باطل

باطل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: باطل در قرآن - باطل در حدیث - باطل در فقه سیاسی - باطل در معارف دعا و زیارات - باطل در معارف و سیره سجادی - باطل در معارف و سیره رضوی - باطل در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

باطل مخالف حق است، لذا برای آن حقیقت و ثباتی نیست و زایل شدنی است. قرآن کریم می‌فرماید: ﴿ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْبَاطِلُ﴾؛ این به خاطر آن است که خداوند حق است و بی‌تردید هر کس را غیر از او خوانند باطل است. مقصود این است که تنها خدای متعال حق است و هر معبودی غیر خدا باطل و زایل شدنی است، از این‌رو ممکن نیست که غیر خدا در جایگاه الوهیت قرار گیرد. انسان نیز بر سر دو راهی حق و باطل است. خدای متعال انسان را از طریق عقل و پیامبران و کتاب‌های آسمانی و امامان هدایت به حق فرا می‌خواند و شیطان او را به باطل دعوت می‌کند.

امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه از این که باطل را بر حق ترجیح دهد به خدا پناه می‌برد و می‌فرماید: «اللَّهُمَّ إِنيِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ... وَ إِيثَارِ الْبَاطِلِ‏ عَلَى الْحَقِّ»؛ «بار خدایا به تو پناه می‌برم... از انتخاب باطل بر حق». آن حضرت یادآور می‌شود که نفس انسان اگر به خود واگذاشته شود باطل را بر حق برمی‌گزیند، مگر آن‌که خدای تعالی توفیق دهد و رحمت الهی شامل شود و در آن هنگام نفْس‌های ما را به اختیار خودمان مگذار، چون آنها، جز آنچه تو توفیق دهی، باطل و نادرستی را اختیار می‌نمایند و جز آنچه تو رحم فرمایی، به بدی امر می‌نمایند.

امام سجاد(ع) گمراه شدن انسان به وسیله شیطان را از آن رو می‌داند که شیطان باطل را به صورت حق می‌نمایاند. از همین رو حضرت به درگاه خدای متعال چنین دعا می‌کند: «خدایا وقتی شیطان باطل را می‌آراید آن را به ما بشناسان و ما را از گمراهی نگهداری فرما». نیز آن حضرت از خدای متعال درخواست می‌کند که: آن‌گاه که شیطان می‌خواهد بر زبان ما شهادت باطلی را جاری سازد به جای آن حمد و سپاس خودت را قرار ده.

امام سجاد(ع) قرآن را عامل سکوت و گنگی زبان از فرو افتادن در باطل دانسته است: «خدایا بر محمد و خاندانش درود فرست و قرآن را... برای زبان‌های ما از فرو رفتن در باطل، بدون آن‌که به سبب بیماری باشد، لال کننده... قرار ده»..

منابع

1. شیرزاد، امیر، مقاله «باطل»، دانشنامه صحیفه سجادیه