ام ایمن در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۷ ژانویهٔ ۲۰۲۲
جز
جایگزینی متن - 'زهرای مرضیه' به 'زهرای مرضیه'
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پانویس== +== پانویس ==))
جز (جایگزینی متن - 'زهرای مرضیه' به 'زهرای مرضیه')
خط ۱۹: خط ۱۹:
مؤرخان برای [[ام ایمن]] دو [[هجرت]] ذکر کرده‌اند؛ برخی نیز تصریح نموده‌اند آن دو [[هجرت]] به [[حبشه]] و [[مدینه]] بوده است<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۹۳؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۳۵، ص۳۲۹؛ الاحتجاج، طبرسی، ج۱، ص۱۲۱؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۶، ص۳۰۳؛ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۶، ص۳۷۶.</ref>. لکن چون [[اسامی]] کامل هشتاد و چند [[مهاجر]] [[حبشه]] در [[تاریخ]] [[ثبت]] شده است، نامی از [[ام ایمن]] یا برکه بنت ثعلبه به چشم نمی‌خورد و تنها نام برکه بنت [[یسار]]، [[خادم]] [[ام حبیبه]] دیده می‌شود که ظاهراً همین تشابه اسمی آن دو باعث این [[اشتباه]] شده است<ref>ابن کثیر در کتاب البدایة و النهایه (ج ۵، ص۳۴۷) از ابن حجر نقل کرده که مهاجرت‌ کننده به حبشه همان برکه بنت یسار بوده نه ام ایمن معروف.</ref>.
مؤرخان برای [[ام ایمن]] دو [[هجرت]] ذکر کرده‌اند؛ برخی نیز تصریح نموده‌اند آن دو [[هجرت]] به [[حبشه]] و [[مدینه]] بوده است<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۹۳؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۳۵، ص۳۲۹؛ الاحتجاج، طبرسی، ج۱، ص۱۲۱؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۶، ص۳۰۳؛ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۶، ص۳۷۶.</ref>. لکن چون [[اسامی]] کامل هشتاد و چند [[مهاجر]] [[حبشه]] در [[تاریخ]] [[ثبت]] شده است، نامی از [[ام ایمن]] یا برکه بنت ثعلبه به چشم نمی‌خورد و تنها نام برکه بنت [[یسار]]، [[خادم]] [[ام حبیبه]] دیده می‌شود که ظاهراً همین تشابه اسمی آن دو باعث این [[اشتباه]] شده است<ref>ابن کثیر در کتاب البدایة و النهایه (ج ۵، ص۳۴۷) از ابن حجر نقل کرده که مهاجرت‌ کننده به حبشه همان برکه بنت یسار بوده نه ام ایمن معروف.</ref>.


