زیارت امام حسین

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

زیارت امام حسین در حدیث - زیارت امام حسین در تاریخ اسلامی - زیارت امام حسین در معارف و سیره حسینی

ثواب زیارت امام حسین(ع)

ملاحظه روایاتی که در این بخش، درباره فضیلت زیارت امام حسین(ع) آمده‌اند و مقایسه آنها با روایاتی که درباره فضیلت زیارت سایر افراد خاندان رسالت رسیده‌اند، به روشنی نشان می‌دهد که زیارت امام حسین(ع)، بیش از دیگران، مورد تأکید قرار گرفته است. این روایات، نه تنها زیارت سیّد الشهدا(ع) را با فضیلت‌ترین کار و همانند زیارت خدا و پیامبر او توصیف می‌نمایند، بلکه تصریح می‌کنند که زیارت ایشان، بر هر مؤمنِ معترف به امامت اهل بیت(ع) لازم است و کسی که بتواند او را در کربلا زیارت کند و خودداری نماید، حقّی از حقوق خدا و پیامبر(ص) را ترک کرده و با این جفاکاری، مورد عاقّ اهل بیت(ع) واقع می‌گردد و بدین‌سان، از خیر و برکات فراوانی محروم می‌شود و از ایمان و عمرش، کاسته می‌گردد.

برکات شگفت‌انگیز زیارت امام حسین(ع)

زیارت سیّد الشهدا(ع)، اگر با آداب و شروط آن انجام شود، کیمیایی است که جان آدمی و زندگی او را متحوّل می‌سازد. بر پایه روایات زیارت آن بزرگوار، آثار و برکات بسیاری دارد، از جمله این که فرشتگان الهی، برای زائر امام حسین(ع)، احترام ویژه‌ای قائل‌اند و وی، مشمول دعای اهل بیت(ع) و فرشتگان است. خداوند متعال، گناهان زائر امام حسین(ع) را می‌بخشد، عمرش را طولانی می‌کند، روزی‌اش را فراوان می‌گردانَد، غمش را زائل می‌سازد، قلبش را شاد می‌نماید، گناهانش را به عمل صالح تبدیل می‌کند و اگر بدبخت باشد، او را خوشبخت می‌نماید، پیامبر خدا(ص)، برای او شفاعت می‌کند و به او نیز اجازه شفاعت کردنِ دیگران داده می‌شود، با حسین بن علی(ع) محشور می‌گردد و در بهشت، همنشین اهل بیت(ع) خواهد بود و در نهایت، باید گفت: فضایل و برکات زیارت امام حسین(ع)، غیر قابل شمارش است. برکات زیارت سیّد الشهدا(ع)، به حدّی است که نه تنها اهل زمین، بلکه آسمانیان و فرشتگان مقرّب الهی و ارواح پاک پیامبران و صدّیقان، پیوسته به زیارت او می‌آیند و از برکات مزارش بهره می‌برند. به همین جهت، توصیف شده که پیروان اهل بیت(ع)، حتّی در سخت‌ترین شرایط، هر قدر که می‌توانند، از برکات بی‌شمار زیارت امام(ع) بهره‌مند شوند.

حکمتِ این همه فضیلت و برکت؟

مسئله مهم در این جا، این است که حکمت این همه فضیلت (ثواب) و برکتی که برای زیارت امام حسین(ع) گزارش شده، چیست؟ و چرا زیارت سایر اهل بیت(ع)، حتّی زیارت جدّش پیامبر خدا(ص) و پدرش امیر مؤمنان(ع) - که از جایگاه والاتری برخوردارند -، تا این حد، مورد توصیه و تأکید، قرار نگرفته است؟ پیش از این، اشاره کردیم که در احادیث اهل بیت(ع)، ملاکِ توصیه و تشویق به زیارت، میزان تأثیرگذاری آن است و بر این مبنا، حکمتِ این همه فضیلت و برکتی را که برای زیارت امام حسین(ع) گزارش شده، باید در نقش آن در سازندگی جامعه توحیدی جستجو کرد. گفتنی است حکمت تعیین آن همه فضیلت و برکت برای زیارت امام حسین(ع)، این است که زیارت امام(ع) همراه با آدابی که بدانها اشاره خواهیم کرد، همانند عزاداری هدفمند برای ایشان، نقشی بی‌بدیل در زنده نگه داشتن مکتب شهادت و فرهنگ اصیل عاشورا ایفا می‌کند، و زمینه ساز حکومت جهانی اسلام به رهبری خاندان رسالت است.

مهم‌ترین آداب زیارت امام حسین(ع)

در احادیث اهل بیت(ع)، رهنمودهایی درباره آداب زیارت امام حسین(ع) آمده که توجّه به آنها، موجب بهره‌گیری بیشتر از برکات زیارت ایشان می‌گردد و بی‌توجّهی به آنها، از بهره زائر می‌کاهد. از این‌رو، می‌توان گفت که اختلاف روایات، در تبیین میزان ثواب و برکات زیارت آن امام(ع)، ناظر به اموری از قبیل مراتب زائران در رعایت آداب زیارت است. باری! به طور کلّی، آداب زیارت امام حسین(ع)، به دو دسته تقسیم می‌شود: آداب باطنی و آداب ظاهری:

آداب باطنی زیارت

این دسته از آداب، در حقیقت، روح، مغز و باطنِ زیارت است که بدون آن، چه بسا زائر از زیارت، بهره‌ای نداشته باشد. مهم‌ترین این آداب، عبارت‌اند از: معرفت، اخلاص، حضور قلب و تسلیم، اشتیاق و حزن.

