چیستی و مصادیقِ برّ

منابع

1. سرمدی، محمود، مقاله «آیه بِرّ»، دانشنامه معاصر قرآن کریم
2. خراسانی، علی، مقاله «آیات نام‌دار»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱

پانویس