اما با بررسی [[زندگی]] پر [[افتخار]] این بانو، می‌توان گفت او دارای دو [[هجرت]] است، هجرتی به [[مدینه]] و هجرتی به [[مکه]] که این [[هجرت]]، پس از [[شهادت]] زهرای [[مرضیه]]{{س}}، به عنوان [[اعتراض]] به [[حکومت]] [[ابوبکر]] و اینکه نمی‌توانست جای خالی آن بانوی بزرگوار را [[تحمل]] کند صورت گرفت. در همین [[سفر]] بود که [[تشنگی]] بر او غالب شد و او را تا حد [[مرگ]] پیش برد ولی آن بانوی دلسوختۀ [[زهرا]] [[اطهر]]{{س}} به [[درگاه الهی]] عرضه داشت؛ {{متن حدیث|یا رب انا جاریة فاطمه تقتلنی عطشا؟!}}؛ خدایا من [[کنیز]] [[فاطمه]] زهرایم، آیا می‌خواهی مرا [[تشنه]] بمیرانی؟! که ناگهان دلوی پر از آب گوارا در [[آسمان]] ظاهر شد و او پس از آن [[سیراب]] شد. به [[برکت]] آن [[مائده]] آسمانی تا هفت سالی که زنده بود دیگر احتیاجی به آب و [[غذا]] پیدا نکرد! خود او می‌گوید: "در روزهای گرم و سخت تابستان [[روزه]] می‌گرفتم و کار می‌کردم اما [[تشنه]] نمی‌شدم"<ref>الخرائج و الجرائح، قطب الدین راوندی، ج۲، ص۵۳۰؛ مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۳۸.</ref><ref>[[علی گروسی|گروسی، علی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۲۰؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۱۰۲.</ref>.
اما با بررسی [[زندگی]] پر [[افتخار]] این بانو، می‌توان گفت او دارای دو [[هجرت]] است، هجرتی به [[مدینه]] و هجرتی به [[مکه]] که این [[هجرت]]، پس از [[شهادت]] [[زهرای مرضیه]]{{س}}، به عنوان [[اعتراض]] به [[حکومت]] [[ابوبکر]] و اینکه نمی‌توانست جای خالی آن بانوی بزرگوار را [[تحمل]] کند صورت گرفت. در همین [[سفر]] بود که [[تشنگی]] بر او غالب شد و او را تا حد [[مرگ]] پیش برد ولی آن بانوی دلسوختۀ [[زهرا]] [[اطهر]]{{س}} به [[درگاه الهی]] عرضه داشت؛ {{متن حدیث|یا رب انا جاریة فاطمه تقتلنی عطشا؟!}}؛ خدایا من [[کنیز]] [[فاطمه]] زهرایم، آیا می‌خواهی مرا [[تشنه]] بمیرانی؟! که ناگهان دلوی پر از آب گوارا در [[آسمان]] ظاهر شد و او پس از آن [[سیراب]] شد. به [[برکت]] آن [[مائده]] آسمانی تا هفت سالی که زنده بود دیگر احتیاجی به آب و [[غذا]] پیدا نکرد! خود او می‌گوید: "در روزهای گرم و سخت تابستان [[روزه]] می‌گرفتم و کار می‌کردم اما [[تشنه]] نمی‌شدم"<ref>الخرائج و الجرائح، قطب الدین راوندی، ج۲، ص۵۳۰؛ مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۳۸.</ref><ref>[[علی گروسی|گروسی، علی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۲۰؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۱۰۲.</ref>.


==[[ام ایمن]] و [[جهاد]]==
==[[ام ایمن]] و [[جهاد]]==
خط ۴۲: خط ۴۲:


==[[ام ایمن]] و [[ازدواج فاطمه]] زهرا{{س}}==
==[[ام ایمن]] و [[ازدواج فاطمه]] زهرا{{س}}==
هنگام خواستگاری از زهرا{{س}} [[ام ایمن]] به [[عقیل]] و [[علی]]{{ع}} گفت: اجازه دهید من صحبت کنم که حرف [[زنان]] مؤثرتر است و هنگام [[عروسی]]، [[ام ایمن]] [[علی]]{{ع}} را نزد [[پیامبر]]{{صل}} حاضر کرد<ref>مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۵۳؛ کشف الغمه، ابن ابی الفتح اربلی، ج۱، ص۳۶۰.</ref>. [[انس بن مالک]] گوید: "وقتی [[علی]]{{ع}} [[زره]] خود را فروخت چهارصد و هشتاد [[درهم]] نزد [[رسول خدا]]{{صل}} آورد. [[حضرت]] سه مشت از آن را به [[ام ایمن]] داد تا [[عطر]] و متاع مورد نیاز [[زنان]] را برای زهرای [[مرضیه]]{{س}} تهیه کند <ref>مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۵۳؛ کشف الغمه، ابن ابی الفتح اربلی، ج۱، ص۳۶۹؛ المعجم الکبیر، طبرانی، ج۲۲، ص۴۰۹؛ المحلی، ابن حزم، ج۹، ص۴۹۰؛ سبل الهدی والرشاد، صالحی شامی، ج۴۰، ص۱۱؛ مجمع الزوائد، هیثمی، ج۹، ص۲۰۶.</ref>.
هنگام خواستگاری از زهرا{{س}} [[ام ایمن]] به [[عقیل]] و [[علی]]{{ع}} گفت: اجازه دهید من صحبت کنم که حرف [[زنان]] مؤثرتر است و هنگام [[عروسی]]، [[ام ایمن]] [[علی]]{{ع}} را نزد [[پیامبر]]{{صل}} حاضر کرد<ref>مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۵۳؛ کشف الغمه، ابن ابی الفتح اربلی، ج۱، ص۳۶۰.</ref>. [[انس بن مالک]] گوید: "وقتی [[علی]]{{ع}} [[زره]] خود را فروخت چهارصد و هشتاد [[درهم]] نزد [[رسول خدا]]{{صل}} آورد. [[حضرت]] سه مشت از آن را به [[ام ایمن]] داد تا [[عطر]] و متاع مورد نیاز [[زنان]] را برای [[زهرای مرضیه]]{{س}} تهیه کند <ref>مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۵۳؛ کشف الغمه، ابن ابی الفتح اربلی، ج۱، ص۳۶۹؛ المعجم الکبیر، طبرانی، ج۲۲، ص۴۰۹؛ المحلی، ابن حزم، ج۹، ص۴۹۰؛ سبل الهدی والرشاد، صالحی شامی، ج۴۰، ص۱۱؛ مجمع الزوائد، هیثمی، ج۹، ص۲۰۶.</ref>.


