احصان در قرآن

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث احصان است. "احصان" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

احصان در قرآن

مقدمه

احصان در لغت، معنای مصونیّت بخشیدن و حفظ کردن دارد که با "حصن"، به‌ معنای بنای مستحکم و غیر قابل نفوذ یا جایگاه مرتفع هم‌خانواده است. لطافت واژه احصان از این جهت است که صفتی ارزشی و ثابت در شخصیّت فرد را نشان می‌دهد با صرف نظر از برخورد با عوامل خارجی؛ ولی به ظاهر، این ویژگی‌ها در "حفظ" به‌کار نرفته است. به زره که انسان را از آسیب و جراحت مصون می‌دارد، درع حصین می‌گویند. قرآن می‌فرماید: صنعت زره‌سازی را به حضرت داوود(ع) یاد دادیم تا مردم، از خطرهای جنگ حفظ شوند: ﴿وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنْتُمْ شَاكِرُونَ﴾ در جای دیگر، از قلعه‌ها و دژهای مستحکم یهود که بر اثر ترس از جنگ در آنها پناه می‌گرفتند، نام می‌برد: ﴿لَا يُقَاتِلُونَكُمْ جَمِيعًا إِلَّا فِي قُرًى مُحَصَّنَةٍ أَوْ مِنْ وَرَاءِ جُدُرٍ بَأْسُهُمْ بَيْنَهُمْ شَدِيدٌ تَحْسَبُهُمْ جَمِيعًا وَقُلُوبُهُمْ شَتَّى ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَعْقِلُونَ﴾، ﴿هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ دِيَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ مَا ظَنَنْتُمْ أَنْ يَخْرُجُوا وَظَنُّوا أَنَّهُمْ مَانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُمْ بِأَيْدِيهِمْ وَأَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ﴾

این واژه، در اصطلاح فقه جزایی، گاه به‌معنای همسر داشتن، در زن یا مرد، به‌کار رفته است که ارتکاب زنا در این وضعیّت، مجازات را تشدید می‌کند و از ۱۰۰ تازیانه به سنگ‌سار شدن (رجم) مبدّل می‌شود؛ بدین سبب به آن، احصان رجم گویند. گاهی نیز به‌معنای پاک‌دامنی در مرد یا زن است که اگر کسی با وجود این حالت، او را قذف کند، یعنی به او تهمت جنسی بزند، بر تهمت زننده حدّ جاری می‌شود؛ بدین جهت به آن، احصان قذف گویند. گاهی نیز احصان به‌معنای حریّت و اسلام و بلوغ می‌آید. همه معانی پیشین با تکیه بر مفهوم اصلی و لغوی آن (حفظ کردن) در قرآن مطرح است .

اقسام احصان

احصان با داشتن همسر

در این کاربرد، واژه محصَن و محصَنه (به فتح‌ صاد) به هریک از زن و مرد، اطلاق می‌شود؛ زیرا آنان با ازدواج، از گناهان بسیاری حفظ می‌شوند. قرآن می‌فرماید: ﴿وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ كِتَابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا﴾. در این آیه، ازدواج با زنان شوهردار حرام، و یک مورد با ﴿إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ﴾ استثنا، و این جمله، به دو گونه تفسیر شده‌ است:

1. زنان اسیر شده از دشمن، در جنگ اگر شوهر داشته باشند، نکاحشان با اسارت فسخ‌ می‌شود و پس از استبرا (عدّه)، مسلمانان می‌توانند با آنان ازدواج کنند. جریان اسارت زنان قبیله اوطاس در حنین، این تفسیر را تأیید‌می‌کند.
2. اگر کنیزان شوهردار فروخته شوند، علقه زوجیّت بین کنیز و شوهرش باطل می‌شود؛ چون این معامله در حکم طلاق است و مالک جدید پس از استبرا می‌تواند با او آمیزش کند یا او را به ازدواج شخص دیگری درآورد. جمله ﴿إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ﴾ در هر دو صورت استثنای منقطع است؛ زیرا در هر حال نمی‌توان با زن شوهردار (محصَنه) ازدواج کرد. شرایط احصان رجم عبارتند از:
   1. مرد یا زن همسر دائم (نه متعه) یا مرد، کنیز داشته باشد؛
   2. هریک از آنان آزاد باشند؛
   3. آمیزش صورت گرفته باشد؛
   4. دست‌رسی به همسر ممکن باشد؛ بنابراین، هر یک از زن یا شوهر که محبوس یا مسافر باشد، از احصان خارج می‌شود.

