عدل جزائی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۸ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۰:۱۳

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث عدل است. "عدالت جزائی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

عدل جزائی در قرآن - عدل جزائی در حدیث - عدل جزائی در نهج البلاغه - عدل جزائی در فقه اسلامی - عدل جزائی در سیره معصومان

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل عدل جزائی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

به معنای دادگری خداوند در کیفر و پاداش بندگان هنگام رستاخیز است. خداوند به‌ نیکان و بدان یکسان نمی‌نگرد و با آنان همسان رفتار نمی‌کند. هرچند ممکن است از سرِ رحمت از خطای کسی درگذرد، اما نیکی آدمی را جز با نیکی عوض نمی‌دهد^[۱]. هر چه در رستاخیز به بندگان رسد، بازتاب کردار خود آنان است^[۲]. بنابر تعالیم اسلامی، خداوند به نیکوکاران بیش از آنچه سزاوارند، پاداش می‌دهد و این "فضل" است که برتر از عدل و دادگری است^[۳]. اما کیفر گناهکاران را به قدر گناهشان می‌دهد و بر آن نمی‌افزاید^[۴] و بلکه با رحمت و رأفت خویش از کیفر آنان می‌کاهد و این کیفر، سبک‌تر از کیفر عادلانه است^[۵]. بنابر روایات بزرگان معصوم(ع)، آنچه خداوند از آن درمی‌گذرد، بیش از آن است که مؤاخذه می‌کند^[۶]^[۷].
مجازات‌ها در فرهنگ اسلامی، بر سه گونه‌اند:

مجازات‌های قراردادی: این دسته از مجازات‌ها، همانند مقررات جزائی جوامع بشری‌اند که قانونگذاران وضع می‌کنند. سود این دسته، آن است که با ایجاد رعب و وحشت مانع تکرار جرم می‌شوند و بدین روی، آنها را "تنبیه" نیز می‌نامند. سود دیگر آنها، تسلی خاطر ستمدیدگان است^[۸].
مکافات دنیوی: مراد، مجازات‌هایی است که با جرم رابطه علی و معلولی دارند و نتیجه طبیعی اعمال انسان‌اند و آنها را "مکافات عمل" و "اثر وضعی گناه" نیز می‌گویند^[۹].
مجازات‌های اخروی: این گونه مجازات‌ها رابطه استوارتری با اعمال دارند. رابطه عمل و جزا در آخرت نه قراردادی است و نه از نوع مکافات است؛ بلکه فراتر از این است. این رابطه، عینیت و اتحاد است. پاداش یا کیفری که در آخرت به آدمی می‌رسد، تجسم عمل است و آیات فراوانی از قرآن کریم بدین حقیقت اشارت برده‌اند^[۱۰]^[۱۱].

منابع

فرهنگ شیعه

جستارهای وابسته

پانویس

↑ ﴿إِلاَّ عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ﴾؛ سوره مؤمنون، آیه ۶.
↑ ﴿ يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُ أَمَدًا بَعِيدًا وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَؤُوفُ بِالْعِبَادِ ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۳۰؛ ﴿ إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ ﴾؛ سوره یس، آیه ۱۲.
↑ ﴿مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَن جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلاَ يُجْزَى إِلاَّ مِثْلَهَا وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ﴾؛ سوره انعام، آیه ۱۶۰.
↑ همان.
↑ ﴿وَمَا أَصَابَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَن كَثِيرٍ ﴾؛ سوره شوری، آیه ۳۰.
↑ البرهان فی تفسیر القرآن‌، ۴/ ۱۲۷؛ مبانی اندیشه اسلامی‌، ۸۰.
↑ فرهنگ شیعه، ص 337.
↑ مجموعه آثار، ۱/ ۲۲۵.
↑ مجموعه آثار، ۱/ ۲۲۷.
↑ مجموعه آثار، ۱/ ۲۳۰؛ ﴿يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُ أَمَدًا بَعِيدًا وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَؤُوفُ بِالْعِبَادِ ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۳۰؛ ﴿وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلا كَبِيرَةً إِلاَّ أَحْصَاهَا وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا وَلا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا ﴾؛ سوره کهف، آیه ۴۹؛ ﴿يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِّيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ ﴾؛ سوره زلزال، آیه ۸- ۶؛ ﴿وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ﴾؛ سوره بقره، آیه ۲۸۰؛ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا ﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۰؛ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ﴾؛ سوره حشر، آیه۱۸ و....
↑ فرهنگ شیعه، ص 337.

[1] ﴿إِلاَّ عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ﴾؛ سوره مؤمنون، آیه ۶.

[2] ﴿ يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُ أَمَدًا بَعِيدًا وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَؤُوفُ بِالْعِبَادِ ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۳۰؛ ﴿ إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ ﴾؛ سوره یس، آیه ۱۲.

[3] ﴿مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَن جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلاَ يُجْزَى إِلاَّ مِثْلَهَا وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ﴾؛ سوره انعام، آیه ۱۶۰.

[4] همان.

[5] ﴿وَمَا أَصَابَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَن كَثِيرٍ ﴾؛ سوره شوری، آیه ۳۰.

[6] البرهان فی تفسیر القرآن‌، ۴/ ۱۲۷؛ مبانی اندیشه اسلامی‌، ۸۰.

[7] فرهنگ شیعه، ص 337.

[8] مجموعه آثار، ۱/ ۲۲۵.

[9] مجموعه آثار، ۱/ ۲۲۷.

[10] مجموعه آثار، ۱/ ۲۳۰؛ ﴿يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُ أَمَدًا بَعِيدًا وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَؤُوفُ بِالْعِبَادِ ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۳۰؛ ﴿وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلا كَبِيرَةً إِلاَّ أَحْصَاهَا وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا وَلا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا ﴾؛ سوره کهف، آیه ۴۹؛ ﴿يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِّيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ ﴾؛ سوره زلزال، آیه ۸- ۶؛ ﴿وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ﴾؛ سوره بقره، آیه ۲۸۰؛ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا ﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۰؛ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ﴾؛ سوره حشر، آیه۱۸ و....

[11] فرهنگ شیعه، ص 337.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

@@ خط ۱۱: / خط ۱۱: @@
 #'''مجازات‌های [[اخروی]]:''' این گونه مجازات‌ها رابطه استوارتری با [[اعمال]] دارند. رابطه عمل و جزا در [[آخرت]] نه قراردادی است و نه از نوع مکافات است؛ بلکه فراتر از این است. این رابطه، عینیت و [[اتحاد]] است. [[پاداش]] یا کیفری که در [[آخرت]] به [[آدمی]] می‌رسد، تجسم عمل است و [[آیات]] فراوانی از [[قرآن کریم]] بدین [[حقیقت]] اشارت برده‌اند<ref>مجموعه آثار، ۱/ ۲۳۰؛ {{متن قرآن|يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُ أَمَدًا بَعِيدًا وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَؤُوفُ بِالْعِبَادِ }}؛ سوره آل عمران، آیه ۳۰؛ {{متن قرآن|وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلا كَبِيرَةً إِلاَّ أَحْصَاهَا وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا وَلا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا }}؛ سوره کهف، آیه ۴۹؛ {{متن قرآن|يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِّيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ }}؛ سوره زلزال، آیه ۸- ۶؛ {{متن قرآن|وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۲۸۰؛ {{متن قرآن| إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا }}؛ سوره نساء، آیه ۱۰؛ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ}}؛ سوره حشر، آیه۱۸ و....</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 337.</ref>.
-==منابع==
+== منابع ==
 {{منابع}}
 * [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]