روح القدس: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پانویس) |
جز (جایگزینی متن - '{{علم معصوم افقی}}' به '') |
||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مدخل]] | [[رده:مدخل]] | ||
نسخهٔ ۳۱ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۲۷
روح القدس به‌معنای موجودی پاک عنوانی است که دو مصداق برای آن بیان شده است؛ یکی: فرشتۀ وحی و دیگری: نیروی مرموز غیبی خاصّی که با برگزیدگان الهی بوده است. برخی از روایات بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه اهل بیت(ع) بوده است که با آن حقایق بسیاری را درک می‌کرده‌اند. این روح یکی از منابع علم امامان(ع) است که آنان را همراهی کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند.
معناشناسی روح القدس
روح القدس عنوانی است که چهار مرتبه در قرآن مجید آمده است، گاهی دربارۀ حضرت عیسی(ع) و گاهی دربارۀ پیامبر خاتم(ص). در مورد حضرت عیسی می‌‌فرماید: ﴿وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ﴾[۱] و در مورد سخن گفتن ایشان در گهواره می‌‌فرماید: ﴿إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا﴾[۲]. دربارۀ پیامبر اسلام(ص) نیز آمده است: ﴿قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ﴾[۳]
برای روح القدس در بیان قرآن و حدیث حداقل دو مصداق روشن ذکر شده است؛ یکی: فرشتۀ وحی (جبرئیل) و دیگری: نیروی مرموز غیبی خاصّی که با برگزیدگان الهی بوده است. آیۀ مربوط به پیامبر خاتم(ص) با معنای اول تناسب دارد و آیات مربوط به حضرت عیسی(ع) با معنای دوم و همان بود که مسیح را تأیید می‌کرد تا در گهواره سخن بگوید و یا مردگان را زنده نماید. این روح مقدّس و پاک، منبع الهام بخش بزرگی برای انبیا بوده است[۴].
روح القدس در بیان روایات
برخی از روایات بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه اهل بیت(ع) بوده است که با آن حقایق بسیاری را درک می‌کرده‌اند مانند:
- یکی از اصحاب امام صادق(ع) از ایشان سؤال کرد: "آیا شده است که از چیزی سؤال کنند و علم آن نزد شما نباشد؟ حضرت فرمودند: "گاه چنین بوده است!" راوی عرض کرد: در این هنگام چه می‌کنید؟ امام فرمودند "روح القدس به ما تلقین می‌کند"[۵].[۶]
- مفضل بن عمر می‌‌گوید: امام صادق(ع) فرمودند: "روح القدس نمی‌خوابد و غفلت نمی‌کند و لهو و سهو و خطا ندارد و روح القدس ثابت است و امام به واسطه آن شرق و غرب و خشکی و دریای زمین را می‌بیند". عرض کردم: فدایت شوم امام می‌تواند آنچه را که در بغداد است با دست بگیرد؟ حضرت فرمودند: «بله تا آنچه را که زیر عرش است می‌تواند"[۷].[۸]
- امام صادق(ع) در تفسیر آیۀ ﴿وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ﴾[۹] فرمودند: "آنها پیش‌گامان رسولان الهی و بندگان خاص خدایند که خداوند در آنها پنج روح قرار داده و یکی از آنها روح القدس است که به وسیلۀ آن مطالب را درک می‌کنند"[۱۰].[۱۱]
ویژگی روح القدس در روایات
ویژگی‌های روح القدس و برخی از نکاتی که می‌‌توان از این روایات برداشت کرد عبارت‌اند از:
- اهل بیت(ع) به سبب زندگی عادی نمی‌خواهند همواره از روح القدس و بُعد عالی روحشان استفاده کنند بلکه هنگامی که لازم باشد به آن اشراف پیدا کنند، آن را به کار گرفته و از آن استفاده می‌کنند و این حقیقت مشترک است بین ایشان و رسول خدا(ص) است.
- در تفاوت روح الایمان و روح القدس که در روایات بدان اشاره شده بود گفته شده است: روح ایمان تا هنگامی که گناه کبیره انجام ندهد با بدن ملازم است و زمانی که گناه کبیره‌ای انجام داد، از بدن مفارقت "غیبت" می‌کند، اما کسی که روح القدس در او قرار گیرد هرگز گناه کبیره انجام نمی‌دهد[۱۲].
- برخی از روایات دلالت دارد امام وقتی به امامت می‌رسد حامل روح القدس می‌شود ولی از برخی دیگر استفاده می‌شود پیش از امامت هم دارای چنین "روحی" است.
- این روح همواره همراه امام هست و از او غایب نمی‌شود، زیرا تعبیر به عدم غفلت و عدم سهو و نسیان که در روایات ذکر شده بود را امام به واسطۀ آن پیدا می‌کند[۱۳].
- امامان(ع) بسیاری از علوم شگفت‌انگیز خود را از طریق روح القدس به‌دست می‌آورده‌اند[۱۴].
روح القدس منبعی برای علم امام
یکی از منابع علم امامان(ع)، القای روح القدس است که آنان را همراهی کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند و لازمه‌اش پرده برداشتن از حقایق غیبی برای آنهاست.
امامان(ع) به سبب داشتن ملکۀ عصمت در بالاترین مرتبه، از این نیروی غیبی برخوردار بودند؛ به طوری که از آن در هدایت مردم کمک می‌گرفتند. روح القدس عنوانی است که بر کل مسئله علم و سرچشمهٔ علم امام سایه می‌افکند. ثمره تسدید، توفیق و تأییدی که روح القدس به همراه خود دارد، نلغزیدن، به خطا نرفتن و مؤدب شدن به آداب الهی است که همه اینها ریشه در معرفت، علم و رؤیت حقایق و جایگاه آن یعنی روح دارد. براساس آنچه در منابع دینی آمده، بندگان برگزیدۀ خداوند که دارای ضمیری صاف و پیراسته از آلایش‌های مادّی‌اند، گاهی به لطف الهی و از طریق "القاء روح" بر یک رشته حقایق و امور پنهان از حسّ، آگاه می‌گردند[۱۵].