برخی گفته‌اند: قرآن، رجم محصن و محصنه را مطرح نکرده است؛ ولی راوندی از بعضی مفسّران نقل می‌کند که در دو جا ﴿وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا﴾، ﴿وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلَا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا﴾، ﴿قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ﴾ پس از آنکه از زنا، نهی می‌کند و آن را کاری زشت و راهی ناپسند می‌شمارد، می‌گوید: هرگز نفس محترمی را که خدا قتلش را حرام کرده، مکشید، مگر آنکه به حق، مستحقّ قتل شود. در نتیجه، زنا در حال احصان، از موارد استحقاق قتل (به‌صورت سنگ‌سار شدن) به‌شمار می‌رود که در این آیات، به آن اشاره شده است. از آیات دیگری که به این‌گونه احصان اشاره دارد، آیه‌ ﴿وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ مِنْكُمْ طَوْلًا أَنْ يَنْكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِنْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ مِنْ فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُمْ بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَانْكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنْكُمْ وَأَنْ تَصْبِرُوا خَيْرٌ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ است. این آیه از ازدواج با کنیزان سخن گفته؛ سپس ارتکاب فحشا از سوی آنان را مطرح می‌کند که مجازات سبک‌تری از مجازات زنان آزاد برای آنان در نظر گرفته شده است: ﴿فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ﴾

احصان بر اثر پاک دامنی

به زن یا مردی که عفّت داشته باشد، به این اعتبار که عفاف، موجب مصونیّت می‌شود، "محصَن و محصَنه" و به اعتبار اینکه او خود را حفظ می‌کند، "محصِن و محصِنه" گویند. قرآن درباره مریم(س) با آنکه هیچ‌گاه ازدواج نکرد، در دو مورد لفظِ احصان را به‌کار برده است: ﴿وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهِ وَكَانَتْ مِنَ الْقَانِتِينَ﴾، ﴿وَالَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهَا مِنْ رُوحِنَا وَجَعَلْنَاهَا وَابْنَهَا آيَةً لِلْعَالَمِينَ﴾. طبق گفته برخی، این آیات، از مقام والای مریم (علیها السلام) حکایت می‌کند، و صفت پابرجا و ثابت عفتورزی در او را نشان می‌دهد که به جای «حفظ» به‌کار برده شده است. این‌گونه احصان، درباره کنیزان نیز به‌کار رفته است. آیه‌ ﴿وَلْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّى يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَالَّذِينَ يَبْتَغُونَ الْكِتَابَ مِمَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ فَكَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْرًا وَآتُوهُمْ مِنْ مَالِ اللَّهِ الَّذِي آتَاكُمْ وَلَا تُكْرِهُوا فَتَيَاتِكُمْ عَلَى الْبِغَاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَنْ يُكْرِهْهُنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِنْ بَعْدِ إِكْرَاهِهِنَّ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ از واداشتن کنیزان به زنا، برای کسب درآمد، نهی می‌کند و می‌گوید: اگر خود آنان میل به پاکدامنی دارند، فحشا را بر آنان تحمیل نکنید: ﴿ وَلَا تُكْرِهُوا فَتَيَاتِكُمْ عَلَى الْبِغَاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا ﴾. در آیه‌ ﴿الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَمَنْ يَكْفُرْ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾ نیز "محصَن" سه بار به همین معنا آمده است. در این آیه، ازدواج با زنان پاک‌دامن مسلمان و اهل‌کتاب تجویز شده است: ﴿وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ ﴾؛ سپس به خود مردان خطاب کرده که شما نیز پاک‌دامن باشید، نه زناکار و صاحب دوست پنهانی: ﴿مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ ﴾. واژه احصان در آیات ﴿وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ كِتَابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا﴾، ﴿وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ مِنْكُمْ طَوْلًا أَنْ يَنْكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِنْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ مِنْ فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُمْ بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَانْكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنْكُمْ وَأَنْ تَصْبِرُوا خَيْرٌ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ نیز درباره مردان: ﴿مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ﴾ و درباره زنان: ﴿مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ﴾ آمده‌ است .