وقتی [[نبی اکرم]]{{صل}} [[مراسم]] [[عروسی]] [[فاطمه]]{{س}} را برگزار کرد، فرمود: "دست نگهدارید تا من بیایم". پس به [[ام ایمن]] فرمود: "ظرف آبی بیاور"؛ سپس آن را متبرک نمود و فرمود: "عروس و داماد را بیاورید و قدری از آب ظرف را به آنان خورانید و قدری هم بر سر و صورت و سینه آنها پاشید. سپس دست به [[دعا]] برداشت و فرمود: {{متن حدیث|اللهم إنهما منی و أنا منها فکما أذهبت عنی الرجس و طهرتنی تطهیرا فطهرهما}}؛ خدایا اینها از منند و من از اینها هستم، پس همان‌گونه که هر [[پلیدی]] را از من دور گردانیدی و مرا [[پاک]] قرار دادی اینها را نیز [[پاک]] و [[پاکیزه]] قرار ده"<ref>موسوعة التاریخ الاسلامی، یوسفی غروی، ج۲، ص۲۱۵.</ref><ref>[[علی گروسی|گروسی، علی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۸.</ref>.
وقتی [[نبی اکرم]]{{صل}} [[مراسم]] [[عروسی]] [[فاطمه]]{{س}} را برگزار کرد، فرمود: "دست نگهدارید تا من بیایم". پس به [[ام ایمن]] فرمود: "ظرف آبی بیاور"؛ سپس آن را متبرک نمود و فرمود: "عروس و داماد را بیاورید و قدری از آب ظرف را به آنان خورانید و قدری هم بر سر و صورت و سینه آنها پاشید. سپس دست به [[دعا]] برداشت و فرمود: {{متن حدیث|اللهم إنهما منی و أنا منها فکما أذهبت عنی الرجس و طهرتنی تطهیرا فطهرهما}}؛ خدایا اینها از منند و من از اینها هستم، پس همان‌گونه که هر [[پلیدی]] را از من دور گردانیدی و مرا [[پاک]] قرار دادی اینها را نیز [[پاک]] و [[پاکیزه]] قرار ده"<ref>موسوعة التاریخ الاسلامی، یوسفی غروی، ج۲، ص۲۱۵.</ref><ref>[[علی گروسی|گروسی، علی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۸.</ref>.
خط ۵۷: خط ۵۷:
[[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} برای دو مسئله مهم [[فدک]] را به [[فاطمه]]{{س}} بخشیدند:
[[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} برای دو مسئله مهم [[فدک]] را به [[فاطمه]]{{س}} بخشیدند:
# [[مسند]] [[خلافت]] که پس از [[نبی اکرم]]{{صل}} به [[امام علی]]{{ع}} می‌رسید احتیاج به هزینه داشت.
# [[مسند]] [[خلافت]] که پس از [[نبی اکرم]]{{صل}} به [[امام علی]]{{ع}} می‌رسید احتیاج به هزینه داشت.
# [[زندگی]] [[عترت]] آن [[حضرت]] و زهرای [[مرضیه]] می‌بایست به صورت [[آبرومندی]] اداره می‌شد. لذا پس از [[نزول]] [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ}}<ref>«و حقّ خویشاوند را به او برسان» سوره اسراء، آیه ۲۶.</ref>، [[حضرت]]، [[فدک]] را به [[حضرت زهرا]]{{س}} بخشیدند<ref>تفسیر العیاشی، محمد بن مسعود عیاشی، ج۲، ص۲۸۷؛ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۳، ص۱۵۶.</ref>.
# [[زندگی]] [[عترت]] آن [[حضرت]] و [[زهرای مرضیه]] می‌بایست به صورت [[آبرومندی]] اداره می‌شد. لذا پس از [[نزول]] [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ}}<ref>«و حقّ خویشاوند را به او برسان» سوره اسراء، آیه ۲۶.</ref>، [[حضرت]]، [[فدک]] را به [[حضرت زهرا]]{{س}} بخشیدند<ref>تفسیر العیاشی، محمد بن مسعود عیاشی، ج۲، ص۲۸۷؛ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۳، ص۱۵۶.</ref>.