آثار علمی روح القدس
با پذیرفتن این مطلب که نتیجۀ روح قدسی، علم و معرفت است و روایاتی نیز بر آن دلالت دارد، باید گفت دو اثر بر این روح قدسی و پاک مترتب است:
- علم و معرفتی که روح القدس بدون واسطه، آنها را کسب و مزین به آگاهی از آن می‌شود؛ به تعبیر دیگر، به همراه بهره‌مندی از روح القدس این آگاهی‌ها هم برای دریافت کننده روح وجود یافته است.
- علم و معرفتی که ممکن است واسطه‌هایی الهی در رسیدن و بهره‌مندی روح القدس به آنها نقش داشته باشند؛ مانند وحی و جبرییل یا آگاهی و دانش کامل از حلال و حرام و نقش پیامبر(ص) در آن[۱۶]
تسدید روح القدس
روح القدس در نگاه مسیحیت
به عقیده مسیحیان، روح القدس، فرشته یا جبرییل خدا نیست، بلکه خود خداست که در قلب مردم و جهان زیست می‌کند و به کار اشتغال دارد. وی وجود فعال و توانای خدا در جهان است و عیسی به وسیله همین روح القدس در شکم مادر قرار گرفت.
انجیل‌ها نیز «روح القدس» را به شکل کبوتری ترسیم می‌کنند که پس از غسل تعمید، در رود اردن بر عیسی(ع) فرود آمد و در او استقرار یافت. او روح جامعه مسیحیت را ارشاد می‌کند و راز‌های خدا را می‌گشاید و به نویسندگان کتاب‌های مقدس الهام می‌بخشد[۱۷].[۱۸]
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منبع‌شناسی جامع روح و روح‌القدس
منابع
هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه
بیابانی اسکوئی، محمد، امامت
غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی
سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه
غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید
نادم، محمد حسن، علم غیب از نگاه عقل و وحی
بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد، شرب مدام در تبیین علم امام
حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه
تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی
مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل
مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن
شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات
شاکر، محمد تقی، قیوم‌زاده، محمود، چیستی روح‌القدس و آثار آن- میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث
نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات
اقوام کرباسی، اکبر، مؤمن الطاق- عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین
- شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا
گنجی، حسین، امام‌شناسی
علیمردی، محمد مهدی، در ساحل وحی
پانویس
- ↑ «و به عیسی پسر مریم برهان‌ها (ی روشن) دادیم و او را با روح القدس نیرومند کردیم» سوره بقره، آیه ۸۷.
- ↑ «به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی» سوره مائده، آیه ۱۱۰.
- ↑ «بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است» سوره نحل، آیه ۱۰۲.
- ↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، وبگاه رسمی؛ بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی؛ هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه.
- ↑ «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ تُسْأَلُونَ عَنِ الشَّيْءِ فَلَا يَكُونُ عِنْدَكُمْ عِلْمُهُ فَقَالَ رُبَّمَا كَانَ ذَلِكَ قَالَ قُلْتُ كَيْفَ تَصْنَعُونَ قَالَ تَتَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۴۵۱.
- ↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، وبگاه رسمی؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص ۲۱۰؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص ۶۴ ـ ۶۵؛ نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات.
- ↑ «رُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَسْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحُ تَنَامُ وَ تَلْهُو وَ تَغْفُلُ وَ تَسْهُوَ وَ رُوحُ الْقُدُسِ ثَابِتٌ يَرَى بِهِ مَا فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَتَنَاوَلُ الْإِمَامُ مَا بِبَغْدَادَ بِيَدِهِ قَالَ نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْعَرْشِ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۴۵۴.
- ↑ ر.ک: بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص ۱۷۱؛ گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج ۱، ص ۱۵۵.
- ↑ «و (سوم) پیشتازان پیشتاز آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰ ـ ۱۱.
- ↑ «فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ ع وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۷۱.
- ↑ ر.ک: سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص ۱۷۱.
- ↑ ر.ک: تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص ۲۱۰.
- ↑ ر.ک: بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی.
- ↑ ر.ک: شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص ۶۴ ـ ۶۵.
- ↑ ر.ک: سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص۲۱۰؛ غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص۴۳؛ نادم، محمد حسن، علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص۳۲۸؛ بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد، شرب مدام در تبیین علم امام، ص۹۶ ـ ۱۰۱؛ حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص۳۷ ـ ۳۸؛ عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص۱۹۲؛ بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ اقوام کرباسی، اکبر، مؤمن الطاق، ص۲۰۴؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی؛ مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۱۷۱؛ شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۱۹؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص۷۴.
- ↑ ر.ک: شاکر، محمد تقی، قیوم‌زاده، محمود، چیستی روح‌القدس و آثار آن، فصلنامه اندیشه نوین دینی، ش۳۰؛ شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن، فصلنامۀ امامت پژوهی، ش ۶، ص۱۶۸.
- ↑ این مباحث با استفاده از کتاب‌های توماس میشل، کلام مسیحی، ص۲۶-۳۰؛ ۶۶ - ۷۷؛ علم و دین، ص۲۶۸ - ۲۸۰ تنظیم شده است.
- ↑ علیمردی، محمد مهدی، در ساحل وحی ص ۲۱.