التوحید (کتاب)

التوحید
زبان	عربی
نویسنده	محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق
موضوع	امامت
مذهب	[[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]]
ناشر	[[:رده:انتشارات انتشارات جامعه مدرسین|انتشارات انتشارات جامعه مدرسین]][[رده:انتشارات انتشارات جامعه مدرسین]]
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۴۲۳ ق‌، ۱۳۸۱ ش
شماره ملی	‏‫‬‮‭م۵۵-۶۳۱

التوحید کتابی است به زبان عربی که به بررسی اعتقادات شیعه می‌پردازد. این کتاب به قلم محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق نوشته شده و انتشارات جامعه مدرسین نشر آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «کتاب حاضر؛ کتابی حدیثی در زمینه روایات معتبر در باب مسائل توحیدی است.

شیخ صدوق که محدّث، فقیه، مورّخ و متکلم شیعه در قرن چهارم بود غالب کتاب‌های خود را بر اساس احادیث اصول اربعمائه و به صورت حدیثی تنظیم و تصنیف کرده است و در این کتاب هم دسته‌بندی و تنظیم احادیث نبوی و اهل بیت(ع) در زمینه ابعاد توحید خداوند پرداخته است.

این کتاب در یک مقدمه و شصت و هفت باب مرتب و در ذیل هر باب از یک تا سی و هفت حدیث مسند گرد آوردی شده است. در مجموع حدود ششصد حدیث مسند در این ابواب آورده شده و در لابلای آنها حدود بیست حدیث مرسل نیز گنجانده شده.

اعتبار و ارزش این احادیث (روایات مرسل) با توجه به استناد خود نویسنده کتاب به سایر کتاب‌هایش مثل معانی الاخبار و یافتن آنها در سایر کتاب‌هایش قابل اثبات است و در واقع به عنوان احادیث مسند تلقی می‌‌شود و شاید بتوان قاعده مطرح شده درباره اعتبار مسند بودن مراسیل صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه را به این کتاب و سایر کتاب‌های او نیز سرایت داد؛ زیرا همه آثار صدوق بر منابع معتبر «اصول اربعمائه» مبتنی است.

از مهمترین ابواب کتاب توحید که مباحث بسیار مهم عقاید تشیع در زمینه مسائل اصل اساسی اسلام یعنی توحید پیش کشیده و پاسخ شبهات و تبلیغات نادرست دشمنان اهل بیت(ع) بر ضد مکتب تشیع را داده است می‌‌توان به این مسائل اشاره کرد:

1. توحید و نفی تشبیه؛
2. معنای واحد، توحید و موحّد؛
3. معنای توحید و عدل؛
4. خداوند جسم و جسمانی نیست؛
5. احادیث مربوط به رؤیت خداوند؛
6. باب‌های مربوط به تأویل صفات تشبیهی مانند یدالله، وجه الله، نورالله، نسبت نسیان و آمدن به خداوند و سایر صفاتی که در قرآن آمده است؛
7. رد ثنویت، تثلیث، مجوس و مادّه پرستی؛
8. معانی تسبیح و تکبیر خداوند؛
9. احادیث جبر و تفویض؛
10. بداء؛
11. قضا و قدر؛
12. کلمات توحیدی و نورانی عالم آل محمد(ص) امام رضا(ع).

نویسنده در لابلای احادیث برخی از باب‌ها، به توضیح مطالب مربوطه پرداخته و با عنوان "قال مصنف هذا الكتاب" نکاتی را از جهات مختلف تاریخی، لغوی و عقیدتی یادآور شده است که برای بازشناسی و تصنیف نظرات خود او شایان توجه می‌‌‌باشد»

دربارهٔ پدیدآورنده

التوحید (کتاب) از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابن بابویه در معارف مهدویت - ابن بابویه در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی قمی ابن بابویه مشهور به شیخ صدوق از فقیهان و محدثان بزرگ و نامدار شیعه که حدود سال ۳۰۶ هجری در قم و در پی دعای حضرت ولی عصر(ع) دیده به جهان گشود. او که دارای حافظه‌ای نیرومند و پشتکاری بی‌مانند بود، در سنین کودکی نزد پدرش به فراگیری علوم دینی پرداخت. سپس برای درک محضر استادان بیشتر، سفرهای علمی خویش را آغاز کرد و نزد کسانی چون محمد بن حسن بن ولید، احمد بن علی بن ابراهیم قمی و محمد بن یحیی بن عطار اشعری به فراگیری دانش پرداخت. سرانجام خود در علم حدیث و رجال و فقه به درجه استادی رسید و در سلسله احادیث، نقادی والامقام شد. او سال ۳۵۵ هجری وارد بغداد شد و بسیاری از او بهره‌مند شدند.

سرانجام پس از عمری تلاش و پژوهش، سال ۳۸۱ هجری در ۷۵ سالگی در ری از دنیا رفت و در نزدیکی مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد که هم اکنون آن محل به نام «ابن بابویه» شناخته می‌‌شود.

