سخاوت امام حسین: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۳۱ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۲۶

اين مدخل از زیرشاخه‌های مدخل سخاوت و سیره اخلاقی امام حسین است. "سخاوت امام حسین" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سخاوت امام حسین در حدیث - سخاوت امام حسین در تاریخ اسلامی - سخاوت امام حسین در معارف و سیره حسینی

مقدمه

با روح بزرگ و والایی که امام حسین(ع) از آن برخوردار بود و به یاری نیازمندان می‌شتافت و به زنان بی‌سرپرست و یتیمان رسیدگی می‌کرد. آنان را که حضورش شرفیاب می‌شدند، شاد و مسرور می‌ساخت و نیاز نیازمندان را بی‌آنکه فرصت درخواست نیاز بدانان دهد، تا احساس خواری و ذلّت کنند، برآورده می‌ساخت. رحم و شفقت او پایانی نداشت. هرگاه اموالی به دستش می‌رسید آن را میان نیازمندان تقسیم می‌کرد و این خود، از ویژگی‌های انسان‌های سخاوتمند و بخشنده و سرشت و خوی افراد کریم و دریادل و نشان انسان‌های باگذشت است.

امام حسین(ع) در تاریکی و ظلمت شب، انبانی پر از غذا همراه با پول به خانه‌های زنان بی‌سرپرست و یتیمان می‌برد، به گونه‌ای که حتی معاویة بن ابی سفیان بدین سخاوت و بخشش اعتراف کرد. او وقتی مقداری هدایا به برخی از سران و شخصیت‌ها فرستاد گفت: حسین [بن علی‌] بخشش خود را نخست از یتیمانی که پدرانشان را در جنگ صفین در سپاه پدرش [علی‌] از دست داده‌اند، آغاز می‌کند و اگر چیزی اضافه آمد با آن شتر، نحر کرده و مردم را اطعام می‌کند و به آنان شیر می‌نوشاند^[۱].

در موردی سرشار از محبت و انسانیّت و مهربانی، در ازای یک تهنیت، بنده‌ای را آزاد ساخت. انس روایت کرده و می‌گوید: نزد امام حسین(ع) شرفیاب بودم، کنیزکی که دسته گلی در دست داشت بر آن حضرت وارد شد و آن را به امام هدیه کرد حضرت بدو فرمود: تو در راه خدا آزادی. انس از دیدن این جریان مبهوت شد و به حضرت عرضه داشت: [اماما!] کنیزکی را تنها در قبال دسته گلی که به شما هدیه نمود آزاد کردی؟ حضرت در پاسخ وی فرمود: «كَذَا أَدَّبَنَا اللَّهُ، قَالَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا^[۲] وَ كَانَ أَحْسَنَ مِنْهَا عِتْقُهَا»^[۳]؛ خدای متعال ما را چنین تربیت کرده آنجا که فرموده: هرگاه به شما تحیّتی گفته شود، بهتر از آن را به صاحبش برگردانید و یا به همان‌گونه پاسخ گوئید دهید اینک هدیه بهتر از دسته گل، آزادی این کنیزک است.

از دیگر موارد بخشش و گذشت امام(ع) پرداختن بدهی أسامة بن زید و رفع نگرانی وی را می‌توان نام برد که این حالت به هنگام بیماری‌اش بر او عارض شده بود^[۴] با اینکه اسامه در صف مخالفان پدر بزرگوارش امیر مؤمنان(ع) قرار داشت.

روزی فرد نیازمندی به در خانه امام حسین(ع) آمد و این اشعار را زمزمه کرد: آن‌کس که امیدش تو باشی و حلقه در خانه‌ات را بکوبد، مأیوس بر نخواهد گشت، تو بخشنده و مورد اعتمادی و پدر بزرگوارت، فاسقان را به دوزخ می‌فرستاد^[۵].

