سدرة المنتهی در قرآن

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث سدرة المنتهی است. "سدرة المنتهی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سدرة المنتهی در قرآن - سدرة المنتهی در حدیث - سدرة المنتهی در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل سدرة المنتهی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• منظور از سدرة المنتهی هر چند در توصیف مراحل نخستین وحی به مفهوم ظاهری آن یعنی درخت‌های سدری است که پیامبر در هنگام تلقی وحی از غار حرا مشاهده می‌کرده، بیان شده، اما به دلیل برخی از خصوصیات سیاق این چند آیه در میان مفسران جای سؤال را به وجود آورده که آیا به معنای ظاهری آن است، یا نوعی استعاره و تشبیه است. به عنوان نمونه در تفسیر «عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهیٰ» گفته شده، یعنی حضرت محمد جبرئیل(ع) را دید در حالتی که جبرئیل کنار سدرة المنتهی بود، و سدره درختی است بالای آسمان هفتم در طرف راست عرش که دانش هر فرشته‌ای به آن منتهی می‌شود و این از کلبی و مقاتل روایت شده است. و از ابن عباس و ضحاک نقل شده است که سدرة المنتهی چیزی است که آنچه از زمین به آسمان می‌رود منتهای معراجش آنجاست و آنچه از آسمان از فرمان الهی می‌آید بآنجا منتهی می‌گردد. بعضی هم گفته‌اند: ارواح شهدا تا آنجا بالا می‌روند. بعضی گفته‌اند: آنچه از بالای سدرة المنتهی نازل می‌گردد در سدرة قرار می‌گیرد و سپس از آنجا تحویل گرفته می‌شود، و نیز آنچه که از ارواح به معراج می‌رود، سدره نهایت معراج آنان است و از آنجا تحویل گرفته می‌شود. و منتهی به معنای محل پایان یافتن است، و این درخت در معنای غیبی و معنوی آن چون پایان عروج - فرشتگان و سدره به آن اضافه شده است. و از مقاتل نقل شده که سدرة المنتهی همان درخت معروف (طوبی) است. و نیز گفته شده که (سدره) درخت نبوت است. (مجمع البیان، ج ۲۳، ص: ۳۹۰) ﴿وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى * ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى * فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى * أَفَتُمَارُونَهُ عَلَى مَا يَرَى * وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى * عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى * عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى * إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشَى * مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى * لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى﴾ *﴿﴾ * ﴿﴾

نکات

در آیات فوق این محورها درباره پیامبر و سدرة‌المنتهی مطرح گردیده است:

1. نزول جبرئیل از افق اعلی بر پیامبر در سدرة المنتهی: ﴿وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى * ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى﴾؛ ﴿عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى﴾
2. پیامبر اکرم شاهد برخی آیات الهی در سدرة المنتهی: ﴿عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى﴾؛ ﴿إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشَى﴾؛ ﴿لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى﴾
3. پیامبر و رؤیت دو باره قلبی خداوند، در سدرة المنتهی: ﴿وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى * عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى﴾
4. سدرة المنتهی از آیات برتر الهی: ﴿إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشَى﴾؛ ﴿لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى﴾
5. ره نیافتن هیچ گونه خطا و انحراف، در مشاهدات قلبی پیامبر در سدرة المنتهی: ﴿إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشَى * مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى﴾.

منابع

1. سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم

پانویس