آداب ظاهری زیارت

اهمّیت این آداب، هر چند به اندازه اهمّیت آداب باطنی نیست؛ لکن رعایت آنها زمینه‌ساز تحقّق شماری از آداب باطنی و کمال بهره برداری از برکات آنهاست. مهم‌ترینِ این آداب، از این قرار است: غسل، پوشیدن پاکیزه‌ترین لباس، استفاده نکردن از بوی خوش و زینت، سکوت، آرامش و وقار، اجازه ورود خواستن، پیش گذاشتن پایِ راست و خواندن زیارت‌های مأثور.

آسیب‌شناسی زیارت

آسیب‌شناسی زیارت امام حسین(ع)، مانند آسیب‌شناسی عزاداری او، اهمّیت بسیار دارد؛ زیرا بدون آگاهی از آن، زائر نمی‌تواند از برکات زیارت بهره ببرد و چه بسا کاری انجام دهد که گناه شمرده شود و نارضاییِ خداوند متعال و اهل بیت(ع) را در پی داشته باشد. به طور کلّی، هر چه با حکمت زیارت، یعنی جهل‌زدایی و نزدیک‌تر شدن به آرمان‌های اهل بیت(ع) و ارزش‌های دینی در تضاد باشد، آفت زیارت است. اصولاً زیارت سیّد الشهدا(ع)، مانند عزاداری او، عبادتی بزرگ است. به علاوه، مسلّم است که چگونگی عبادات، مانند اصل آنها، باید مورد تأیید شارع باشد. بنا بر این، هر عملی که تأیید آن از ناحیه پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) محرز نباشد، آفت زیارت محسوب می‌شود و پرهیز از آن، لازم و ضروری است.

زیارت امام حسین از راه دور

ابن ابی عمیر از کسی که از امام صادق(ع) روایت کرده نقل می‌کند: هنگامی که هر یک از شما، دور می‌افتد و خانه‌اش [تا مرقد ما] فاصله بسیار دارد، به بالای خانه‌اش برود و دو رکعت نماز بگزارد و با اشاره به قبرهایمان، سلام بدهد که آن، به ما می‌رسد.

در کتاب کامل الزیارات به نقل از سَدیر آمده است که: امام صادق(ع) به من فرمود: «ای سَدیر! قبر حسین(ع) را بسیار زیارت می‌کنی؟». گفتم: [نه؛] چون گرفتارم. امام(ع) فرمود: «آیا چیزی به تو نیاموزم که چون آن را انجام دهی، خداوند، به خاطر آن، برایت زیارت می‌نویسد؟». گفتم: چرا؛ فدایت شوم! امام(ع) به من فرمود: «در خانه‌ات، غسل کن و به بام خانه‌ات برو و با اشاره به او، سلام کن که برایت، زیارت نوشته می‌شود».

توضیح

علامه مجلسی می‌گوید: شهید در الذکری گفته است که: «ابن زهره می‌گوید: هر کس در سرزمین خود، مقیم است و زیارت می‌کند، نماز را پیش بیندازد و در پی آن، زیارت کند» و در الدروس گفته است: «زیارت پیامبر(ص) و امامان(ع) در روز جمعه، هر چند از دور، مستحب است و اگر بر جایی مرتفع باشد، بهتر است». می‌گویم: دور نیست که بگوییم: زیارت‌کننده از راه دور، میان مقدّم کردن نماز یا تأخیر انداختن آن، به دلیل ورود روایت برای هر دو، مخیّر است و جواز زیارت در هر جای ممکن، حتّی اگر مرتفع نباشد، به دلیل برخی احادیث عام و فراگیری که گذشت، خالی از قوّت نیست، هر چند بهتر و محتاطانه‌تر، آن است که در جایی مرتفع یا صحرا، انجام شود.

نایب گرفتن برای زیارت امام حسین(ع)

ثواب نایب گرفتن برای زیارت امام(ع)

از هشام بن سالم نقل است که: به امام صادق(ع) گفتم: پاداش کسی که خودش به دلیل بیماری به زیارت امام حسین(ع) نمی‌رود، اما کس دیگری را به سوی او روانه می‌کند، چیست؟ فرمود: «خداوند، در برابر هر درهمی که خرج می‌کند، مانند کوه اُحد، برایش نیکی می‌نویسد و چندین برابر آنچه هزینه کرده، به جایش به او می‌دهد و بلاهایی را که فرود آمده تا به او برسد، از او می‌گردانَد و از وی دور می‌کند و مالش حفظ می‌شود».

دعای پس از زیارت نیابتی

در کتاب مصباح الزائر نقل است که: هنگامی که خواستی یکی از امامان(ع) را به نیابت از خویشان نَسَبی یا سَبَبی زیارت کنی، بر امام(ع) سلام بده، به همان روش که فرمان داده شده است و چون فارغ شدی، دو رکعت نماز بخوان و پس از سلام دادن از آن دو رکعت، بگو: خدایا! برای تو، نماز خواندم و برای تو، رکوع و سجده کردم، که نماز، جز برای تو، سزاوار نیست. خدایا! پاداش زیارت و این دو رکعت نمازم را به مولایم فلانی پسر فلانی، هدیه می‌کنم، به نیابت از فلانی پسر فلانی. آن را از من و او بپذیر و بر آن، پاداشم ده، که تو بر هر کاری، توانایی.

منابع

1. محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین