دعا برای فرج: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
جز (جایگزینی متن - '↵{{پرسمان انتظار فرج}}' به ' == پرسش‌های وابسته == {{پرسمان انتظار فرج}}')
جز (جایگزینی متن - '== پرسش‌های وابسته ==↵== پرسش‌های وابسته ==↵== پرسش‌های وابسته ==↵{{پرسمان انتظار فرج}}' به '== پرسش‌های وابسته == {{پرسمان انتظار فرج}}')
برچسب: واگردانی دستی
خط ۶۶: خط ۶۶:
{{پایان پرسش وابسته}}
{{پایان پرسش وابسته}}


== پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان انتظار فرج}}
{{پرسمان انتظار فرج}}

نسخهٔ ‏۲۱ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۲۲

دعا برای فرج امام زمان(ع) یکی از وظایف شیعیان در عصر غیبت است که در روایات بسیاری مورد تاکید قرار گرفته است مانند: «وَ أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُمْ». این نوع از دعا آثار فراوانی به دنبال دارد مانند نجات انسان از فتنه‌های آخرالزمان؛ انس با مسأله ظهور و فرج امام عصر(ع)؛ آمادگی روحی برای درک ظهور و... .

مقدمه

دعا برای فرج امام زمان(ع) نه تنها منافاتی با حکمت‌های غیبت ندارد، بلکه خود می‌تواند از زمره همین حکمت‌ها به شمار آید. دعا برای فرج امام زمان(ع) به‌عنوان یک وظیفه و تکلیف در عصر غیبت، در روایات بسیاری مورد تأکید قرار گرفته است. پیامبر اکرم(ص) و برخی از امامان بزرگوار(ع)، به چنین دعا کردنی امر فرموده‌اند و حضرت ولی عصر(ع) نیز نه تنها شیعیان خود را به دعا کردن برای تعجیل فرج فرمان داده‌اند، بلکه کثرت دعا را از آنان خواسته‌اند[۱].

به راستی وقتی امام زمان(ع) می‌فرماید: "برای نزدیک شدن فرج بسیار دعا کنید". آیا می‌توان آن را بی‌خاصیت خواند؟ در تعبیر زیبایی از ناحیه امام زمان(ع) که در ذیل فرمان برای تعجیل فرج وارد شده، کثرت دعا به‌خودیِ خود فرج و گشایش شیعیان به شمار آمده است: «وَ أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُمْ».

این فرمان نشان می‌دهد که خواسته‌های شیعه چشم‌انتظار فرج، در سایه "دعا برای فرج" قابل دسترسی است. آنچه را که او در پی ظهور امام زمان(ع) می‌تواند بیابد، توسط‍‌ دعاهای خویش نیز می‌تواند به دست آورد. به عبارت دیگر امنیت، ایمان، رشد اندیشه، آرامش روحی، کمالات معنوی و بهره‌های بی‌پایان دوران پس از ظهور را به عنایت الهی می‌تواند در همین دوره غیبت با اتکا به "دعا برای ظهور" کسب نماید و این امر با توجه به قدرت و مشیت خداوند قابل انکار نیست؛ زیرا او خود فرمود: ﴿قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلا دُعَاؤُكُمْ[۲]؛ بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگار من به شما عنایتی نمی‌فرماید.

با توجه به دلالت همین آیه شریفه است که می‌توان گفت: عنایت و رحمت و فضل خداوند که نامحدود و بی‌انتها نیز می‌تواند باشد، به مدد دعا و خواستن از او دست‌یافتنی است؛ اگرچه دوران غیبت حضرت مهدی(ع) باشد[۳].

دعا برای فرج و نجات از هلاکت

در برخی روایات، دعا برای فرج وسیله‌ای برای نجات از هلاکت به شمار آمده است، چنان‌که امام حسن عسکری(ع) می‌فرماید: به خدا فرزندم مهدی را غیبتی است که در آن هیچ‌کس از هلاکت نجات نمی‌یابد، مگر کسی که خدای عزّ و جلّ‌ او را بر اعتقاد نسبت به امامتش ثابت‌قدم بدارد و او را نسبت به دعا برای تعجیل فرجش توفیق عنایت فرماید[۴].

بی‌تردید شرایط‍‌ سخت دوران غیبت به‌گونه‌ای است که جز با اعتقاد محکم نسبت به امامت امام مهدی (ع) نمی‌توان بر اطاعت و تبعیت او باقی ماند و جز با دعا برای نزدیکی فرج نمی‌توان روح امید را در دل زنده نگه داشت و در برابر دشواری‌های غیبت مقاومت نمود.