شیخ صدوق آثار بسیاری را نوشته است که عبارت‌اند از: التوحید، النبوة، اثبات الوصیه لعلّی(ع)، اثبات خلافته، اثبات النصّ علیه، اثبات النصّ علی الائمة(ع)، المعرفة فی فضل النبّی وامیرالمؤمنین والحسن والحسین(ع)، مدینه العلم، المقنع فی الفقه، العرض فی المجالس، علل الشرایع، ثواب الاعمال، عقاب الاعمال، الاوایل، الاواخر، الاوامر، المناهی، الفرق، خلق الانسان، الرساله الاوّلة فی الغیبة، الرساله الثانیه، الرساله الثالثه، الرسالة فی ارکان الاسلام، المیاه، السواک، الوضوء، فضایل الصلاة، التیمّم، الاغسال، الحیض والنفاس، نوادرالوضوء، فرایض الصلاة، فضل المساجد، مواقیت الصلاة، فقه الصلاة، الجمعه والجماعة، السهو، الصلوات سوی الخمس، نوادرالصلوة، الزکاة، الخمس، حقّ الجداد، الجزیه، فضل المعروف، فضل الصدقه، الصوم، الفطرة، الاعتکاف، جامع الحجّ، جامع علل الحج، جامع تفسیرالمنزل فی الحجّ، جامع حجج الانبیاء(ع)، جامع حجج الائمه(ع)، جامع فضل الکعبه والحرم، جامع آداب المسافر للحج، جامع فرض الحجّ والعمره، جامع فقه الحج، ادعیه الموقف، القربان، المدینة وزیارة قبرالنبی والائمه(ع)، جامع نوادرالحج، زیارت قبورالائمه(ع)، النکاح، الوصایا، الوقف، الصدقه والنحل والهبة، اسکنی والعمری، الحدود، الدیات، المعائش والمکاسب، التجارات، العتق والتدبیر والمکاتبه، القضاء والاحکام، اللقاء والسلام، صفات الشیعه، العان، الاستسقاء، المتعه، فی زیارت موسی و محمد(ع)، جامع زیاره الرضا(ع)، فی تحریم الفقّاع، الرجعه، الشعر، معانی الاخبار، السلطان، مصادقه الاخوان، فضایل جعفرالطّیار، فضایل العلویّه، الملاهی، السنة، فی عبدالمطلب و عبداللّه و ابی طالب(ع)، زیدبن علی(ع)، الفواید، الانابه، الهدایه، الضیافه، التاریخ، علامات آخرالزمان، فضل الحسن والحسین(ع)، رسالة فی شهر رمضان، جواب رسالة وردت فی شهر رمضان، کتب المصابیح که راجع به ۱۴ معصوم(ع) نوشته است، کتب زهد راجع به چهارده معصوم، اوصاف النبی(ص)، دلایل الائمه(ع) و معجزاتهم، الروضه، امتحان المجالس، غریب الحدیث، الخصایل، مختصر تفسیرالقرآن، اخبار سلمان وزهده وفضایله، اخبار ابوذر وفضایله، التقیّه، حذوالنعل بالنعل، نوادرالطبّ، جوابات المسائل الواردة علیه من واسط، الطرائف، جوابات المسائل الواردة علیه من قزوین، جوابات مسائل وردت من مصر، جوابات مسائل وردت من البصرة، جوابات مسائل وردت من الکوفه، جواب مسئلة وردت علیه من المدائن، العلل غیر مبوبّ، کتاب فیه ذکر من لقیه من اصحاب الحدیث وعن کلّ واحد منهم حدیث، ذکر مجلس الذّی جری له بین یدی رکن الدولة، ذکر مجلس آخر، ذکر مجلس ثالث، ذکر مجلس رابع، ذکر مجلس خامس، الحذاء والخفّ، الخطّاب، فضل العلم، الموالات، مسائل الوضوء، مسائل المواریث، مسائل الوقف، مسائل النکاح ثلاثة عشر کتاباً، مسائل العقیقه، مسائل الرضاع، مسائل الطلاق، ابطال الغلوّ والتقصیر، المختاربن ابی عُبَید، الناسخ والمنسوخ، جواب مسئلة نیشابور، رسالته الی ابومحمد فارسی فی شهر رمضان، رساله الثانیه الی اهل بغداد فی معنی شهر رمضان، الجمل، مصباح المصلّی، السرّ المکتوم الی الوقت المعلوم، ابطال الاختیار واثبات النص، معرفة بالرجال البرقی، مولد امیرالمؤمنین(ع)، مولد فاطمه علیهاالسلام، تفسیرالقرآن، جامع کتاب اخبار عبدالعظیم حسنی، تفسیر قصیدة فی اهل بیت(ع)، الشوری، اللباس، الخاتم.

منابع

1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲

دریافت متن کتاب

• دریافت متن دیجیتال کتاب از کتابخانه مدرسه فقاهت
• دریافت متن دیجیتال و PDF کتاب از بازار کتاب قائمیه
• دریافت متن دیجیتال کتاب از کتابخانه اهل بیت
• دریافت متن PDF کتاب از کتابخانه الکترونیکی شیعه
• دریافت متن دیجیتال و PDF کتاب در مکتبة بهاءالدین العاملی العامة