نفی اتحاد خدا با غیر

نفی اتحاد خدا با غیر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نفی اتحاد خدا با غیر در قرآن - نفی اتحاد خدا با غیر در حدیث - نفی اتحاد خدا با غیر در نهج البلاغه - نفی اتحاد خدا با غیر در کلام اسلامی - نفی اتحاد خدا با غیر در عرفان اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• گروهی از صوفیان معتقدند که آدمی با طی مراحلی می‌تواند چنان به خدا نزدیک گردد که با او یکی شود. برخی از آنان در این عقیده چنان راه افراط در پیش گرفته‌اند که گویند، خداوند عین وجود است و هر موجودی، خدا است. مسیحیان نیز با عقیده تثلیث، معتقد به اتحاد خدا با حضرت مسیح (ع) هستند. شیعه این عقیده را نمی‌پذیرد و اتحاد خدا با غیر- خواه با مجموعه خلقت و خواه با کسانی خاص- را ناممکن می‌داند. علمای شیعه در آثار خویش آن گاه که از صفات الهی بحث می‌کنند، بدین موضوع پرداخته و دلائلی برای آن آورده‌اند. بنابر عقیده شیعه اگر مراد از اتحاد، ترکیب و امتزاج یا تبدل صورت دو شی‌ء است، لازمه آن انفعال و ترکیب و تغییر است و ذات مقدس الهی از این منزه و پیراسته است. انفعال و ترکیب و تغییر، مستلزم نقص و حاجت است و این با وجوب وجود خداوند سازگار نیست. اگر مراد، تبدل دو شی‌ء به شی‌ء واحد است، این نه برای خداوند تحقق می‌پذیرد و نه برای موجودات دیگر.
• اینکه برای خدا تحقق نمی‌پذیرد، بدین روی است که وجوب وجود تنها منحصر به خداوند است و موجودات دیگر، ممکن الوجودند. در فرض اتحاد واجب و ممکن چند صورت تصورپذیر است: یا هر دو پس از اتحاد، موجودند که در این صورت، اتحادی رخ نداده است و یا یکی موجود است و دیگری معدوم. در این صورت یا ممکن، معدوم است که اتحاد رخ نداده است و یا واجب، معدوم است که این نیز محال است. بدین سان، اتحاد خداوند با غیر، محال عقلی است.

منابع

• فرهنگ شیعه