از دیدگاه قرآن و روایات دعا، پشتوانه‌ای برای زندگی و عاملی برای حرکت و پویایی در مسیر خواسته‌های الهی و وسیله‌ای برای هم‌جهت ساختن نیازها و خواسته‌های بشری با اراده و مشیت خداوند است. با چنین نگرشی، دعا برای فرج، خود نوعی تلاش در راستای موانع ظهور به شمار می‌رود و دعاکننده منتظر با شناختی که از حکمت‌های غیبت دارد، به نوعی خودش را در مسیر از بین بردن عوامل طولانی شدن آن، به تکاپو وا می‌دارد[۵].

دعا برای فرج و آمادگی برای ظهور

دعاکننده برای فرج چون می‌داند که یکی از عوامل غیبت آماده نبودن شرایط‍‌ برای حکومت جهانی آن بزرگوار است، می‌کوشد تا در حد توان خویش در ایجاد چنین زمینه‌ای مؤثر باشد و زمانی که تحقق آن را از عهده خویش و امثال خویش خارج می‌یابد، به رحمت واسعه خداوند امیدوار می‌ماند.

و چنین است عکس العمل او در برابر خوف امام زمان(ع)، از کشته شدن که به‌عنوان عملی دیگر در پیدایش و استمرار غیبت به شمار می‌آید. دعاکننده برای فرج تا آنجا که می‌تواند با شناساندن امام زمان(ع) و ایجاد محبوبیت نسبت به او و برانگیزاندن شوق نسبت به قیام و جلوه‌های ظهور آن بزرگوار در بین مردم می‌کوشد تا به میزان توانایی خود این عامل را کم تأثیر سازد؛ چنان‌که نسبت به هرعامل دیگر نیز چنین جهت‌گیری و تلاشی در مورد او صادق است و این خود والاترین و تعیین‌کننده‌ترین خاصیت برای دعا فرج است. تأثیر دعا در تغییر دادن تقدیرات و قضای الهی غیرقابل‌انکار است، چنان‌که در روایات پیامبر اکرم(ص) آمده است: زیاد دعا کن؛ زیرا دعا قضای الهی را باز می‌گرداند[۶]. دعا بلای الهی را برمی‌گرداند[۷]. تقدیر الهی را چیزی جز دعا تغییر نمی‌دهد[۸].

با توجه به چنین روایاتی، شیعه منتظر در عین تسلیم به خواست خدا، با دعای خویش نسبت به تعجیل فرج، از آفریدگار خویش می‌خواهد که در تقدیر و قضای خویش نسبت به ظهور آن عدالت موعود تغییری ایجاد فرماید و به لطف و عنایت خود بلای غیبت امام زمان(ع)، را مرتفع گرداند[۹].[۱۰]

آثار دعا برای فرج

کثرت دعا برای فرج امام عصر(ع)، حداقل این آثار را دارد:

  1. زدودن غفلت و بی‌توجهی نسبت به ظهور امام(ع)؛
  2. دور ماندن از آثار و عواقب این بی‌توجهی و غفلت؛
  3. انس با مسأله ظهور و فرج امام عصر(ع)؛
  4. انس و عادت نسبت به ذکر و یاد خود آن حضرت و برخورداری از آثار و برکات آن؛
  5. آمادگی روحی برای درک ظهور؛
  6. زیاد شدن علاقه و محبت انسان به مولا و امام زمانش؛
  7. آمادگی برای گام برداشتن عملی در راه بندگی حضرت حق و تقرب به سوی او و ولی‌ اعظم او[۱۱].

دعاهای مرتبط با امام زمان (ع)

در رابطه با امام زمان(ع)، دعاها و زیارت‏‌های فراوانی نقل شده که در کتب ادعیه موجود است و در کتابی به نام صحیفه مهدیه نیز گرد آمده است. به بعضی از این دعاها و زیارت‌‏ها اشاره می‌‏شود:

  1. دعای ندبه: مهم‏ترین دعاها در عصر غیبت، دعای ندبه است که سفارش فراوانی به خواندن آن شده است. صدرالاسلام همدانی در کتاب تکالیف الأنام می‌‏گوید: از خواص دعای ندبه این است که اگر در جایی با حضور قلب و اخلاص تمام و توجه به مضامین عالی آن خوانده شود، عنایت و توجه امام زمان(ع) را به آن مکان جلب می‌‏‏کند، بلکه آن حضرت در آنجا حضور می‌‏‏یابد، چنان‏که در بعضی جاها اتفاق افتاده است‏[۱۲]. علامه مجلسی نیز در کتاب زاد المعاد با سند معتبر از امام صادق(ع) نقل می‌‏کند: قرائت دعای ندبه در اعیاد چهارگانه: روز جمعه، عید فطر، عید قربان و عید غدیر مستحب است[۱۳].
  2. دعا برای ظهور امام زمان در روز جمعه: شیخ طوسی آن را در مصباح المتهجد نقل کرده است: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ صَلَاتَكَ وَ صَلَاةَ مَلَائِكَتِكَ وَ رُسُلِكَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» یا بگوید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ »[۱۴].
  3. صلوات ضرّاب اصفهانی؛ «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ، وَ خَاتَمِ النَّبِيِّين‏... اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَى وَلِيِّكَ الْمُحْيِي سُنَّتَكَ الْقَائِمِ بِأَمْرِك‏....» این دعا در چند کتاب از کتاب‌‏های معتبر و با سندهای معتبر روایت شده است و همیشه می‌‏توان آن را خواند[۱۵].
  4. صلوات بر امام زمان: « اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى وَلِيِّكَ وَ ابْنِ أَوْلِيَائِكَ الَّذِينَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُم‏... اللَّهُمَّ انْتَصِرْ بِهِ لِدِينِكَ وَ انْصُرْ بِهِ أَوْلِيَاءَكَ وَ أَوْلِيَاءَهُ...»[۱۶].
  5. دعای فرج الهی عظم البلاء: مرحوم کفعمی در کتاب البلد الامین دعایی را بر حضرت امام زمان(ع) نقل می‌‏‏کند که آن حضرت این دعا را به مردی زندانی‏ یاد داد و بعد از خواندن، او از زندان آزاد شد: « اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ وَ انْكَشَفَ الْغِطَاءُ وَ انْقَطَعَ الرَّجَاءُ...»[۱۷].
  6. دعای افتتاح: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَفْتَتِحُ الثَّنَاءَ بِحَمْدِكَ وَ أَنْتَ مُسَدِّدٌ لِلصَّوَابِ بِمَنِّك‏...» علامه مجلسی می‌‏گوید: با سند معتبر روایت شده که امام عصر(ع) خطاب به شیعیان فرمود: این دعا را در تمام شب‌‏های ماه مبارک رمضان بخوانید؛ زیرا فرشتگان به آن گوش فرا می‌‏دهند و برای خواننده این دعا، طلب بخشش می‌‏کنند[۱۸].
  7. حضرت صادق(ع) در روایتی به یکی از اصحابش فرمود: در زمان غیبت، دعای غریق بخوانید. راوی پرسید: دعای غریق چگونه است؟ حضرت فرمود: این‏چنین است: «يَا اللَّهُ يَا رَحْمَانُ يَا رَحِيمُ يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَى دِينِك‏»[۱۹].
  8. زراره از امام صادق(ع) پرسید: اگر من زمان غیبت امام زمان(ع) را درک کردم و در آن زمان واقع شدم، چه کاری انجام دهم؟ حضرت فرمود: ای زراره! اگر این زمان را درک کردی، پیوسته این دعا را بخوان: خدایا! خودت را به من بشناسان، چون اگر خویش را به من نشناسانی پیامبرت را نمی‌‏شناسم. خدایا! فرستاده‌‏ات را به من بشناسان، چون اگر او را به من نشناسانی، حجتت را نمی‌‏شناسم، خدایا! حجت خود را به من بشناسان وگرنه گمراه خواهم شد و از دینم منحرف می‌‏گردم[۲۰]
  9. دعای عهد: « اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرَّفِيع‏...»؛ امام صادق(ع) در مورد این دعا می‌‏فرماید: هرکس چهل صبح این دعا را بخواند از یاوران حضرت قائم(ع) خواهد بود و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خداوند او را از قبر بیرون می‌‏آورد تا در خدمت آن حضرت باشد و حق‌‏تعالی به هرکلمه از این دعا هزار حسنه به او عطا می‏‌کند و هزار گناه او را می‌‏‏بخشد [۲۱].
  10. زیارت آل یاسین: که دارای مضمون عالی و محتوای ارزنده‌‏ای است. این زیارت مورد تأکید امام زمان(ع) است و خود می‌‏فرماید: هرگاه خواستید توجه کنید به وسیله ما به سوی خداوند و به سوی ما- چنان‏که خدای تعالی فرموده است- چنین بگویید: الگو:متنن حدیث.
  11. دعای فرج: « اللَّهُمَّ كُنْ لِوَلِيِّك‏...»؛ شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان این دعا را در اعمال شب ۲۳ ماه مبارک رمضان ذکر کرده است.
  12. دعای «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ وَ بُعْدَ الْمَعْصِيَةِ ...»؛ این دعا در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی آمده است‏[۲۲].[۲۳]