وقتی [[غاصبان خلافت]] با [[شعار]]: "[[کتاب خدا]] برای ما بس است"، به [[جنگ]] [[سنّت]] رفتند و با [[حدیث]] جعلی {{عربی|إنَّا مَعَاشِرَ الأنبِیَاءِ لَا نُوَرِّثُ، مَا تَرَکنَاهُ صَدَقَةٌ}}؛ "ما [[پیامبران]] [[ارث]] نمی‌گذاریم هر چه از ما بماند [[صدقه]] است". به [[عترت پیامبر]] [[ظلم]] نمودند، زهرای [[مرضیه]]{{س}} مناسب دید تا [[دشمنی]] غاصبان را با کمک هر دو یادگار [[پیامبر]] ([[قرآن و عترت]]) به [[اثبات]] برساند. پس با [[اعتراض]] به مسئله [[غصب فدک]] [[اعمال]] آنها را در این موارد محکوم کرد:
وقتی [[غاصبان خلافت]] با [[شعار]]: "[[کتاب خدا]] برای ما بس است"، به [[جنگ]] [[سنّت]] رفتند و با [[حدیث]] جعلی {{عربی|إنَّا مَعَاشِرَ الأنبِیَاءِ لَا نُوَرِّثُ، مَا تَرَکنَاهُ صَدَقَةٌ}}؛ "ما [[پیامبران]] [[ارث]] نمی‌گذاریم هر چه از ما بماند [[صدقه]] است". به [[عترت پیامبر]] [[ظلم]] نمودند، [[زهرای مرضیه]]{{س}} مناسب دید تا [[دشمنی]] غاصبان را با کمک هر دو یادگار [[پیامبر]] ([[قرآن و عترت]]) به [[اثبات]] برساند. پس با [[اعتراض]] به مسئله [[غصب فدک]] [[اعمال]] آنها را در این موارد محکوم کرد:
#آنها بر خلاف [[آیات]] [[ارث]] عمل کردند؛
#آنها بر خلاف [[آیات]] [[ارث]] عمل کردند؛
#بر خلاف [[موازین]] [[قضایی]] از ذوالید (صاحب [[مال]]) اقامه بیّنه ([[دلیل]]) خواستند؛  
#بر خلاف [[موازین]] [[قضایی]] از ذوالید (صاحب [[مال]]) اقامه بیّنه ([[دلیل]]) خواستند؛  
خط ۷۴: خط ۷۴:


==[[ام ایمن]] و حضور در [[تشییع]] شبانه [[حضرت زهرا]]==
==[[ام ایمن]] و حضور در [[تشییع]] شبانه [[حضرت زهرا]]==
[[ابوبصیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] کرده که [[حضرت]] فرمودند: "بعد از [[رحلت پیامبر اسلام]]{{صل}} زهرای [[مرضیه]]{{س}} خوابی دید که در آن [[پیامبر]]{{صل}} [[پیوستن]] او را به خود به او [[بشارت]] می‌دهد. وقتی بیدار شد به [[علی]]{{ع}} [[وصیت]] فرمود: "اگر من [[وفات]] نمودم از [[زنان]] غیر از [[ام سلمه]]، [[ام ایمن]]، [[فضه]] و از مردان جز [[عبدالله بن عباس]]، [[سلمان]]، [[عمار]]، [[ابوذر]]، [[مقداد]] و [[حذیفه]] کس دیگری را خبر مکن""<ref>دلائل الامامه، محمد بن جریر طبری، ص۴۴؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۷۸، ص۳۱۰؛ مستدرک الوسائل، میرزای نوری، ج۲، ص۱۸۵.</ref><ref>[[علی گروسی|گروسی، علی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۴۰۲.</ref>.
[[ابوبصیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] کرده که [[حضرت]] فرمودند: "بعد از [[رحلت پیامبر اسلام]]{{صل}} [[زهرای مرضیه]]{{س}} خوابی دید که در آن [[پیامبر]]{{صل}} [[پیوستن]] او را به خود به او [[بشارت]] می‌دهد. وقتی بیدار شد به [[علی]]{{ع}} [[وصیت]] فرمود: "اگر من [[وفات]] نمودم از [[زنان]] غیر از [[ام سلمه]]، [[ام ایمن]]، [[فضه]] و از مردان جز [[عبدالله بن عباس]]، [[سلمان]]، [[عمار]]، [[ابوذر]]، [[مقداد]] و [[حذیفه]] کس دیگری را خبر مکن""<ref>دلائل الامامه، محمد بن جریر طبری، ص۴۴؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۷۸، ص۳۱۰؛ مستدرک الوسائل، میرزای نوری، ج۲، ص۱۸۵.</ref><ref>[[علی گروسی|گروسی، علی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۴۰۲.</ref>.


==[[ام ایمن]] و موقعیت ویژه [[اجتماعی]]==
==[[ام ایمن]] و موقعیت ویژه [[اجتماعی]]==
خط ۹۷: خط ۹۷:


==سرانجام [[ام ایمن]]==
==سرانجام [[ام ایمن]]==
[[تاریخ]] [[وفات]] و محل [[دفن]] او دقیقاً معلوم نیست لکن باتوجه به [[نقل]] [[معجزه]] "دلو آسمانی" درباره او، می‌توان گفت: [[ام ایمن]] پس از هفت سال از [[شهادت]] زهرای [[مرضیه]]{{س}} [[رحلت]] نموده است. محل [[دفن]] او نیز یا در [[مکه]] و یا در [[مدینه]] است<ref>الخرائج و الجرائح، قطب الدین راوندی، ج۲، ص۵۳۰.</ref><ref>[[علی گروسی|گروسی، علی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۴۰۵.</ref>.
[[تاریخ]] [[وفات]] و محل [[دفن]] او دقیقاً معلوم نیست لکن باتوجه به [[نقل]] [[معجزه]] "دلو آسمانی" درباره او، می‌توان گفت: [[ام ایمن]] پس از هفت سال از [[شهادت]] [[زهرای مرضیه]]{{س}} [[رحلت]] نموده است. محل [[دفن]] او نیز یا در [[مکه]] و یا در [[مدینه]] است<ref>الخرائج و الجرائح، قطب الدین راوندی، ج۲، ص۵۳۰.</ref><ref>[[علی گروسی|گروسی، علی]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۴۰۵.</ref>.


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
۲۱۸٬۹۱۲

ویرایش