از آیاتی که به مجازات متّهم‌کننده اشخاص پاک‌دامن پرداخته و احصان قذف را مطرح کرده، دو آیه در سوره نور است. در آیه‌ ﴿وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾ آمده: کسی که بدون آوردن ۴ شاهد، زن محصنه را به زنا متّهم کند، سه حکم دارد. نخست آنکه حدّ قذف (۸۰ تازیانه) را بر او می‌زنند؛ دوم اینکه شهادتش پذیرفته نمی‌شود، و سوم آنکه به فسق محکوم می‌گردد. در آیه‌ ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾، بار دیگر، مسأله متّهم‌سازی زنان پاک‌دامن که مؤمن و از آلودگی‌ها بی‌خبر هستند، مطرح شده و دوری متّهم‌کنندگان از رحمت پروردگار و مواجهه آنان با عذاب را بیان کرده است. غافل بودن زنان پاک‌دامن، شاید تعبیر لطیفی از شدّتِ احصانِ آنان باشد. این احتمال نیز وجود دارد که غافل بودن، به‌معنای ناآگاه بودن زنان از نسبت‌های ناروایی است که به آنان داده شده است و به همین دلیل، از خود دفاع‌ نمی‌کنند؛ بنابراین احتمال، سخن از تهمت زندگانی است که برای زنان پاک‌دامن ناشناخته مانده و خود را از حدّ شرعی مصون نگه‌داشته‌اند. قرآن می‌گوید: تصوّر نکنند که با این عمل می‌توانند از کیفر الهی دور بمانند. خدا آنان را از رحمت خویش دور می‌کند و در آخرت، کیفری سخت می‌دهد. در احصان قذف، شرایطی معتبر است: شخص اتّهام زده شده، به جز پاک‌دامنی، باید بالغ، عاقل، آزاد و مسلمان، و اتّهام زننده نیز باید بالغ و عاقل باشد تا حدّ قذف اجرا‌ شود.

احصان، بر اثر حریت

احصان، گاهی به‌معنای آزاد بودن است؛ زیرا آزاد بودن، پیش‌گیری می‌کند که کسی مالک انسان شود و در نتیجه، فرمانش درباره او نافذ باشد یا از آن جهت که نقصان بردگی در او وجود ندارد و شاید از آن جهت که آزاد بودن زن، مانع از ارتکاب زنا می‌شود؛ چرا که در گذشته، زنا در بین کنیزان رایج بوده است و آزادها از آن ننگ داشته‌اند. این احصان در آیه‌ ﴿وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ مِنْكُمْ طَوْلًا أَنْ يَنْكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِنْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ مِنْ فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُمْ بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَانْكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنْكُمْ وَأَنْ تَصْبِرُوا خَيْرٌ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ آمده که در آن، ازدواج با کنیزان را در‌صورت عدم امکان ازدواج با زنان آزاد، تجویز کرده، و شاهد اینکه مقصود از ﴿الْمُحْصَنَاتِ﴾ در این آیه، زنان آزاد هستند، تقابل آن با ﴿فَمِنْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ﴾ است. برخی، آیه‌ ﴿الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَمَنْ يَكْفُرْ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾ را به ازدواج با زنان آزاد مسلمان و زنان آزاد از اهل‌کتاب مربوط دانسته و احتمال اراده زنان پاکدامن را ضعیف دانسته‌اند.

احصان به سبب اسلام

پذیرش اسلام به عنوان صورت دینی، انسان را از پیروی شهوات و هوای نفس حفظ می‌کند. نیز می‌توان گفت: با‌اسلام، جان و مال، محترم و محفوظ می‌ماند. در آیه‌ ﴿وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ مِنْكُمْ طَوْلًا أَنْ يَنْكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِنْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ مِنْ فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُمْ بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَانْكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنْكُمْ وَأَنْ تَصْبِرُوا خَيْرٌ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ احتمال داده‌اند که احصان به‌معنای اسلام باشد. محصنات در آیه‌ ﴿الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَمَنْ يَكْفُرْ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾، دوبار تکرار شده که آن را نیز به "زنان مسلمان" تفسیر کرده‌اند؛ با این توضیح که مقصود از ﴿الْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ﴾ زنانی هستند که در اصل مسلمانند و ﴿الْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ ﴾ زنانی به‌شمار می‌روند که اهل‌کتاب بوده و‌مسلمان شده‌اند.

احصان بر اثر بلوغ

برخی، احصان را به‌معنای «بلوغ» گرفته، و جمله ﴿ٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ﴾ را به بلوغ کنیزان معنا کرده‌اند؛ در نتیجه، این آیه، اجرای نیمی از حدّ زنان آزاد را بر کنیزان بالغ، واجب می‌کند.

منابع

1. اسدی، سید مصطفی، مقاله «احصان»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۲