پرسش مستقیم

پرسش‌های وابسته

  1. معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
  2. منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
  3. منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
  4. ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
  5. عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
  6. هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  7. انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
    1. ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
    2. ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
  8. آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
  9. جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
  10. نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
  11. انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
  12. شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
  13. لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
    1. آیا زندگی با یاد امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    2. آیا آرزوی یاری کردن امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    3. آیا ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    4. آیا تربیت منتظران راستین از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
  14. دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  15. دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  16. آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
  17. آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
  18. چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
  19. دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
  20. آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
  21. آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
  22. آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
  23. آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
  24. آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
  25. منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
  26. آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
  27. گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
  28. نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
    1. آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    2. آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    3. آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    4. آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    5. آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    6. آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    7. آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    8. آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    9. آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
  29. چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
  30. ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  31. شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
  32. منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
  33. مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
  34. چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
  35. آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
  36. منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
  37. منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
  38. شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
  39. انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
  40. آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
  41. آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
  42. آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
  43. مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  44. کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  45. انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
  46. مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
  47. منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
  48. منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
  49. منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
  50. منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
  51. انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
  52. دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  53. دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  54. دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  55. دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  56. دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  57. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  58. علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
  59. آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
  60. عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
  61. لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
  62. نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  63. رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
  64. امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
  65. آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
  66. مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  67. رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  68. بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  69. مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
  70. چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
  71. انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
  72. اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
  73. آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
  74. انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
  75. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  76. آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‏دانند؟ (پرسش)
  77. آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
  78. مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  79. چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
  80. آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌‏شود؟ (پرسش)
  81. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)
  82. علت سختی انتظار چیست و چرا می‏‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
  83. امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
  84. منتظران امام مهدی که در قرن‏های گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
  85. آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
  86. فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
  87. خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجات‏‌دهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
  88. دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
  89. دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
  90. آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
  91. انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‏‌کند؟ (پرسش)
  92. رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
  93. رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
  94. فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
  95. باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
  96. انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
  97. جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
  98. چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
  99. چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
  100. ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
  101. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
  102. چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
  103. دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
  104. رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
  105. آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
  106. آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
  107. وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  108. چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
  109. چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
  110. جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
  111. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
  112. صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
  113. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
  114. منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
  115. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
  116. در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
  117. ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
  118. آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
  119. ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  120. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
  121. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
  122. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
  123. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  124. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  125. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
  126. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
  127. عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
  128. چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
  129. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
  130. انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
  131. ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  132. ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)

منابع

پانویس

  1. «أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِكَ فَرَجُكُم»؛‏ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۸۵.
  2. سوره نمل، ۴۶.
  3. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۲۴-۳۲۶.
  4. «وَ اللَّهِ لَيَغِيبَنَّ غَيْبَةً لَا يَنْجُو فِيهَا مِنَ الْهَلَكَةِ إِلَّا مَنْ ثَبَّتَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى الْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ وَ وَفَّقَهُ فِيهَا لِلدُّعَاءِ بِتَعْجِيلِ فَرَجِه»؛ ‏شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص۳۸۴.
  5. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۲۴-۳۲۶.
  6. نهج الفصاحة، ص۸۴، حدیث ۴۴۶.
  7. نهج الفصاحة، ص۳۳۲، حدیث ۱۵۹۰.
  8. نهج الفصاحة، ص۱۲۴، حدیث ۶۲۴.
  9. نشریه موعود، شماره ۱۴، ص۵۸.
  10. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۲۴-۳۲۶.
  11. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۲۴-۳۲۶.
  12. الیف الأنام فی غیبة الامام، ص ۱۹۷
  13. زاد المعاد، ص ۴۹۱
  14. مصباح المتهجد، ص ۲۸۴.
  15. مصباح المتهجد، ص ۴۰۶؛ البلد الامین، ص ۱۲۰؛ دلائل الامامة، ص ۵۴۹.
  16. مصباح المتهجد، ص ۴۰۵.
  17. البلد الامین، ص ۶۰۷؛ مزار شهید، ص ۲۳۱.
  18. زاد المعاد، ص ۱۱۰؛ مصباح المتهجد، ص ۵۷۷.
  19. برای مطالعه بیشتر ر. ک: اثبات الهداة، ج ۳، ص ۴۷۵، ح ۶؛ مهج الدعوات، ص ۳۹۶.
  20. «ِ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي »؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۶، ح ۷۰؛ جمال الاسبوع، ص ۳۱۴.
  21. مفاتیح الجنان، ص ۱۰۶۱؛ زاد المعاد، ص ۴۸۸؛ البلد الامین، ص ۱۲۴.
  22. ر.ک: مکیال المکارم در فوائد دعا برای حضرت قائم(ع)، سید محمد تقی موسوی اصفهانی، ج ۲.
  23. مهدویت پیش از ظهور، ص ۲۲۵، ۲۲۸.