شاهدان قیامت

شاهدان قیامت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شاهدان قیامت در قرآن - شاهدان قیامت در حدیث - شاهدان قیامت در نهج البلاغه - شاهدان قیامت در کلام اسلامی - شاهدان قیامت در عرفان اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• یکی از توقف‌گاه‌های قیامت، "موقف شهادت" است. در این توقف‌گاه، شاهدان بر اعمال انسان گواهی می‌دهند. گواهان بنابر آیات و روایات، متعددند و با شهادت آنها، راه عذر و انکار بر انسان بسته می‌شود. وجود شاهدان قیامت در تربیت و سازندگی انسان مؤثر است؛ زیرا او می‌داند که آنچه را در دنیا انجام می‌دهد، بی کم و کاست به پایش می‌نویسند و شاهدان معتبری برایش می‌آورند.
• نخستین شاهد قیامت، خداوند متعال است که گواهی خویش را از گذر الهام به فرشتگان مأمور حساب بیان می‌دارد.
• دومین شاهد، پیامبران الهی‌اند. هر پیامبری بر اعمال امت خویش گواهی می‌دهد؛ اما پیامبر اسلام (ص) بر اعمال پیامبران پیش از خود نیز گواهی می‌دهد. محتمل است گواه بودن پیامبران به این معنا باشد که آنان میزان سنجش اعمال‌اند؛ یعنی نمونه‌ای برای نشان دادن کردار خوب خوبان و کردار زشت زشتکاران.
• سومین شاهد، امامان معصوم‌اند. در قرآن کریم آمده است که شما را امتی میانه قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و رسول خدا (ص) نیز بر شما گواه باشد. با توجه به اینکه همه افراد امت اسلامی، بر راه میانه نبوده‌اند و ویژگی‌های شهادت را نداشته‌اند، می‌توان دریافت که مراد از "امت میانه" در آیه شریف، تنها کسانی خاص است. در روایات نیز آمده است که مراد از "امت میانه" امامان معصوم (ع) است.
• چهارمین شاهد، فرشتگان الهی‌اند. به روز واپسین انسان در پیشگاه عدل الهی حضور می‌یابد و کنار او فرشته‌ای است که او را به محشر سوق می‌دهد و فرشته‌ای‌ دیگر نیز هست که بر کردار او گواهی می‌دهد.
• پنجمین شاهد قیامت، زمین است؛ یعنی مکانی که انسان کار نیک یا بد خویش را در آنجا انجام داده است. در پاره‌ای احادیث آمده است که هر جا می‌رسید، در آنجا نماز بگزارید که در قیامت بر نماز شما گواهی می‌دهد. اما زمین چگونه بر اعمال آدمی گواهی می‌دهد؟ برخی دانشمندان ظاهر آیه را پذیرفته و بر آن رفته‌اند که به روز قیامت، زمین به فرمان خدا تکلم می‌کند. برخی دیگر معتقدند که خداوند، در زمین امواج صوتی می‌آفریند و در حقیقت، متکلم، خدا است. برخی دیگر بر آن رفته‌اند که مراد، تکلم نیست؛ بلکه ظهور و بروز آثار اعمال آدمی است. با توجه به مجموع آیات و روایات، تفسیر نخست نزدیک‌تر به حقیقت می‌نماید.
• ششمین شاهد قیامت، زمان است. از حضرت علی (ع) نقل کرده‌اند که هر روز که آغاز می‌شود، به انسان هشدار می‌دهد و می‌گوید، من روزی نو هستم و گواه اعمال تو به روز قیامت.
• هفتمین شاهد قیامت، اعضا و جوارح بدن انسان است. هر عضوی، خود، می‌گوید که چه کرده است؛ اما گواهی اعضای بدن تنها برای گناهکارانی است که باید گرفتار عذاب شوند و برای مؤمنان انجام نمی‌پذیرد . اینکه اعضای بدن چگونه گواهی می‌دهند، از آیات و روایات برمی‌آید که خداوند گونه‌ای توانایی و شعور به آنها می‌بخشد تا به سخن آیند و آنچه را انجام داده‌اند، بازگویند.
• هشتمین شاهد قیامت، خود اعمال آدمی است. اعمال آدمی در قیامت، تجسم می‌یابند و در پیش او نمودار می‌شوند؛ چنان که در روایت است که قرآن در قیامت به زیباترین صورت ظهور می‌یابد و بدین سان، به سود کسی که او را تلاوت کرده و بدان عمل نموده است، گواهی می‌دهد.
• شرط شهادت آن است که شاهد، نخست عمل را ببیند و به آن علم بیابد و آن گاه بر اساس دیده‌ها گواهی دهد. این نشان می‌دهد که شاهدان قیامت، در دنیا ناظر اعمال بندگانند وگرنه شهادت آنها وجهی نداشت. در اینکه خداوند همواره‌ شاهد اعمال آدمی است، شکی نیست؛ اما پیامبران و اوصیای آنان (ع) چگونه اعمال همه انسان‌ها را در دنیا نظاره می‌کنند؟ آنان از گذر ولایت باطنی و علم الهی بدین کار توفیق می‌یابند؛ چنان که در روایات آمده است اعمال همه بندگان هر هفته بر امام زمان (ع) عرضه می‌شود. او بدین وسیله از آنچه مردم کرده‌اند، آگاه می‌شود. از آیات قرآن نیز برمی‌آید که همه هستی از گونه‌ای شعور نصیب برده است و اشیای بی‌جان جهان نیز به گونه‌ای شاهد اعمال انسان‌اند و در قیامت از حیات برخوردارند و شهادت می‌دهند.

منابع

• فرهنگ شیعه