امام حسین(ع) پس از شنیدن صدای فقیر، شتابان نزد او آمد و به مجرّد مشاهده آثار فقر و تنگدستی در چهره او، قنبر غلام خویش را صدا زد و پرسید: چقدر خرجی داریم؟ عرضه داشت: همان دویست درهمی که فرمودی آن را میان اعضای خانواده‌ات توزیع کنم. امام(ع) فرمود: آنها را بیاور؛ زیرا اکنون کسی که از خانواده‌ام بدین پول نیازمندتر است، به در خانه ما آمده است. حضرت آن مقدار پول را از قنبر گرفت و به فقیر داد و از او پوزش خواست و فرمود: این مبلغ ناچیز را بگیر و من از تو پوزش می‌خواهم و مطمئن باش که تو را دوست می‌دارم و به تو مهر می‌ورزم. اگر در آینده زندگی توان و تمکنّی باشد، باران بخشش‌ها بر تو فرود خواهد بارید، اما چه باید کرد که روزگار، تغییرپذیر و ناپایدار و دست ما از مال دنیا تهی است.

عرب مستمند، پول را گرفت و از آن حضرت سپاسگزاری و در حقش دعای خیر نمود و در مدح وی این اشعار را خواند: پاکیزگانی پاکدامن که هرکجا از آنان یاد شود، بر آنها صلوات و درود فرستاده می‌شود. تنها شما هستید که از همه برترید و علم و دانش کتاب و سوره‌هایی که فرود آمده در نزد شماست، هرکس به هنگام تعیین نسب و نژاد، علوی تبار نباشد در میان همه مردم از هیچ‌گونه سند افتخاری برخوردار نیست^[۶].^[۷]

جستارهای وابسته

سخاوت

منابع

حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵

پانویس

↑ حیاة الامام الحسن، ج۱، ص۱۲۸ به نقل از عیون الاخبار.
↑ «و چون به شما درودی گفته شد، با درودی بهتر از آن یا همانند آن پاسخ دهید» سوره نساء، آیه ۸۶.
↑ کشف الغمة، ج۲، ص۳۱؛ فصول المهمة، ص۱۶۷.
↑ بحار الانوار، ج۴۴، ص۱۸۹؛ مناقب آل ابو طالب، ج۴، ص۶۵.
↑ لَمْ يَخِبِ الْآنَ مَنْ رَجَاكَ وَ مَنْ / حَرَّكَ مِنْ دُونِ بَابِكَ الْحَلَقَةَ أَنْتَ جَوَادٌ وَ أَنْتَ مُعْتَمَدٌ / أَبُوكَ قَدْ كَانَ قَاتِلَ الْفَسَقَةِ
↑ تاریخ ابن عساکر، ج۴، ص۳۲۳؛ مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۶۵.
↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۴۹.

[1] حیاة الامام الحسن، ج۱، ص۱۲۸ به نقل از عیون الاخبار.

[2] «و چون به شما درودی گفته شد، با درودی بهتر از آن یا همانند آن پاسخ دهید» سوره نساء، آیه ۸۶.

[3] کشف الغمة، ج۲، ص۳۱؛ فصول المهمة، ص۱۶۷.

[4] بحار الانوار، ج۴۴، ص۱۸۹؛ مناقب آل ابو طالب، ج۴، ص۶۵.

[5] لَمْ يَخِبِ الْآنَ مَنْ رَجَاكَ وَ مَنْ / حَرَّكَ مِنْ دُونِ بَابِكَ الْحَلَقَةَ أَنْتَ جَوَادٌ وَ أَنْتَ مُعْتَمَدٌ / أَبُوكَ قَدْ كَانَ قَاتِلَ الْفَسَقَةِ

[6] تاریخ ابن عساکر، ج۴، ص۳۲۳؛ مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۶۵.

[7] حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۴۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 ==مقدمه==
-با [[روح]] بزرگ و والایی که [[امام حسین]]{{ع}} از آن برخوردار بود و به [[یاری]] [[نیازمندان]] می‌شتافت و به [[زنان]] بی‌سرپرست و [[یتیمان]] رسیدگی می‌کرد. آنان را که حضورش شرفیاب می‌شدند، شاد و مسرور می‌ساخت و نیاز نیازمندان را بی‌آن‌که [[فرصت]] درخواست نیاز بدانان دهد، تا [[احساس]] [[خواری]] و [[ذلّت]] کنند، برآورده می‌ساخت. رحم و [[شفقت]] او پایانی نداشت. هرگاه اموالی به دستش می‌رسید آن را میان نیازمندان تقسیم می‌کرد و این خود، از ویژگی‌های انسان‌های سخاوتمند و [[بخشنده]] و [[سرشت]] و [[خوی]] افراد [[کریم]] و دریادل و نشان انسان‌های باگذشت است.
+با [[روح]] بزرگ و والایی که [[امام حسین]]{{ع}} از آن برخوردار بود و به [[یاری]] [[نیازمندان]] می‌شتافت و به [[زنان]] بی‌سرپرست و [[یتیمان]] رسیدگی می‌کرد. آنان را که حضورش شرفیاب می‌شدند، شاد و مسرور می‌ساخت و نیاز نیازمندان را بی‌آنکه [[فرصت]] درخواست نیاز بدانان دهد، تا [[احساس]] [[خواری]] و [[ذلّت]] کنند، برآورده می‌ساخت. رحم و [[شفقت]] او پایانی نداشت. هرگاه اموالی به دستش می‌رسید آن را میان نیازمندان تقسیم می‌کرد و این خود، از ویژگی‌های انسان‌های سخاوتمند و [[بخشنده]] و [[سرشت]] و [[خوی]] افراد [[کریم]] و دریادل و نشان انسان‌های باگذشت است.
-امام حسین{{ع}} در [[تاریکی]] و [[ظلمت]] شب، انبانی پر از [[غذا]] همراه با [[پول]] به خانه‌های زنان بی‌سرپرست و یتیمان می‌برد، به گونه‌ای که حتی [[معاویة]] بن [[ابی سفیان]] بدین [[سخاوت]] و بخشش اعتراف کرد. او وقتی مقداری [[هدایا]] به برخی از سران و شخصیت‌ها فرستاد گفت: [[حسین]] [بن علی‌] بخشش خود را نخست از یتیمانی که پدرانشان را در [[جنگ صفین]] در [[سپاه]] پدرش [علی‌] از دست داده‌اند، آغاز می‌کند و اگر چیزی اضافه آمد با آن شتر، نحر کرده و [[مردم]] را [[اطعام]] می‌کند و به آنان شیر می‌نوشاند<ref>حیاة الامام الحسن، ج۱، ص۱۲۸ به نقل از عیون الاخبار.</ref>.
+امام حسین{{ع}} در [[تاریکی]] و [[ظلمت]] شب، انبانی پر از [[غذا]] همراه با [[پول]] به خانه‌های زنان بی‌سرپرست و یتیمان می‌برد، به گونه‌ای که حتی [[معاویة بن ابی سفیان]] بدین [[سخاوت]] و بخشش اعتراف کرد. او وقتی مقداری [[هدایا]] به برخی از سران و شخصیت‌ها فرستاد گفت: [[حسین]] [بن علی‌] بخشش خود را نخست از یتیمانی که پدرانشان را در [[جنگ صفین]] در [[سپاه]] پدرش [علی‌] از دست داده‌اند، آغاز می‌کند و اگر چیزی اضافه آمد با آن شتر، نحر کرده و [[مردم]] را [[اطعام]] می‌کند و به آنان شیر می‌نوشاند<ref>حیاة الامام الحسن، ج۱، ص۱۲۸ به نقل از عیون الاخبار.</ref>.
-در موردی سرشار از [[محبت]] و انسانیّت و [[مهربانی]]، در ازای یک تهنیت، بنده‌ای را [[آزاد]] ساخت. [[انس]] [[روایت]] کرده و می‌گوید: نزد امام حسین{{ع}} شرفیاب بودم، کنیزکی که دسته گلی در دست داشت بر آن [[حضرت]] وارد شد و آن را به امام [[هدیه]] کرد حضرت بدو فرمود: تو در راه خدا آزادی.
+در موردی سرشار از [[محبت]] و انسانیّت و [[مهربانی]]، در ازای یک تهنیت، بنده‌ای را [[آزاد]] ساخت. [[انس]] [[روایت]] کرده و می‌گوید: نزد امام حسین{{ع}} شرفیاب بودم، کنیزکی که دسته گلی در دست داشت بر آن حضرت وارد شد و آن را به امام [[هدیه]] کرد حضرت بدو فرمود: تو در راه خدا آزادی. انس از دیدن این جریان مبهوت شد و به حضرت عرضه داشت: [اماما!] کنیزکی را تنها در قبال دسته گلی که به شما [[هدیه]] نمود [[آزاد]] کردی؟ حضرت در پاسخ وی فرمود: {{متن حدیث|كَذَا أَدَّبَنَا اللَّهُ، قَالَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: {{متن قرآن|وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا}}<ref>«و چون به شما درودی گفته شد، با درودی بهتر از آن یا همانند آن پاسخ دهید» سوره نساء، آیه ۸۶.</ref> وَ كَانَ أَحْسَنَ مِنْهَا عِتْقُهَا}}<ref>کشف الغمة، ج۲، ص۳۱؛ فصول المهمة، ص۱۶۷.</ref>؛ [[خدای متعال]] ما را چنین [[تربیت]] کرده آنجا که فرموده: هرگاه به شما تحیّتی گفته شود، بهتر از آن را به صاحبش برگردانید و یا به همان‌گونه پاسخ گوئید دهید اینک هدیه بهتر از دسته گل، [[آزادی]] این کنیزک است.
-انس از دیدن این جریان مبهوت شد و به [[حضرت]] عرضه داشت: [اماما!] کنیزکی را تنها در قبال دسته گلی که به شما [[هدیه]] نمود [[آزاد]] کردی؟
-حضرت در پاسخ وی فرمود: {{متن حدیث|كَذَا أَدَّبَنَا اللَّهُ، قَالَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: {{متن قرآن|وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا}}<ref>«و چون به شما درودی گفته شد، با درودی بهتر از آن یا همانند آن پاسخ دهید» سوره نساء، آیه ۸۶.</ref> وَ كَانَ أَحْسَنَ مِنْهَا عِتْقُهَا}}<ref>کشف الغمة، ج۲، ص۳۱؛ فصول المهمة، ص۱۶۷.</ref>؛
+از دیگر موارد [[بخشش]] و گذشت [[امام]]{{ع}} پرداختن بدهی [[أسامة بن زید]] و رفع [[نگرانی]] وی را می‌توان نام برد که این حالت به هنگام بیماری‌اش بر او عارض شده بود<ref>بحار الانوار، ج۴۴، ص۱۸۹؛ مناقب آل ابو طالب، ج۴، ص۶۵.</ref> با اینکه [[اسامه]] در صف [[مخالفان]] پدر بزرگوارش [[امیر مؤمنان]]{{ع}} قرار داشت.
-[[خدای متعال]] ما را چنین [[تربیت]] کرده آنجا که فرموده: هرگاه به شما تحیّتی گفته شود، بهتر از آن را به صاحبش برگردانید و یا به همان‌گونه پاسخ گوئید دهید اینک هدیه بهتر از دسته گل، [[آزادی]] این کنیزک است.
-از دیگر موارد [[بخشش]] و گذشت [[امام]]{{ع}} پرداختن بدهی [[أسامة بن زید]] و رفع [[نگرانی]] وی را می‌توان نام برد که این حالت به هنگام بیماری‌اش بر او عارض شده بود<ref>بحار الانوار، ج۴۴، ص۱۸۹؛ مناقب آل ابو طالب، ج۴، ص۶۵.</ref> با اینکه [[اسامه]] در صف [[مخالفان]] [[پدر]] بزرگوارش [[امیر مؤمنان]]{{ع}} قرار داشت.
+روزی فرد [[نیازمندی]] به در خانه [[امام حسین]]{{ع}} آمد و این اشعار را زمزمه کرد: آن‌کس که امیدش تو باشی و حلقه در خانه‌ات را بکوبد، [[مأیوس]] بر نخواهد گشت، تو [[بخشنده]] و مورد اعتمادی و پدر بزرگوارت، [[فاسقان]] را به [[دوزخ]] می‌فرستاد<ref>{{عربی|لَمْ يَخِبِ الْآنَ مَنْ رَجَاكَ وَ مَنْ / حَرَّكَ مِنْ دُونِ بَابِكَ الْحَلَقَةَ
-روزی فرد [[نیازمندی]] به در [[خانه امام]] [[حسین]]{{ع}} آمد و این اشعار را زمزمه کرد:
-آن‌کس که امیدش تو باشی و حلقه در خانه‌ات را بکوبد، [[مأیوس]] بر نخواهد گشت، تو [[بخشنده]] و مورد اعتمادی و پدر بزرگوارت، [[فاسقان]] را به [[دوزخ]] می‌فرستاد<ref>{{عربی|لَمْ يَخِبِ الْآنَ مَنْ رَجَاكَ وَ مَنْ / حَرَّكَ مِنْ دُونِ بَابِكَ الْحَلَقَةَ
 أَنْتَ جَوَادٌ وَ أَنْتَ مُعْتَمَدٌ / أَبُوكَ قَدْ كَانَ قَاتِلَ الْفَسَقَةِ}}</ref>.
-[[امام حسین]]{{ع}} پس از شنیدن صدای [[فقیر]]، شتابان نزد او آمد و به مجرّد [[مشاهده]] آثار [[فقر]] و [[تنگدستی]] در چهره او، [[قنبر]] [[غلام]] خویش را صدا زد و پرسید: چقدر خرجی داریم؟
+[[امام حسین]]{{ع}} پس از شنیدن صدای [[فقیر]]، شتابان نزد او آمد و به مجرّد [[مشاهده]] آثار [[فقر]] و [[تنگدستی]] در چهره او، [[قنبر]] [[غلام]] خویش را صدا زد و پرسید: چقدر خرجی داریم؟ عرضه داشت: همان دویست درهمی که فرمودی آن را میان اعضای خانواده‌ات توزیع کنم. امام{{ع}} فرمود: آنها را بیاور؛ زیرا اکنون کسی که از خانواده‌ام بدین [[پول]] نیازمندتر است، به در [[خانه]] ما آمده است. حضرت آن مقدار پول را از قنبر گرفت و به [[فقیر]] داد و از او [[پوزش]] خواست و فرمود: این مبلغ ناچیز را بگیر و من از تو پوزش می‌خواهم و مطمئن باش که تو را [[دوست]] می‌دارم و به تو مهر می‌ورزم. اگر در [[آینده]] [[زندگی]] توان و تمکنّی باشد، [[باران]] بخشش‌ها بر تو فرود خواهد بارید، اما چه باید کرد که [[روزگار]]، تغییرپذیر و ناپایدار و دست ما از [[مال]] [[دنیا]] تهی است.
-عرضه داشت: همان دویست درهمی که فرمودی آن را میان اعضای خانواده‌ات توزیع کنم.
-امام{{ع}} فرمود: آنها را بیاور؛ زیرا اکنون کسی که از خانواده‌ام بدین [[پول]] نیازمندتر است، به در [[خانه]] ما آمده است. حضرت آن مقدار پول را از قنبر گرفت و به [[فقیر]] داد و از او [[پوزش]] خواست و فرمود:
-این مبلغ ناچیز را بگیر و من از تو پوزش می‌خواهم و مطمئن باش که تو را [[دوست]] می‌دارم و به تو مهر می‌ورزم. اگر در [[آینده]] [[زندگی]] توان و تمکنّی باشد، [[باران]] بخشش‌ها بر تو فرود خواهد بارید، اما چه باید کرد که [[روزگار]]، تغییرپذیر و ناپایدار و دست ما از [[مال]] [[دنیا]] تهی است.
-[[عرب]] مستمند، [[پول]] را گرفت و از آن [[حضرت]] [[سپاسگزاری]] و در حقش [[دعای خیر]] نمود و در [[مدح]] وی این اشعار را خواند:
+[[عرب]] مستمند، [[پول]] را گرفت و از آن حضرت [[سپاسگزاری]] و در حقش [[دعای خیر]] نمود و در [[مدح]] وی این اشعار را خواند: پاکیزگانی پاکدامن که هرکجا از آنان یاد شود، بر آنها [[صلوات]] و [[درود]] فرستاده می‌شود. تنها شما هستید که از همه برترید و [[علم]] و [[دانش]] کتاب و سوره‌هایی که فرود آمده در نزد شماست، هرکس به هنگام تعیین [[نسب]] و نژاد، [[علوی]] تبار نباشد در میان همه [[مردم]] از هیچ‌گونه [[سند]] افتخاری برخوردار نیست<ref>تاریخ ابن عساکر، ج۴، ص۳۲۳؛ مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۶۵.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۴۹.</ref>
-پاکیزگانی پاکدامن که هرکجا از آنان یاد شود، بر آنها [[صلوات]] و [[درود]] فرستاده می‌شود. تنها شما هستید که از همه برترید و [[علم]] و [[دانش]] کتاب و سوره‌هایی که فرود آمده در نزد شماست، هرکس به هنگام تعیین [[نسب]] و نژاد، [[علوی]] تبار نباشد در میان همه [[مردم]] از هیچ‌گونه [[سند]] افتخاری برخوردار نیست<ref>تاریخ ابن عساکر، ج۴، ص۳۲۳؛ مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۶۵.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۴۹.</ref>
 == جستارهای وابسته ==